Ankan kxpulakni

Ankan kliputsan

BIOGRAFÍA

Jehová tlakg kisikulunatlawanit nichuna la xaklakpuwanit

Jehová tlakg kisikulunatlawanit nichuna la xaklakpuwanit

XAKKATSI pi xtalakaskin precursor naklitaxtu, pero xkinkgalhskinkan komo precursorado xlikana makgapaxuwanan. Lu xaklakgati kintaskujut. Xkilakgayawakanit nakmalakgacha liwat lata kʼAlemania asta klaktsu kachikinin xla África, la Dar es Salam, Elisabethville chu Asmara. Nikxni xaklakpuwanit komo nakskujnani Jehová putum kilhtamaku kʼumakgolh kachikinin xla África, chu atanu.

Akxni ktsukulh skuja la precursor, kilatamat talakgpalilh chuna la nikxni xaklakpuwanit chu kmakglhtinalh lhuwa tasikulunalin (Efes. 3:20). ¿Tuku lalh? Naklichuwinan kilatamat lata xapulana.

Klakachilh kBerlín (Alemania), kkata 1939, akxni nina makgas la xtsukunit xliʼAkgtiy Guerra xLikalanka Katiyatni. Akxni sputli guerra, kkata 1945, aviones nema xlawakakgolh anta kBerlín xmakaminkgo bombas. Makgapitsi umakgolh bombas xtaktakgo lakatsu niku xakwilaw, pero kifamilia chu akit tlan kaw niku nitu xkinkatlawanikgon bombas. Xlakata nitu xkinkaʼakgspulan, kaw latamayaw kʼErfurt, niku xlakachinit kintse.

Kkataya kinatlatni chu kintala anta kʼAlemania (lakatsu kkata 1950).

Kintse xputsama tuku xaxlikana. Likgalhtawakgalh libros xla filósofos chu kaʼakxilhli makgapitsi takanajla, pero ni xtekgsa tuku xputsama. Kkata 1948, chatiy xtatayananin Jehová kinkalakgapaxialhnankgon. Kintse kamakgamakglhtinalh chu katlawanilh lhuwa takgalhskinin. Akxni nina xchan akgtum hora, kintse kinkawanin akit chu kintala tiku tlakg xaʼaktsujku xwanit: «Ktekgsnit tuku xaxlikana». Ni makgas kilhtamaku, kintse, kintala chu akit ktsukuw anaw ktamakxtumit kʼErfurt.

Kkata 1950, ktaspitparaw kBerlín chu ktsukuw anaw kcongregación Berlín-Kreuzberg. Akxni kaw latamayaw alakatanu, xakkanaw kcongregación Berlín-Tempelhof. Titaxtulh kilhtamaku kintse tamunulh. Pero akit xaklakpuwan pi nina xlakgchan naktamunu. ¿Tuku xlakata?

TUKU KTLAWALH XLAKATA NIALH NAKMAXANAN

Nila tlakg xakskujnani Jehová xlakata lu xakmaxanan. Maski xakan lichuwinan Dios, liwaka akgtiy kata nila tiku ktachuwinalh. Pero uma talakgpalilh akxni akxtum xakkatala natalan tiku xlimasiyakgonit pi ni xpekuankgo chu ni xmakgxtakgkgo Jehová. Makgapitsi xkatamaknukanit kcampos de concentración nazis o kpulachin xalak Alemania oriental. Amakgapitsi katuwa wilikgolh xlatamatkan xlakata max tlan xkatamaknuka kpulachin xlakata xatsekg xlinkgo likgalhtawakga anta kʼAlemania oriental. Xliʼakxilhtitkan lu kimakgtayalh. Klakpuwa pi komo kalipekua xwilikgonit xlatamatkan xlakata Jehová chu natalan, akit lu kiliskujat xwanit xlakata ni lu xakmaxanalh.

Campaña nema tawi kkata 1955, wa tuku kimakgtayalh xlakata nialh lu nakmaxanan. Maktum carta nema taxtulh xwanikan Informador, * tala Nathan Knorr lichuwinalh pi uma campaña wa tlakg xlakaskinka nema tlawalh xkachikin Dios. Lichuwinalh pi komo putum tiku lichuwinanaw Dios xmakgtlawaw uma taskujut, «Liwana xlitasiyalh uma taskujut nema tlawakanit xlikalanka katiyatni kʼuma papaʼ». Chu chuna lalh. Ni makgas titaxtulh kilhtamaku, ktamakamastanilh Jehová chu kkata 1956 ktamunuw akit, kintala chu kintlat. Pero ni makgas kilhtamaku titaxtulh wi tuku lu xlakaskinka klaksakpa.

Akglhuwa kata kkatsilh pi tuku tlakg tlan xaktlawalh kkilatamat wa pi precursor xaklitaxtulh. Pero xaklakpuwan pi alistalh tlan chuna xaktlawalh. Klakkaxwililh pi pulana xakama kgalhtawakga kBerlín xlakata tlan xakstanalh chu xaktamawalh tuku minkgoyacha kʼatanu kachikinin. Alistalh, klakpuwa pi nakliskuja tuku klikgalhtawakgalh xlakata tlakg nakkatsini. Wa xlakata kkata 1961, kmakglhtinalh akgtum taskujut kʼHamburgo, tlakg xalanka kachikin xla Alemania. Akxni tlakg xakskuja, nialh xaklilakpuwan precursor naklitaxtu. ¿Tuku xaktlawalh?

Lu kpaxtikatsini Jehová xlakata kkalakgapasli natalan tiku kimakgtayakgolh xlakaskinka nakakxilha pi pulana nakwili kkilatamat xtaskujut Dios. Lhuwa kiʼamigos precursores xwankgonit chu lu tlan liʼakxilhtit kiwilinikgolh. Nachuna, tala Erich Mundt, tiku xwi kʼakgtum campo de concentración, kimakgpuwantinilh naklipawan Jehová. Kiwanilh pi natalan tiku xʼakstukan kalipawanka, titaxtulh kilhtamaku taxlajwanikgolh. Pero, tiku lipawankgolh Jehová ni makgxtakgkgolh chu kamakgtayakgolh congregación.

Akxni ktsukulh skuja la precursor (1963).

Atanu tala wa Martin Poetzinger, tiku makgtapakgsilh Lakgkgolotsin tiku pulalinkgo xtatayananin Jehová, ankgalhin xkamakgpuwantini natalan chu xkawani: «Tuku tlakg xtapalh kgalhiyaw wa pi ni napekuanaw». Akxni liwana klilakpuwa umakgolh tachuwin, kmakgxtakgli kintaskujut chu ktsukulh skuja la precursor kkata 1963. Wa tuku tlakg tlan klaksakli kkilatamat. Akgtiy papaʼ alistalh, akxni nina xaktsuku putsa taskujut, kkgalhilh talakgalhaman nakliskuja precursorado especial. Chu makgapitsi kata alistalh, kimaxkika talakgalhaman nakan kclase 44 xla Escuela de Galaad. Jehová lhuwa tuku kimaxkilh nixawa tuku xakkgalhkgalhima.

WI TUKU LU XLAKASKINKA KKATSINI K’GALAAD

Tuku lu xlakaskinka kkatsinilh xlakata natalan Nathan Knorr chu Lyman Swingle, wa pi nikxni nataxlajwaniyaw kkintaskujutkan. Xlakan kimakgpuwantinikgolh naktayani maski naktitaxtu tuku tuwa. Tala Knorr kinkawanin: «¿Tuku tlakg xlakaskinka naʼakxilhatit? ¿Wa tuku lixkajnit anan, laktsu kuxta chu talimaxkget? ¿O wa naʼakxilhatit kiwi, xanat, chu tiku paxuwamakgolh? Kakapaxkitit latamanin». Akgtum kilhtamaku, akxni tala Swingle xkinkawaniman tuku xlakata makgapitsi natalan tunkun taxlajwanikgo, xtayaniputun xlakata ni natasa. Pero ni tayanilh, puntsu ni chuwinalh asta akxni nialh tasalh, tsukupa chuwinan. Ama lu lakgchalh kinaku, chu liwana klakkaxwililh xlakata ni nakmakgalipuwan Cristo nipara xnatalan tiku ni makgxtakgkgo (Mat. 25:40).

Akit, Claude chu Heinrich, akxni misioneros xakwanitaw kLubumbashi (República del Congo, 1967).

Akxni kinkawanikan niku nakanaw lakskujaw, kgalhtutu betelitas kinkakgalhskinkgon niku xkinkamalakgachamakan. Akxni makgapitsi wankgolh niku xʼamakgolh lu tlan tuku wankgolh, asta akxni akit kwa pi xakama kRepública del Congo. Nitu wankgolh, kaks tamakgxtakgkgolh, kajwatiya wankgolh: «Ahhh, kCongo. Jehová kamakgtayan». Ama kilhtamaku, lu xlichuwinankan xlakata guerra, talamakgnit chu tuku nitlan anta xtatlawa. Pero ankgalhin xaklakapastaka tuku xakkatsininit. Akxni ksputnita clase, septiembre kata 1967, kkataʼalh Heinrich Dehnbostel chu Claude Lindsay chu kkaw kcapital xla uma kachikin, Kinsasa.

ANTA NIKU KAMASIYANIKAN MISIONEROS

Akxni kchaw kKinsasa, akgtutu papaʼ kkatsiniw francés. Alistalh kaw kLubumbashi (nema xwanikan Elisabethville), lakatsu xtatapakgta Zambia. Ktamakgxtakgwi kchiki niku xwilakgo misioneros kʼama kachikin.

Xlakata kLubumbashi nikxni xlichuwinankanit Dios, lu xaklipaxuwayaw pi nakkamasiyaniyaw xaxlikana tiku anta xlamakgolh. Ni makgas kilhtamaku, lhuwa tiku ktsukuw kkamakgalhtawakgeyaw. Nachuna kkalitachuwinaw mapakgsinanin chu policías. Lhuwa xmaxkikgo kakni xTachuwin Dios chu xlakata xlichuwinankan Dios. Xlakata latamanin xchuwinankgo suajili, Claude Lindsay chu akit katsiniw uma tachuwin. Ni makgas kilhtamaku, kinkamalakgachakan kcongregación niku xchuwinankan suajili.

Lu tlan tuku ktitaxtuw, pero nachuna ktitaxtuw tuku tuwa. Lhuwa kilhtamaku soldados tiku xkgachikgo chu policías tiku nitlan xlikatsikgo xkinkaliyawakgoyan tuku nixlikana. Akgtum kilhtamaku, makgapitsi policías tanukgolh kchiki niku xakwilaw chu kinkalinkgon niku xtapakgsikgo policías. Anta kinkamakgxtakgkgon chu kinkawilikgon kpiso asta akxni lakgchalh kamakgkaw katsisni chu kinkamakgxtakgkgon.

Kkata 1969, kiwanika pi nakskuja la superintendente viajante. Kcircuito niku kchaw klakgapasli sabana africana, chu makgat xaktlawan kkatijin niku xwilakgolh putlun. Kʼakgtum aktsu kachikin tantum xtilan chu laktsu xlakgskgatan klhtatakgo xtampin kimputama. Ankgalhin naklakapastaka la xkgakganan o xtitilekgnan uma xtilan akxni xʼamaja xkgakga. Pero nachuna, lu kpaxuwa akxni kkalakapastaka natalan chu la xaklichuwinanaw Biblia niku xwilikan lhkuyat.

Tuku lu tuwa ktitaxtuw wa nakkatachuwinanaw tiku xmakgtanumakgolh kKitawala. * Makgapitsi umakgolh nixaxlikana natalan xmakgtanumakgolh kcongregaciones chu wi tuku xlakgayakgolh. Lhuwa umakgolh xlitaxtukgo la “chiwix nema ni xtasiyakgo” ni ka’akgskgawikgolh natalan tiku xlikana ni xmakgxtakgkgo Jehová (Jud. 12). Titaxtulh kilhtamaku, Jehová maskulunkilh congregación chu tlawalh pi liwana kstakli.

Kkata 1971, kimalakgachaka ksucursal xla Kinsasa. Anta, lhuwa tuku kliskujli, la komo nakakxilha cartas nema xmalakgachakan, la kskinkan likgalhtawakga chu taskujut xla Departamento de Servicio. Anta kBetel, kkatsinilh la naklakkaxwili taskujut kʼakgtum lanka kachikin nema ni kgalhi tuku lu tamaklakaskin. Xmin kilhtamaku, correo akglhuwa papaʼ xmakgapala chu ni lakapala xchan kcongregaciones. Xmaktikan kʼakgtum avión chu xlinkan kbarco, pero uma barco akglhuwa semanas xtamakgxtakga kxitat kgalhtuchokgo niku kstaka lhuwa tuwan kxtampin chuchut. Pero taskujut xtlawakan maski xʼanan uma chu atanu taʼakglhuwit.

Lu kaks klilakawa akxni kakxilhli la xlakkaxwilikgo lanka tamakxtumit maski ni xkgalhikgo lhuwa tumin. Xtlawakgo plataformas chu xmaklakaskinkgo tuwan xlakata nalitlawakgo patsaps chu nachuna xlimaklakaskinkgo xlakata anta natawilakgo. Xmaklakaskinkgo matluk la talayaw chu xmaklakaskinkgo laktsu xachaxa chankat xlakata natlawakgo xʼakgstin chiki chu xlakata nalitlawakgo mesa. Xlakata nixkgalhikgo clavos, xlimaklakaskinkgo xamayak kiwi. Lu kaks xaklilakawan tuku xtlawakgo umakgolh natalan. Lu kkapaxkilh. Lu kkalakapastakli akxni kimalakgachaka alakatanu.

KINTASKUJUT KKENIA

Kkata 1974, kimalakgachaka ksucursal xla Nairobi (Kenia). Xʼanan lhuwa taskujut, xlakata uma sucursal xkuentajtlawa la xlichuwinankan Dios kʼakgkaw kachikinin nema lakatsu xwilakgolh, chu kmakgapitsi uma kachikinin ni xmastakan talakaskin nalichuwinankan Dios. Ankgalhin xkimalakgachakan xlakata nakkalakgapaxialhnan umakgolh países, la komo Etiopía. Anta kinatalankan lu xkaputsastalanimaka chu xlakan xtayanikgo tuku tuwa xtitaxtukgo. Makgapitsi lu nitlan kalikatsinika chu katamaknuka kpulachin; chu asta makgapitsi kamakgnika. Pero xlakan nikxni makgxtakgkgolh Jehová xlakata tlan xtalalinkgo chu tlan xlatalalin la natalan.

Kkata 1980, lu tlan tuku ktitaxtulh kkilatamat: ktatamakgaxtokgli Gail Matheson, xalak Canadá. Akxtum kkilaw kclase de Galaad chu ankgalhin xaklatsokgnaniyaw cartas. Xla misionera xwanit anta kBolivia. Titaxtulh akgkutiy kata, klatatanokglhwi kNueva York, chu ni makgas kilhtamaku ktamakgaxtokgwi kKenia. Lu kpaxtikatsini Gail xlakata xla putum akxilha chuna la akxilha Dios chu pi lipaxuwa tuku kgalhi. Chu chuntiya kincompañera litaxtu.

Kkata 1986, ktsukulh skuja la superintendente viajante chu nachuna xakmakgtapakgsi kComité de Sucursal. Gail chu akit xaklakgapaxialhnanaw congregaciones nema xkuentajtlawa sucursal xla Kenia.

Kmastama akgtum taʼakgchuwin klanka tamakxtumit kʼAsmara (1992).

Xatapaxuwan klakapastaka la lakkaxwilika akgtum lanka tamakxtumit kʼAsmara (kʼEritrea) kkata 1992, akxni xmastakanku talakaskin nalichuwinankan Dios kʼuma kachikin. Kajwatiya ktekgswi akgtum chiki niku xmakikan tuku xmakgalakan nema lu nitlan xtasiya. Pero chalh kilhtamaku xlakata naktamakxtumiyaw, lu kaks klilakawa la natalan xkaxakakgonit xlakata tlan nakkakninaniyaw Jehová. Lhuwa familias linkgolh lhakgat nema stlan xtasiya xlakata nalitlapakgo tuku nitlan xtasiya. Lu klipaxuwaw uma tamakxtumit niku kilakgolh liwaka 1,279 latamanin.

Akxni xaklakgapaxialhnanaw congregaciones, tanu tanu niku xaktawilayaw chu lakgachunin tuwa xkinkakitaxtuniyan. Xmin kilhtamaku xaktawilayaw kʼakgtum lanka chiki nema lakatsu xwi kpupunu chu makgatunu xaktawilayaw kʼakgtum aktsu chiki nema xlitatlawanit laminas chu anta lakatsu kskujkan chu baños xyakgolh 100 metros xlilakatsu. Pero xanikuta niku xaktamakgxtakgaw, tuku liwana xaklakapastakaw wa la xakkalitachuwinanaw Dios precursores chu makgapitsi natalan. Akxni kmakglhtinamparaw xasasti taskujut, kkamakgxtakgwi lhuwa amigos nema lu xakamaw kalakapastakaw.

KMAKGLHTINAW TASIKULUNALIN KʼETIOPÍA

Kkata 1987 chu 1992, mastaka talakaskin naktlawayaw kintaskujutkan kkachikinin nema xkuentajtlawa sucursal xalak Kenia. Wa xlakata, tlawaka oficinas chu sucursales kʼakgatunu kachikinin. Kkata 1993, kinkamalakgachakan kʼoficina de Adís Abeba (Etiopía). Kʼuma kachikin, ni xmastakan talakaskin naklichuwinanaw Dios, wa xlakata tsekg xtlawakan, pero la uku mastaka talakaskin.

Kʼakgtum aktsu kachikin xla Etiopía akxni superintendente xla distrito xakwanit (1996).

Jehová sikulunatlawanit taskujut kʼEtiopía. Lhuwa natalan precursores litaxtukgo. Lata kkata 2012, akgatunu kata, liwaka 20% natalan precursores regulares litaxtukgonit. Nachuna, escuelas niku masiyakan xlakata Dios mastanit tamakgtay nema xtalakaskin, chu tlawakanit liwaka 120 Pukgalhtawakga xla xtatayananin Jehová. Kkata 2004, familia Betel ankgolh kxasasti edificio. Na anta lakatsu, wi akgtum Salón de Asambleas nema lu kamakgtayanit natalan.

Chuna la titaxtunit kata, Gail chu akit lu tlan kkatalalinaw natalan xalak Etiopía. Xtapaxkitkan chu la likatsikgo lakgchalh kinakujkan. Lu nitlan, pero nina makgas kinkamalakgachakan ksucursal xla Europa xlakata tajatat. Anta lu tlan kinkakuentajtlawakanan pero lu kkalakapastakaw natalan xalak Etiopía.

JEHOVÁ MASTAKALH

Kakxilhnitaw la Jehová mastakanit taskujut xla Tamapakgsin (1 Cor. 3:6, 9). Akgtum liʼakxilhtit, akxni xapulana kkalitachuwinalh Dios tiku skujkgo kminas xalak Ruanda, nipara chatum xtatayana Jehová xlitaxtu, pero la uku wilakgolh liwaka 30,000 natalan. Kkata 1967, kRepública del Congo xwilakgolh liwaka 6,000 tiku xlichuwinankgo Dios, pero la uku anan liwaka 230,000, chu kkata 2018 kilakgolh liwaka 1,000,000 latamanin akxni lakapastakka akxni tinilh Cristo. Kputum kachikin nema kuentajtlawalh sucursal xalak Kenia, lu talhuwinit tiku lichuwinankgo Dios, chu la uku anan liwaka 100,000.

Titaxtunita 50 kata, Jehová kamaklakaskilh lhuwa natalan xlakata xkimakgtayakgolh putum kilhtamaku nakskujnani Jehová. Maski chuntiyaku kmaxanan, kkatsininit naklipawan Jehová. Tuku ktitaxtulh kʼÁfrica kimakgtayanit nakkgalhkgalhinan chu naklipaxuwa tuku kkgalhi. Gail chu akit lu kaks klilakawanaw pi natalan tayanikgo taʼakglhuwit, tlan kamakgamakglhtinankgo amakgapitsin chu lu lipawankgo Jehová. Lu kpaxtikatsini talakgalhaman nema kilimasiyaninit. Xlikana pi Jehová lu kisikulunatlawanit nichuna la xaklakpuwanit (Sal. 37:4).

^ párr. 11 Alistalh limapakuwika La Natlawayaw xtaskujut Dios. Chu la uku limapakuwikan Tuku Natalikgalhtawakga Xlatamat chu xtaskujut Kstalanina Cristo.

^ párr. 23 Tachuwin Kitawala minacha ktachuwin suajili nema kilhchanima «mapakgsinan, pulalinan». Uma xkilhtsukunit kpolítica: Congo anta xmakgtapakgsi kBélgica. Tiku anta xmakgtapakgsikgo xmakglhtinankgo, xlikgalhtawakgakgo chu xmalakgatumikgo likgalhtawakga xla xtatayananin Jehová. Nachuna, xlimaklakaskinkgo tamasiy xalak Biblia xlakata nakgalhmakgtayakgo política, talismanin xlakata tuku kanajlakgo atanu takanajla chu tiku linkgo nixatlan xlatamatkan.