1. ¿Tuku kilhchanima pi namin kilhtamaku natalakaskin nalitaxtuyaw chuna la makgapitsi kiwi? (Na kaʼakxilhti dibujo).

 «KIWI nema taxmuta, un ni laktukxa». Umakgolh tachuwin limasiya pi xlakata makgapitsi kiwi xaxmutwa, kamakgtaya ni natalaktukxkgo akxni lhuwa unan. Xlakata tliwakga nakgalhiyaw kintakanajlakan, natalakaskin nalitaxtuyaw chuna la umakgolh kiwi, ni tsakat natayayaw, uma wamputun pi talakaskin nalismaniyaw akxni wi tuku natalakgpali kkilatamatkan chu namaxkiyaw kakni tuku lakpuwankgo chu tuku laksakkgo amakgapitsin.

2. ¿Tuku tayat nakinkamakgtayayan natayaniyaw akxni wi tuku talakgpali kkilatamatkan, chu tuku naʼakxilhaw k’uma artículo?

² Putum xlakskujnin Jehová ni xatsakatwa wamputunaw. Na taktujuputunaw chu lakgalhamaninamputunaw. K’uma artículo, na’akxilhaw la umakgolh tayat kamakgtayalh makgapitsi natalan natayanikgo akxni wi tuku talakgpalilh kxlatamatkan chu la tlan nachuna natlawayaw. Pero pulana kalichuwinaw xliʼakxilhtitkan Jehová chu Jesús, tiku lu tlan limasiyakgo umakgolh tayat.

3. ¿Tuku likatsiyaw pi Jehová ni xatsakatwa?

³ Biblia wan pi Jehová xtachuna la «lanka Chiwix» xlakata tliwekglh wi chu nitila malakxija (Deut. 32:4). Pero na ni xatsakatwa. ¿La likatsiyaw? KiDioskan lakgpalinit tuku talakaskin chuna la titaxtunit kilhtamaku xlakata tlan namakgantaxti xtalakaskin. Xlakata Jehová kinkatlawan chuna la xla, akinin na tlan lismaniyaw tuku talakgpali. Kinkamaxkinitan tastakyaw xalak Biblia nema nakinkamakgtayayan tlan tuku nalaksakaw maski tuwa tuku natitaxtuyaw. Tuku tlawa chu xtastakyaw limasiya pi xla chatum Dios tiku tliwakglh wi pero na ni xatsakatwa.

4. Kalichuwinanti akgtum liʼakxilhtit nema masiya pi Jehová ni malakatsali tuku skin (Levítico 5:7, 11).

 ⁴ Jehová ni malakatsali akxni wi tuku skin chu xlimapakgsin xaʼakgstitum. Ni xafuerza kinkaskiniyan pi wi tuku katlawaw. Kaʼakxilhwi la kalimasiyanilh israelitas pi ni xmalakatsali tuku xkaskini. Ni xafuerza xkawani tiku xkgalhikgo tumin chu tiku lakglimaxkgen xwankgonit pi watiya tuku xmastakgolh. Xmin kilhtamaku, limapakgsin xwan tuku tamakamastan tlan xmastakgolh tiku xkgalhikgo tumin chu tiku ni xkgalhikgo (kalikgalhtawakga Levítico 5:7, 11).

5. Kalichuwinanti makgapitsi liʼakxilhtit nema limasiya pi Jehová taktuju chu lakgalhamaninan.

⁵ Xlakata Jehová taktuju chu lakgalhamaninan ni xatsakatwa likatsi. Kalichuwinaw akgtum liʼakxilhtit, limasiyalh pi xtaktuju akxni x’ama kamasputu tiku xlamakgo kSodoma. Kamalakgachalh x’ángeles xlakata xwanikgolh Lot pi xtsalalh chu x’alh kkasipijni. Pero Lot xpekuan chu ni x’amputun anta. Wa xlakata tasaskinilh Jehová xkamaxkilh talakaskin pi xla chu xfamilia x’ankgolh kZóar, akgtum aktsu kachikin nema na xlakpuwanit namasputu. Jehová tlan xtiwanilh Lot pi xafuerza xkgalhakgaxmatli tuku xwaninit, pero nichuna tlawalh. Xla kgaxmatnilh chu maxkilh talakaskin na’an kZóar chu ni masputulh uma kachikin maski chuna xlakpuwanit (Gén. 19:18-22). Akglhuwa ciento kata alistalh, Jehová kalimasiyanilh xtalakgalhaman tiku xlamakgo kNínive. Malakgachalh palakachuwina Jonás xlakata xkawanilh pi xlakan chu putuminika kachikin x’amaka malakgsputukan xlakata lu nitlan xlikatsikgo. Pero akxni ninivitas nitlan limakgkatsikgolh xtalakgalhinkan, Jehová kalakgalhamalh chu tapatilh putum kachikin (Jon. 3:1, 10; 4:10, 11).

6. ¿Tuku liʼakxilhtit limasiya pi Jesús xtachuna la Jehová chu ni xatsakat?

⁶ Chuna la Jehová, Jesús ni xatsakat, chu chuna limasiyalh akxni xlama unu kKatiyatni. Maski xmalakgachakanit xlakata nakalitachuwinan Dios israelitas tiku xlitaxtukgo «xtachuna xaʼakgtsankgan borregos», akgtum kilhtamaku makgtayalh chatum puskat tiku ni israelita xwanit. Xla tasaskinilh pi xmapaksalh xtsumat, tiku xlaktanuma demonio chu lu xpatinama. Jesús lakgalhamalh chu mapaksalh xtsumat uma puskat (Mat. 15:21-28). Kalilakpuwaw atanu liʼakxilhtit. Akxni xtitaxtunita kilhtamaku la xlichuwinama Dios, Jesús wa: «Putum tiku nakilakgmakgan […] na naklakgmakgan» (Mat. 10:33). ¿Pero lakgmakgalh apóstol Pedro xlakata makgtutu wa pi ni xlakgapasa? Nichuna. Jesús xkatsi pi Pedro nitlan xlimakgkatsi tuku xtlawanit chu xlimasiyanit pi chatum chixku tiku ni xmakgxtakgnan. Akxni xlakastakwananita, Jesús tasiyanilh Pedro chu max wanilh pi xtapatinit chu lu xpaxki (Luc. 24:33, 34).

7. Chuna la wan Filipenses 4:5, ¿la lakaskinaw pi kakinkalilakgapaskan?

⁷ Akxilhwi pi Jehová chu Jesús ni xalaktsakatwa. ¿Chu akinin? Jehová lakaskin pi akinin na ni xalaktsakatwa kawaw (kalikgalhtawakga Filipenses 4:5, nota). Tlan nalilakpuwanaw umakgolh takgalhskinin: «¿Lakpuwankgo amakgapitsin pi akit ni xatsakat, ni lakapala ksitsi chu  kmasta talakaskin wi tuku kalakgpalika akxni chuna talakaskin? ¿O kililakgapaskan pi xatsakat akit chu xafuerza kwan tuku xlitatlawat? ¿Klismaninit nakwan pi fuerza katlawaka tuku akit klakaskin? ¿O kkakgaxmatni tuku lakpuwankgo amakgapitsin chu xatapaxuwan kmakgtayanan akxni wi tuku lakkaxwilikan?». Komo ni xatsakat akinin, tlakg nalikatsiyaw chuna la Jehová chu Jesús. Kalichuwinaw pulaktiy niku talakaskin ni xalaktsakat nawanaw: akxni wi tuku talakgpali kkilatamatkan chu akxni tuku lakpuwankgo amakgapitsin chu tuku laksakkgo ni xtachuna la tuku akinin lakaskinaw.

8. ¿Tuku tlan nakinkamakgtayayan ni xatsakat nawanaw akxni wi tuku talakgpali kkilatamatkan? (Na ka’akxilhti nota).

⁸ Akxni wi tuku talakgpali kkilatamatkan, talakaskin ni xatsakat nawanaw chu nalakgpaliyaw tuku natalakaskin. Max kaj xalan nakinkachipayan akgtum lu xasnun tajatat o natitaxtuyaw tuku lu tuwa xlakata ni anan tumin o xlakata tuku tlawakgo mapakgsinanin. Putum uma max lu nalakgpali kilatamatkan chu nakinkaliminiyan taʼakglhuwit chu talakgaputsit nema ni xlakpuwanitaw (Ecl. 9:11; 1 Cor. 7:31). Chu asta akxni lakgpalikan taskujut nema lakgayaw kxkachikin Jehová max tuwa namakgkatsiyaw. Pero maski chuna, tlan nalismaniyaw tuku natalakgpali komo natlawayaw uma: 1) namakgamakglhtinanaw tuku talakgpali, 2) nalilakpuwanaw kilhtamaku nema aku mima, 3) na’akxilhaw tuku tlan kgalhiyaw chu 4) wi tuku natlawayaw xpalakatakan amakgapitsin. b Kaʼakxilhwi makgapitsi tuku titaxtukgolh kinatalankan nema limasiya pi uma pulaktati lu makgtayanan.

9. ¿Tuku tlawalh akgtum tamakgaxtokgat xlakata natayanikgo tuku tuwa xtitaxtumakgo?

⁹ Kamakgamakglhtinaw tuku talakgpali. Emanuele chu Francesca misioneros litaxtukgo, chu kamalakgachaka k’alakatanu país. Akxni chankgolh, tsukukgolh katsinikgo tachuwin nema chuwinankan anta chu tsukukgolh kalakgapaskgo natalan xalak congregación. Pero uma kilhtamaku tsukulh pandemia xla COVID-19, chu nialhla akxtum xkatatawilakgo natalan. Nachuna, xtse Francesca kaj xalan nilh. Xla akxtum xkatatawilaputun xfamilia, pero xlakata x’anan pandemia nila kalakgankgolh. ¿Tuku makgtayalh natayani? Pulana, Emanuele chu Francesca akxtum tlawanikgolh oración Jehová chu skinikgolh pi xkamaxkilh liskgalala xlakata natayanikgo chali chali. Jehová limaklakaskilh xkachikin xlakata nakakgalhti chu nakamaxki tuku xmaklakaskinkgo akxni xmaklakaskimakgo. Akgtum liʼakxilhtit, lu kamakgpuwantinilh tuku wa chatum tala k’akgtum video: «Akxni lakapala makgamakglhtinanaw tuku titaxtumaw, tlakg ni tuwa paxuwaparayaw. Chu tlakg liwana maklakaskinaw kinkilhtamakujkan». c Xlipulaktiy, lakkaxwilikgolh tlakg liwana nalichuwinankgo Dios kteléfono, chu asta wi tiku tsukukgolh limakgalhtawakgekgo Biblia. Chu xlipulaktutu, makgamakglhtinankgolh xtamakgtaykan natalan chu lu xpaxtikatsininankgo la xkamakgtayamaka. Putuminika akgtum kata, chatum tala puskat xkamalakgachani mensajes chali chali niku xkatsokgni akgtum texto xalak Biblia. ¿Tuku kinkamasiyaniyan uma? Komo lakapala namakgamakglhtinanaw tuku talakgpali, tlakg ni tuwa katimakgkatsiw nalipaxuwayaw tuku tlan tlawayaw.

10. ¿Tuku tlawalh chatum tala puskat xlakata nalismani tuku xtalakgpalinit?

¹⁰ Kalilakpuwaw kilhtamaku nema aku mima chu wa kaʼakxilhwi tuku tlan kgalhiyaw. Christina, chatum tala xalak Rumania tiku lama kJapón, lu nitlan limakgkatsilh akxni lakxlalh congregación  xaʼinglés niku xmakgtapakgsi. Pero xla ni kajwatiya lilakpuwa tuku nitlan xlanit, wata lakkaxwililh xatapaxuwan namakgtayanan kcongregación niku xchuwinankan japonés chu lakkaxwililh tlakg nalichuwinan Dios k’uma tachuwin. Skinilh chatum puskat tiku akxtum xtaskujnit pi xmasiyanilh tlakg tlan nachuwinan japonés chu xlimaklakaskinkgolh Biblia chu folleto Kalipaxuwa latamat akxni xmasiyanilh uma tachuwin, chu uma puskat tsukulh masiyani japonés. Christina tlakg tlan katsinilh chuwinan japonés. Chu ni kajwatiya uma, puskat tiku masiyanilh uma tachuwin tlakg katsiputulh tuku wan Biblia. ¿Tuku kinkamasiyaniyan? Komo lilakpuwanaw tuku aku namin chu tuku tlan kgalhiyaw la uku, tuku talakgpali nema ni xkgalhkgalhimaw nakinkaliminiyan lhuwa tasikulunalin.

11. ¿Tuku tlawakgolh akgtum tamakgaxtokgat xlakata xtayanikgolh akxni ni x’anan tumin?

¹¹ Wi tuku katlawaw xpalakatakan amakgapitsin. Akgtum tamakgaxtokgat tiku lamakgo niku ni mastakan talakaskin natlawakan kintaskujutkan, makgatsankgakgolh xtaskujutkan akxni kachikin lu nitlan tuku xtitaxtuma xlakata ni x’anan tumin. ¿Tuku tlawakgolh xlakata nalismanikgo tuku talakgpalilh? Pulana, lu liskujkgolh ni lhuwa tuku nakgalhikgo. Chu xlipulaktiy, ni wa lilakpuwantawilakgolh xtaʼakglhuwitkan, wata tlakg limaxtukgolh kilhtamaku nalichuwinankgo Dios chu chuna nakamakgtayakgo amakgapitsin (Hech. 20:35). Kintalakan chixku wa: «Xlakata wa lu xakliskujmaw naklichuwinanaw Dios, ni xakkgalhiyaw kilhtamaku xlakata wa naklilakpuwantawilayaw kintaʼakglhuwitkan o tuku nitlan xaktitaxtumaw chu tlakg xakkgalhiyaw kilhtamaku naktlawayaw xtalakaskin Dios». ¿Tuku kinkamasiyaniyan? Komo wi tuku talakgpali kkilatamatkan, kalakapastakwi pi tuku tlakg xlakaskinka wa nakamakgtayayaw amakgapitsin, chu chuna tlawayaw akxni lichuwinanaw Dios.

12. ¿La nakinkamakgtayayan xliʼakxilhtit Pablo akxni nalichuwinanaw Dios?

¹² Akxni lichuwinanaw Dios, lu xlakaskinka pi ni tsakatwa nawanaw. Katachuwinanaw latamanin tiku tanu tanu takanajla kgalhikgo, tanu tanu xkachikinkan chu ni lakxtum la likatsikgo. ¿Tuku xlakata xlakaskinka nalilakpuwanaw xliʼakxilhtit apóstol Pablo? Xlakata xla ni xatsakatwa wa chu litaxtulh tuku xtalakaskin xlakata nakamakgtaya amakgapitsin. Jesús apóstol limaxtulh Pablo xlakata nakalitachuwinan Dios tiku ni judíos xwankgonit (Rom. 11:13). Chu xlakata tlan xmakgantaxtilh uma taskujut, Pablo kalitachuwinalh Dios judíos, griegos, xalakgskgalalan lakchixkuwin, tiku kskujkgo kkapukuxtun, mapakgsinanin chu kskujnin mapakgsinanin. Xlakata xkalakgchalh kxnakujkan putum latamanin, Pablo lu liskujli xlakata tlan xkamakgtayalh «tanu tanu latamanin» (1 Cor. 9:19-23). Akxni Pablo xkalitachuwinan Dios latamanin, xlilakpuwan talismanin chu takanajla nema xkgalhikgo. ¿Tuku kinkamasiyaniyan? Tlakg tlan nakinkakitaxtuniyan akxni nalichuwinanaw Dios komo wa nalilakpuwanaw tuku nakamakgtaya latamanin chu wa nakalitachuwinanaw.

13. Komo kamaxkiyaw kakni amakgapitsin, ¿tuku tlan nakitaxtu? (1 Corintios 8:9).

¹³ Komo ni xalaktsakatwa akinin, na ni tuwa katimakgkatsiw namaxkiyaw kakni tuku lakpuwankgo amakgapitsin. Akgtum liʼakxilhtit, makgapitsi natalan lakpuskatin lakgatikgo talakgamanikgo o talakgatsokgkgo, pero amakgapitsin ni lakgatikgo. Makgapitsi natalan nitlan akxilhkgo wakan kuchu maski kaj tsinu, pero amakgapitsin nichuna lakpuwankgo. Putum kstalaninanin Cristo ni tatatlaputunaw, pero tanu tanu tuku laksakaw xlakata la nakuentajtlawayaw ni natatatlayaw. Komo lakpuwanaw pi  tuku akinin laksakaw wa tuku tlakg tlan chu fuerza tlawaputunaw pi amakgapitsin nachuna kalakpuwankgolh chu katlawakgolh, max nakamakgchakgxniyaw chu natlawayaw pi congregación ni makxtum natawila. ¡Nipara tsinu chuna tlawaputunaw! (Kalikgalhtawakga 1 Corintios 8:9; 10:23, 24). Komo namakgantaxtiyaw xtastakyaw Biblia, nakinkamakgtayayan ni namalakatsaliyaw tuku lakpuwanaw chu namakgtayananaw naʼanan takaksni. Kalichuwinaw pulaktiy niku chuna natlawayaw.

14. ¿Tuku tastakyaw xalak Biblia nakinkamakgtayayan liwana nalaksakaw chuna la nalhakgananaw chu natakaxtayayaw?

¹⁴ La lhakganankan chu la takaxtayakan. Jehová ni kinkamaxkinitan pulakatunu pulakatunu limapakgsin xlakata la nalhakgananaw, wata kinkamaxkinitan tastakyaw nema nakinkapulalinan. Chuna la lhakgananaw xlimaxkit kakni Dios chu xlimasiyat pi kgalhiyaw «tlan talakapastakni» chu lhakgananaw «chuna la xlilat» (1 Tim. 2:9, 10; 1 Ped. 3:3). Wa xlakata, ni lakaskinaw pi kilhakgatkan wa tuku tlakg kuenta natlawakan. Xtastakyaw Biblia tlan nakamakgtaya lakgkgolotsin xlakata ni nawilikgo limapakgsin xlakata la naʼakxkita o la natakaxtaya chatum tala. Akgtum liʼakxilhtit, kʼakgtum congregación makgapitsi lakgkgawasan lu tutsu xkachukunikanit xʼakchixitkan chu xʼakxkitkgo chuna la latamanin xalak kakilhtamaku. Lakgkgolotsin xkamakgtayaputunkgo umakgolh lakgkgawasan. ¿La xkamakgtayakgolh pero ni xwilikgolh akgtum limapakgsin? Superintendente de circuito kawanilh lakgkgolotsin pi xkawanikgolh natalan: «Komo akxni tawakaya kplataforma natalan kajwatiya akxilhkgo la lhakgananita chu la akxkitnita, ¿ni lakpuwana pi max talakaskin wi tuku nalakgpaliya?». Kajwatiya uma talakaskilh xlakata nakamakgtayakan natalan chu ni talakaskilh nawilikan akgtum limapakgsin. d

15. ¿Tuku limapakgsin chu tastakyaw xalak Biblia nakinkamakgtayayan akxni nalaksakaw tuku nalikuchunaw? (Romanos 14:5).

 ¹⁵ Tuku tlawayaw xlakata ni natatatlayaw. Chatunu kstalanina Cristo xlilaksakat la nakuentajtlawa xlakata ni natatatla (Gál. 6:5). Akxni nalaksakaw tuku nalikuchunaw, kuenta kilitlawatkan tuku wan xtastakyaw Biblia xlakata ni namakgamakglhtinanaw kgalhni chu ni namaklakaskinaw tuku makgtanuma ktaskuwan (Hech. 15:20; Gál. 5:19, 20). Komo ni lakatsala xtastakyaw Biblia, akinin nalaksakaw tuku likuchun namakgamakglhtinanaw. Makgapitsi kstalaninanin Cristo kajwatiya makglhtinankgo likuchun nema tlakg lakgapaskan, chu amakgapitsin putsakgo atanu likuchun nema na makgtayanan. Maski akinin liwana lakpuwanitaw tuku xlaksakwi xlakata uma, kilimaxkitkan kakni tuku laksakkgo kinatalankan xlakata la nakuentajtlawakgo ni natatatlakgo chu tuku nalikuchunkgo. Wa xlakata kililakapastakatkan uma: 1) pi kajwatiya xTamapakgsin Dios namasputu putum tajatat (Is. 33:24); 2) pi chatunu kstalanina Cristo liwana xlikatsit tuku tlakg tlan xpalakata (kalikgalhtawakga Romanos 14:5); 3) ni kawaniyaw kinatalankan pi tlan o nitlan tuku laksakkgolh chu na ni kawaniyaw pi katlawakgolh tuku akinin lakpuwanaw (Rom. 14:13), chu 4) kstalaninanin Cristo lapaxkiyaw chu tlakg xlakaskinka liʼakxilhaw pi congregación makxtum natawila (Rom. 14:15, 19, 20). Komo ankgalhin nalakapastakaw uma, ankgalhin tlan nakatalalinaw kinatalankan chu namakgtayananaw xlakata kcongregación naʼanan takaksni.

16. ¿La nalimasiyakgo lakgkgolotsin pi ni xalaktsakatni? (Na kaʼakxilhti dibujos).

¹⁶ Lakgkgolotsin xliwilitkan liʼakxilhtit xlakata ni laktsakatwa nawankgo (1 Tim. 3:2, 3). Akgtum liʼakxilhtit, chatum kgolotsin ni lakpuwan pi ankgalhin wa natlawakan tuku xla lakpuwan kaj xlakata lina kata nixawa amakgapitsin. Katsi pi xʼespíritu santo Jehová tlan namalakpuwani kaxatikawa kgolotsin xlakata nawan tuku tlan namakgtayanan. Chu komo ni lakatsalamaka akgtum tastakyaw xalak Biblia, lakgkgolotsin tiku ni xalaktsakatni tatayakgo tuku laksakkan maski xlakan tanu tuku xlakpuwankgonit.

17. ¿Tuku tasikulunalin namakglhtinanaw komo ni xatsakatwa akinin?

¹⁷ Komo ni xalaktsakatwa akinin, namakglhtinanaw lhuwa tasikulunalin. Akgtum liʼakxilhtit, tlakg tlan nakatalalinaw kinatalankan chu namakgtayananaw naʼanan takaksni kcongregación. Nachuna, namakgkatsiyaw pi maski kinatalankan tanu tanu la likatsikgo chu tanu tanu xtalismaninkan, kimputumkan makgtayananaw xlakata xkachikin Jehová lilakgatit nawan. Chu tuku tlakg xlakaskinka, nakgalhiyaw tapaxuwan xlakata liwana katsiyaw pi stalanimaw xliʼakxilhtit Jehová, chatum Dios tiku ni xatsakatwa.