Ankan kxpulakni

Ankan kliputsan

«KinTamapakgsin ni xala uma kakilhtamaku»

«KinTamapakgsin ni xala uma kakilhtamaku»

«Wa uma tuku xlakata klilakachilh, chu wa xlakata kliminit kkakilhtamaku, xlakata naklichuwinan xaxlikana» (JUAN 18:37).

TAKILHTLIN: sjj 15, sjj 74

1, 2. 1) ¿Tuku kamapapitsima latamanin la uku kilhtamaku? 2) ¿Tuku takgalhskinin nakgalhtiyaw k’uma artículo?

CHATUM tala puskat xalak sur xla Europa lakapastaka tuku titaxtulh kxlatamat: «Lata aktsuku xakwanit kajwatiya xakakxilha tuku nitlan. Wa xlakata, klakgmakgalh política chu ktsukulh tataya talakapastakni nema lhuwa xlakpuwankgo pi nitlan. Nachuna akglhuwa kata kilitatawilat xwanit chatum makgnina». Chatum tala xalak sur xla África nachuna xtataya tatalachipat akxni nina xtatayana Jehová xlitaxtu. Lichuwinan: «Xaklakpuwan pi niku xaktapakgsi tlakg tlan xwanit nixawa atanu chu kmakgtanulh k’akgtum partido político. Anta kinkamasiyanikan la nakkalimakgniyaw lanzas tiku makgtapakgsikgo k’atanu partido maski tiku na antiya xmakgtapakgsikgo niku xaktapakgsi». Chu chatum tala xalak Europa central lichuwinan: «Ni xakkatalalin tiku atanu niku xtapakgsikgo o tanu takanajla xkgalhikgo».

2 Uma tuku lichuwinankgo masiya tuku lama kkakilhtamaku: chuntiya talhuwima tiku nitlan likatsikgo, taʼakglhuwit xlakata política kamapitsikgo latamanin chu klhuwa kkachikinin kalakgmakgankan latamanin tiku tanu kxkachikinkan. Chuna la lichuwinalh Biblia, latamanin tiku lamakgolh k’uma xa’awatiya kilhtamaku nila tuku nakatalakkaxlakan (2 Tim. 3:1, 3). ¿La natlawayaw akinin kstalaninanin Cristo xlakata tlan makxtum natawilayaw k’uma kakilhtamaku niku anan tapapitsit? Lhuwa tuku tlan nakatsiniyaw xlakata tuku tlawalh Jesús akxni xwi unu kKatiyatni, xlakata niku xlama na x’anan tapapitsit xlakata política. K’uma takgalhtawakga nakgalhtiyaw akgtutu takgalhskinin: ¿Tuku xlakata Jesús ni katatayalh tiku xmapapitsinankgo? ¿La limasiyalh pi xlakskujnin Dios ni namakgtanukgo kpolítica? Chu ¿la kinkamasiyanin xlakata ni namakgtanuyaw ktalachipat?

LA X’AKXILHA JESÚS TIKU X’AKSTUKAN XTAPAKGSIKGO

3, 4. 1) ¿Tuku xlakpuwankgo judíos xlakata política kxkilhtamaku Jesús? 2) ¿La akxilhkgolh uma kstalaninanin Jesús?

3 Lhuwa judíos tiku Jesús kalitachuwinalh xlakata Dios nialh xtapakgsiputunkgo kRoma. Tiku xkawanikan celotes akgtum grupo xwanit tiku chuna xkamalakpuwani judíos. Putum chuna xlakpuwankgo xlakata Judas tiku Galileo nachuna xlakpuwan, chatum tiku xkaʼakgskgawi latamanin. Uma historiador judío Josefo lichuwinan pi uma chixku «tlawalh pi latamanin xalak ama kachikin xtsukukgolh tlankajlakgo, tsukulh kaliwani xlakata kxokgonikgo impuestos tiku xalak Roma». Romanos makgnikgolh Judas (Hech. 5:37). Makgapitsi celotes tsukukgolh talatlawanankgo xlakata nakgalhikgo tuku xlakaskinkgo.

4 Tiku judíos lu xkgalhkgalhimakgolh pi xchilh Mesías, xlakata xlakpuwankgo pi mapakgsina xlitaxtulh xlakata xkalakgmaxtulh kRoma chu tlan xtawilapa kachikin judío (Luc. 2:38; 3:15). Lhuwa xkanajlakgo pi Mesías x’ama tawila la mapakgsina k’Israel. Akxni chuna xlalh, lhuwa millones judíos tiku lakatanu niku x’ankgonit latamakgo tlan xtaspitkgolh kxkachikinkan. Chu akgtum kilhtamaku Juan tiku xMununan kgalhskilh Jesús: «¿Wix Cristo tiku Dios xwanit pi namalakgacha, o atanu tiku nakkgalhkgalhiyaw?» (Mat. 11:2, 3). Max xla xkatsiputun komo tanu tiku x’ama kalakgmaxtu judíos. Akxni lakastakwanalh Jesús, chatiy kstalaninanin tatanokglhkgolh ktiji xla Emaús chu wanikgolh pi Mesías ni tu xtlawanit tuku xlakan xlakaskinkgo (kalikgalhtawakga Lucas 24:21). Chu alistalh, apóstoles kgalhskinkgolh Jesús: «Malana, ¿kaxwilipapara xtamapakgsin Israel uma kilhtamaku?» (Hech. 1:6).

5. 1) ¿Tuku xlakata galileos xlakaskinkgo pi Jesús xmapakgsinakan xlitaxtulh? 2) ¿Pero tuku kawanilh Jesús?

5 Xlikana, tuku xkgaxmatkgonit xlakata Mesías tlawalh pi tiku galileos xwankgonit xmapakgsinakan xtlawaputunkgo Jesús. Xlikana pi x’akxilhkgo la komo chatum tlan mapakgsina: tlan x’akgchuwinan, xkgalhi litliwakga xlakata nakamapaksa tiku xtatatlakgo chu xkamaxki liwat tiku xtsinksmakgolh. Akxni kamawilh 5,000 latamanin, akxilhli pi «xʼamakgolh minkgo chu xafuerza mapakgsina xʼamakgolh tlawakgo», wa xlakata «amakgtum xʼakstu ampa kkasipijni» (Juan 6:10-15). Atanu kilhtamaku, alh xʼalakgaputu pupunu xla Galilea, pero latamanin max xtaxlajwanikgonit. Wa xlakata Jesús kawanilh latamanin pi xla xminit kKatiyatni xlakata nakamakgtaya kxtakanajlakan, ni wa xlakata nakamakgtaya lhuwa tuku nakgalhikgo. Kawanilh: «Kaliskujtit, ni wa taway nema lakgsputa, wata taway nema makgapala putum kilhtamaku» (Juan 6:25-27).

6. ¿La liwana lichuwinalh Jesús pi xla ni xputsama namapakgsinan kKatiyatni? (Kaʼakxilhti xapulana dibujo).

6 Akxni nina xmakgnikan, Jesús akxilhli pi makgapitsi kstalaninanin xlakpuwankgo pi xwililh xtamapakgsin anta kJerusalén. Xlakata nakamakgtaya naʼakgatekgskgo pi ni chuna x’ama tlawa kalitachuwinalh parábola xlakata minas. Anta xla tamalakxtumika «chatum nchixku nti luwa xkgalhiy xkakni» tiku xtalakaskin wi niku na’an (Luc. 19:11-13, 15). Atanu kilhtamaku, Jesús nachuna kalitachuwinalh pi xla ni xtataya mapakgsinanin xalak Roma. Mapakgsina Poncio Pilato kgalhskilh: «¿Wix xmapakgsinakan judíos?» (Juan 18:33). Akxni xmapakgsinama Pilato xlilakgaputsa komo x’ama tawila taʼakglhuwit xlakata política. Wa xlakata max xpekuan komo Jesús x’ama katalatlawa. Pero Jesús kgalhtilh: «KinTamapakgsin ni xala uma kakilhtamaku» (Juan 18:36). Xla ni x’ama makgtanu kpolítica xlakata xTamapakgsin x’ama tawila k’akgapun. Nachuna, kawanilh pi xtaskujut kKatiyatni wa nalichuwinan tuku xaxlikana (kalikgalhtawakga Juan 18:37).

¿Lilakgaputsayaw taʼakglhuwit xalak kakilhtamaku o wa lilakgaputsayaw xTamapakgsin Dios? (Ka’akxilhti párrafo 7).

7. ¿Tuku xlakata tuwa tamakgkatsi ni nalakpuwanaw natatayayaw mapakgsinanin chu tuku malaknukgo?

7 Jesús liwana xkatsi tukuya taskujut xlitlawat xwanit. Komo akinin nachuna liwana katsiyaw tuku taskujut natlawayaw, ni para tsinu namakgtanuyaw kpolítica, nachuna ni para tsinu nalilakpuwanaw. Uma max tuwa namakgkatsiyaw. Chatum superintendente viajante lichuwinan: «Latamanin niku kkalakgapaxialhnanaw congregaciones tlakg taliwakama la nitlan likatsikgo. Lu paxkikgo xkachikinkan chu lakpuwankgo pi komo namakgtanukgo kpolítica tlan natawilakgo. Pero natalan, kuentajtlawakgo xtakanajlakan akxni lichuwinankgo xalakwan xalaksasti xla Tamapakgsin. Lipawankgo pi Dios nalakkaxtlawa tuku ni xaʼakgstitum chu putum taʼakglhuwit nema kgalhiyaw».

¿LA AKXILHLI JESÚS TAʼAKGLHUWIT XLAKATA POLÍTICA NEMA XKAMAPAPITSI LATAMANIN?

8. ¿Tuku lu nitlan titaxtukgolh judíos kxapulana siglo?

8 Tuku ni xaʼakgstitum tlawa pi latamanin lu natatayakgo política. Kxkilhtamaku Jesús, akxni xlakgaxokgokan impuestos lu xlitaʼakglhuwikgo. Romanos xlakaskinkgo pi xkaxokgonika putum impuestos pero Judas tiku Galileo xwanit tsukulh katalatlawa. Ama kachikin chu nachuna tiku xkgaxmatnikgo Jesús, xtalakaskin lhuwa xlakgaxokgokgolh impuestos, akgtum liʼakxilhtit, xlakata tuku xkgalhikgo, xpukuxtukan chu niku xwilakgo. Chu xpukinanin tumin lu nitlan xlikatsikgo, wa xlakata latamanin lu nitlan xmakgkatsikgo. Xmin kilhtamaku xpukinanin tumin xkaxokgonikgo mapakgsinanin xlakata xkamaxkika xlakaskinka taskujut chu chuna tlan xlitlajakgolh lhuwa tumin. Zaqueo xapuxku xpukina tumin xalak Jericó lhuwa tumin xkgalhi xlakata xkaʼakgskgawi latamanin (Luc. 19:2, 8). Chu max ni kaj xʼakstu chuna xtlawa.

9, 10. 1) ¿Tuku xtlawaputunkgo xtalamakgasitsin Jesús xlakata na xmakgtanulh kpolítica? 2) ¿Tuku kinkamasiyaniyan xlakata tuku tlawalh Jesús? (Kaʼakxilhti xapulana dibujo).

9 Xtalamakgasitsin Jesús xtlawaputunkgo pi na xmakgtanulh niku xtatalakxtumi tuku xtlawakgo xpukinanin tumin. Xlakata naʼakgskgawikgo, kgalhskinkgolh xlakata «lixokgon» akgtum denario nema xlilakgaxokgotkan xwanit putum tiku xlamakgo kRoma (kalikgalhtawakga Mateo 22:16-18). Wa uma tuku lu xlisitsikgo judíos, xlakata xlimasiya pi xmakgtapakgsikgo kRoma. Tuku xliʼakgskgawinankgo «tiku xtatayakgo Herodes» wa uma: komo Jesús nitlan xlichuwinalh impuesto, tlan xliyawaka pi xlakatakima limapakgsin, pero komo xwa pi xtalakaskin pi xlakgaxokgoka, max kstalaninanin nialh kstalanikgolh.

10 Xlakata Jesús ni natataya uma taʼakgsanin, kuenta tlawalh tuku kgalhtinalh. Xla wa: «Kaxokgonitit [...] César, wa ntu xla César, na wa Dios lakgchan wa xla Dios» (Mat. 22:21). Xlikana, xla xkatsi pi lhuwa tiku xpukinanin tumin nitlan xlikatsikgo. Pero ni xlakaskin pi uma xlaktlawalh tuku tlakg xlakaskinka: pi wa tiku nalakkaxtlawa xtaʼakglhuwitkan latamanin wa xTamapakgsin Dios. Chuna wililh akgtum liʼakxilhtit nema putum akinin tlan natlawayaw. Maski lu tlan tuku nakinkawanikanan, nikxni namakgtanuyaw kpolítica. Akinin pulana wiliyaw xTamapakgsin Dios, ni makgtanuyaw chu nipara lichuwinanaw xlakata política (Mat. 6:33).

11. ¿Tuku tlan natlawayaw xlakata nalakgmakganaw tuku ni xaʼakgstitum?

11 Lhuwa xtatayananin Jehová lakgmakgankgonit talakapastakni nema xkgalhikgo xlakata política. Chatum tala puskat xalak Gran Bretaña lichuwinan: «Akxni klikgalhtawakgalh Sociología anta kʼuniversidad lu talakgpalilh kintalakapastakni. Xakkakgalhmakgtayaputun tiku lakgtsitsekgen xlakata lhuwa tuku nitlan xpatikgonit. Ankgalhin tlan xkinkitaxtuni akxni xaklakkaxtlawa uma taʼakglhuwit pero lu xaktlakgwan akxni xakmasputu. Nikxni xaklakpuwanit pi talaksakpaxkit ni wa xlakata la tasiyakan wata xlakata tuku wi kxnakujkan latamanin, chu anta talakaskin namapanukgo uma nitlan tapuwan. Pero akxni ktsukulh likgalhtawakga Biblia, kʼakgatekgsli pi xtalakaskin akit naklakgmakgan uma tapuwan anta kkinaku. Chu chatum tala tiku lhmumokgo kimakgtayalh. La uku, precursora regular klitaxtu kcongregación ktachuwin xla señas. Kkatsinima pi nakkalitachuwinan Dios putum latamanin».

«KAMANU MINKUCHILU KXPUTANUN»

12. ¿Tuku «limaxkutin» xlilakgmakganatkan xwanit kstalaninanin Jesús?

12 Kxkilhtamaku Jesús, takanajla lu xtatalakxtuminit política. Libro La vida cotidiana en Palestina en tiempo de Jesús lichuwinan pi «chuna la xtapitsikgonit xtakanajlakan judíos xtachuna tuku la uku lilakgapasaw partidos políticos». Wa xlakata, Jesús kamaxkilh uma xlakaskinka tamakatsinin kstalaninanin: «Kana wixin, kuenta katlawakantit xpalakata xlimaxkutinkan fariseos, chu xlimaxkutin Herodes» (Mar. 8:15). Akxni lichuwinalh Herodes, max xkilhchanima tiku anta xtapakgsikgo. Chu fariseos, xlakaskinkgo pi xʼakstukan xtapakgsikgolh judíos. Chuna la wan Evangelio xla Mateo, Jesús nachuna kalichuwinalh saduceos. Xlakan chuntiya xtapakgsiputunkgo kxtamapakgsin Roma, xlakata lhuwa xlakan xlipaxuwakgo litliwakga nema xkgalhikgo xlakata política. Jesús liwana kawanilh kstalaninanin pi ni xlixkajwanankgolh «xlimaxkutinkan» o xtamasiykan umakgolh pulaktutu grupos nema xʼanan (Mat. 16:6, 12). Kawanilh uma tamakatsinin kstalaninanin, akxni galileos mapakgsina xtlawaputunkgo Jesús.

13, 14. 1) ¿Tuku la akxni takanajla tatalakxtumi política? 2) ¿Tuku xlakata nitlan nalakpuwanaw pi tlan natalatlawananaw akxni la tuku ni xaʼakgstitum? (Kaʼakxilhti xapulana dibujo).

13 Akxni takanajla tatalakxtumi política, max lakapala anan tatalatlawat. Jesús kamasiyanilh kstalaninanin pi xtalakaskin ni xmakgtanukgolh. Wa xlakata xpulalinanin takanajla chu fariseos xmakgniputunkgo Jesús. Xliʼakxilhkgo la chatum tiku tliwakga político nema nila xtlajakgolh chu wa xlakata lu xpekuankgo. Xwankgo: «Lapi kaj chuna namakgaxtakgaw, paks nakanajlanikgo; na naminkgo romanos, xlisputni nakinkatlawanikgoyan lantla ntu liwilaw, chu naʼakgchipakgo kintiyatkan» (Juan 11:48). Wa xlakata xapuxku sacerdote Caifás wa tiku pulalilh uma talakapastakni pi xmakgnika Jesús (Juan 11:49-53; 18:14).

14 Caifás malakgachalh soldados xlakata nachipakgo Jesús katsisni. Jesús liwana xkatsi pi chuna xʼama la. Wa xlakata akxni xaʼawatiya katawayalh xʼapóstoles, kawanilh pi xputsakgolh espadas. Xlakata wi tuku lu xlakaskinka xʼama kamasiyani (Luc. 22:36-38). Watiya ama katsisni, Pedro lu sitsilh xlakata tuku nitlan xlama wa xlakata maxtulh xʼespada chu nitlan tuku tlawanilh chatum tiku na xʼanit chipa Jesús (Juan 18:10). Pero Jesús wanilh Pedro: «Kamanu minkuchilu [o espada] kxputanun, xampi xlipaks wa nti nkuchilu xlimakapawankgolh, na wa nkuchilu nalinikgoy» (Mat. 26:52, 53). Ama tuku lalh katsisni xtatalakxtumi tuku wa Jesús kxʼoración: pi kstalaninanin ni xlimakgtanutkan kkakilhtamaku (kalikgalhtawakga Juan 17:16). Xtalakaskin pi wa Dios tiku xlakkaxtlawalh tuku ni xaʼakgstitum.

15, 16. 1) ¿La kamakgtayanit xTachuwin Dios kstalaninanin Cristo xlakata ni namakgtanukgo ktatalachipat? 2) ¿Tuku talakgpalit akxilha Jehová kʼuma kakilhtamaku?

15 Natalan tiku kalichuwinaw kxapulana párrafos na watiya uma tuku katsinikgolh chu talakgpalikgolh xlakata chuna xlitaxtuputunkgo la Jesús. Tala puskat xalak sur xla Europa lichuwinan: «Kakxilhnit pi tatalatlawat ni tlawa pi naʼanan tuku xaʼakgstitum. Tiku chuna tlawakgo nikgo chu min kilhtamaku lu sitsikgo. Akxni kkatsinilh kBiblia pi kajwatiya Dios tiku tlan nalimin tuku xaʼakgstitum kKatiyatni lu klipaxuwalh. Wa uma tamakatsinin nema klichuwinanit liwaka puxamakitsis kata». Tala xalak sur xla África nialh maklakaskin lanza wata maklakaskin «espada xla espíritu», kilhchanima xTachuwin Dios (Efes. 6:17). La uku kalitachuwinan latamanin tamakatsinin xla takaksni, maski tanu niku tapakgsikgo. Tala puskat xalak Europa, akxni xtatayana Jehová litaxtulh tatamakgaxtokgli chatum tala tiku tanu xcolor chu tanu tachuwin xchuwinan nema pulana ni xkaʼakxilhputun.

16 ¡Lu xlakaskinka tlawakan uma talakgpalit! Biblia katamalakxtumi latamanin la akgtum pupunu nema talakgwilhanit, nema nikxni kaks wi (Is. 17:12; 57:20, 21; Rev. 13:1). Latamanin mastakgo talakaskin pi política nakamapapitsi, nalatalatlawakgo chu naʼanan tatalachipat. Pero akinin, makxtum tawilayaw chu ni latalatlawayaw. Xlikana pi Jehová lu lipaxuwa akxni akxilha pi xkachikin makxtum wilakgo nixawa tapapitsit nema anan kkakilhtamaku (kalikgalhtawakga Sofonías 3:17).

17. 1) ¿Tuku pulaktutu tlan natlawayaw xlakata tlan makxtum natawilayaw? 2) ¿Tuku naʼakxilhaw kʼartículo nema aku mima?

17 Kʼuma artículo akxilhnitaw pulaktutu la tlan makxtum natawilayaw. Pulana, nalipawanaw pi Tamapakgsin xalak akgapun nalakkaxtlawa tuku ni xaʼakgstitum. Xlipulaktiy, ni namakgtanuyaw tuku xla política. Chu xlipulaktutu, nalakgmakganaw tatalatlawat. Pero talaksakpaxkit max natlawa pi nila akxtum natawilayaw. Kʼartículo nema aku mima, naʼakxilhaw tuku natlawayaw xlakata ni nalaksakpaxkinanaw, chuna la tlawakgolh xapulana kstalaninanin Cristo.