Ankan kxpulakni

Ankan kliputsan

¿Xkatsiyata?

¿Xkatsiyata?

¿Tuku lilakgaxokgon xmastakgo latamanin kxkilhtamaku Jesús?

LATA makgasa, israelitas xlismanikgonit namastakgo tumin xlakata namakgtayanankgo kxaxlikana takaknin. Pero kxkilhtamaku Jesús, judíos lhuwa tuku xlakgaxokgokgo, chu uma lu tuwa xlimakgkatsikgo.

Putum judíos tiku xmakgatsikgonita xkatakan xlimastatkan xwanit itat siclo (okgxtiy dracma) xlakata xlimakgtayanankgolh ktabernáculo chu alistalh, ktemplo. Kxapulana siglo, uma tumin xlimaklakaskinkan xlakata tamakamastan chu xlakata xlakkaxtlawaka templo nema xtlawanit Herodes. Makgapitsi judíos kgalhskinkgolh Pedro tuku xlakpuwan Jesús xlakata uma lilakgaxokgon, chu Cristo wa pi tlan chuna xtlawaka. Asta wanilh Pedro pi xputsalh okgxtum tumin xlakata xlakgaxokgonalh (Mat. 17:24-27).

Uma kilhtamaku, xkachikin Dios na xlimastat xwanit diezmo, uma wamputun, 10% tuku xmakgalakgo o tuku xtlajakgo (Lev. 27:30-32; Núm. 18:26-28). Xpulalinanin takanajla xwankgo pi xlitaxokgot xwanit 10% putum tuku xmakgalakan, chuna la xla «hierbabuena [...] xla eneldo chu xla comino». Jesús ni wa pi umakgolh lilakgaxokgon nitlan xwanit, wata nitlan x’akxilha la xlakgaputiyunankgo escribas chu fariseos (Mat. 23:23).

Nachuna, judíos xtapakgsinikgo romanos, wa xlakata na xkalimaxkit xwanit makgapitsi lilakgaxokgon. Akgtum liʼakxilhtit, tiku xkgalhikgo xpukuxtukan xlilakgaxokgonankgo tumin o tuku xmakgalakgo (max 20 o 25% tuku xmakgalakgo kxpukuxtukan). Wankan pi xlimastatkan. Chatunu judíos na xlilakgaxokgonatkan xwanit. Fariseos kgalhskinkgolh Jesús komo tlan xwanit xlakgaxokgonankgolh, chu xla kakgalhtilh tuku xlakpuwan akxni kawanilh umakgolh tachuwin: «Kaxokgonitit César tuku lakgchan César pero kamaxkitit Dios tuku lakgchan Dios» (Mat. 22:15-22).

Listat nema xtamakxtukan o xtamaknukan kʼakgtum kachikin na xlitalakgaxokgot xwanit. Umakgolh lilakgaxokgon xmatajinankan anta niku xchinkgo barcos, niku xtitaxtukan, niku xtaʼakgpitsinit tiji o niku xlaktanukan kʼakgtum kachikin o niku kstanankan.

Kachikin tsinka takuka xliʼakxilhkgo lilakgaxokgon nema xkamatajikgo romanos. Chuna la wan historiador romano Tácito, akxni xmapakgsinama emperador Tiberio, akxni Jesús xlama unu kKatiyatni, «xlakata chuna la xkaskinikan lilakgaxokgon laktsu kachikinin nema xtapakgsinikgo Siria chu Judea, nitlan xlimakgkatsikgo chu xtasaskinkgo pi xkalimaktinika».

Xlakata chuna la xkamatajikan lilakgaxokgon, xtlawa pi tlakg tuwa xkakitaxtunilh xlatamatkan judíos. Xmatajinanin lilakgaxokgon xlitaxtukgo lakchixkuwin tiku tlakg lhuwa tumin xmalaknukgo. Xlakan xtlawakgo tuku x’akstukan tlan xkakitaxtuni. Nachuna, xputsakgo tiku tlan nakamakgtaya xlakata xmatajinankgolh lilakgaxokgon; xlakan na xtlawakgo tuku x’akstukan tlan xkakitaxtunilh. Zaqueo wa chatum xmatajina lilakgaxokgon tiku xkakgalhi xlakskujnin xlakata xmakgtayakgolh namatajinankgo lilakgaxokgon (Luc. 19:1, 2). Wa uma tuku xlakata latamanin xlisitsikgo chu ni xkaʼakxilhputunkgo xmatajinanin lilakgaxokgon.