1. ¿Tuku xlakata makgapitsi latamanin kalakgchan nakamaxkikan kakni, chu tuku na’akxilhaw k’uma artículo?

¿LA MAXKIKAN kakni chatum lataman? Akxni lu tlan nalikatsiniya chu nakgalhakgaxpata. Max ankgalhin kamaxkiyaw kakni tiku wi tu xlakaskinka tlawakgonit o kgalhikgo limapakgsin. K’uma artículo na’akxilhaw tiku namaxkiyaw kakni chu tuku xlakata.

2, 3. 1) ¿Tuku xlakata lakgchan liwana namaxkikan kakni Jehová? (Kaʼakxilhti xapulana dibujo). 2) ¿Tiku kgalhnilu nema lichuwinan Revelación 5:13, chu tuku xlakata namaxkiyaw kakni?

² Revelación 5:13 wan pi «wanti wi klaktawilh kpumapakgsin» chu kgalhnilu kilakgchankgo nakamaxkikan kakni. Wa tiku wi «klaktawilh kpumapakgsin» wa Jehová. Capítulo 4 xla Revelación lichuwinan makgapitsi ángeles nema kinkamasiyaniyan tuku xlakata kilakgchan namaxkikan kakni Jehová, «wa nti wi nkaxani liwayaj xtiwaj». Xlakan wankgo: «Jehová kiDioskan, wix lakgchanan nakgalhiya lilanka, kakni chu litliwakga, xlakata wix malakatsuki putum tuku anan, chu kamalakatsuki xlakata chuna lakaskinti» (Rev. 4:9, 11).

³ Kgalhnilu nema lichuwinan Revelación 5:13 wa Jesucristo.  ¿Tuku likatsiyaw? Xlakata akxni Jesús milh kKatiyatni limapakuwika «xkgalhnilu [o aktsu xborrego] Dios, nti namapanuniy xtalakgalhin ntachixkuwitat» (Juan 1:29). Xlikana pi uma limasiya pi xlilat namaxkiyaw kakni. Jesús xakstu mapakgsina tiku xlikana, namasta xlatamat xpalakata latamanin tiku kamapakgsi. Xla nalakgchan namaxkikan kakni xlakata «xPuxkukan laktlanka napuxkun, chu xMalanakan malananin, ni anan nti xtachuna xlitlanka» (1 Tim. 6:14-16). Xlikana pi na chuna makgkatsiyaw la lhuwa ángeles tiku kilhtlikgo chu wankgo: «Kgalhnilu ntu ntimakgnikaj, lhuwa mininiy nakgalhiy limapakgsin, chu ntamakun, nchu ntastakat, chu litliwakga, chu nkakni, chu xlitlanka, chu natamapakxay» (Rev. 5:12).

4. ¿Tuku xlakata xlakaskinka namaxkiyaw kakni Jehová chu Cristo?

⁴ Juan 5:22, 23 wan pi Jehová limapakuwilh Cristo la chatum juez xpalakata lhuwa latamanin. Wa uma pulaktu xlakata lu xlakaskinka namaxkiyaw kakni Jesús. Akxni maxkiyaw kakni Jesús, na maxkiyaw kakni Jehová. Komo namaxkiyaw kakni Jesús chu xTlat, tlan putum kilhtamaku nalatamayaw (kalikgalhtawakga Salmo 2:11, 12).

5. ¿Tuku xlakata putum lakaskinaw nakinkamaxkikanan kakni?

⁵ Putum akinin «kinkatlawakanitan la xtayat Dios» (Gén. 1:27). Uma wamputun pi putum akinin tlan nalimasiyayaw tayat nema kgalhi Dios. Akgtum li’akxilhtit tlan limasiyayaw tapaxkit, tlan likatsikan chu kgayaj katsankan. Nachuna, paks kgalhiyaw kintalakapastaknikan, nema kinkawaniyan tuku tlan chu tuku nitlan (Rom. 2:14, 15). Max ankgalhin lakgatiyaw tuku nixkajwalanit chu nema lakswan, chu kgalhiputunaw takaksni. Uma ni kaks kinkamalakawaniyan, xlakata Jehová lakgati tuku xa’akgstitum chu takaksni. Xlikana pi putum akinin kinkatlawakan la pulaklhuwa tlan namakglhkatiyaw Dios. Wa xlakata putum lakaskinaw nakinkamaxkikanan kakni chu nakinkakgalhakgaxmatkanan (Sal. 8:5).

6, 7. ¿Tuku litalakgpali xtatayananin Jehová chu amakgapitsi latamanin?

⁶ Katsiyaw pi kilimaxkitkan kakni amakgapitsin, pero max tuwa makgkatsiyaw la natlawayaw chu la xlilhuwa nakamaxkiyaw kakni. Chuna la, xlakata lhuwa latamanin stalanikgo la wi xkakilhtamaku Satanás. Makgapitsi lakchixkuwin chu lakpuskatin la ídolos kalimaxtukgokan, nachuna la dioses kaliʼakxilhkan. Lu lhuwa la maxkikgo kakni, wata ni chuna tlawakgo la kinkawaniyan Jehová. Makgapitsin makglkatikgo la lhakganankgo chu la likatsikgo ama latamanin tiku lu kalakgapaskan. Max makglhkatikgo políticos o xpulalinanin takanajla o tiku taxtukgo ktelevisión o kgamananin.

⁷ Kstalaninanin Cristo katsiyaw pi nitlan namalakatsaliyaw la kamaxkiyaw kakni amakgapitsin. Xliputum latamanin tiku latamakgonit, kaj xma wa Jesús tiku kinkamakgxtakgnin akgtum lu tlan liʼakxilhtit nema tlan nastalaniyaw (1 Ped. 2:21). Kalakapastakwi pi «paks lakgalhinankgolh, na lu [...] makgat lamanikgo [xlilanka] Dios» (Rom. 3:23). Wa xlakata ni chatum lataman lakgchan namaxkikan kakni. Komo tlakg namaxkiyaw kakni chatum lataman, namakgalipuwanaw Jehová.

8, 9. 1) ¿La akxilhaw akinin xtatayananin Jehová kskujnin mapakgsinanin? 2) ¿Tuku xlakata min kilhtamaku ni kgalhakgaxmataw mapakgsinanin?

⁸ Makgapitsi latamanin kalakgchan namaxkiyaw  kakni chu nakakgalhakgaxmataw xlakata taskujut nema tlawakgo. Akgtum liʼakxilhtit, kalakapastakwi tuku tlawakgo kskujnin mapakgsina. Xlakan skujkgo xlakata tlan aktanks natawilayaw chu lakkaxtlawakgo tuku lakaskinaw. Kimputumkan litamakgtayayaw xtaskujutkan. Apóstol Pablo wa pi akinin kstalaninanin Cristo la «mapakgsinanin» kiliʼakxilhatkan uma skujnin chu nakgalhakgaxmataw xlimapakgsinkan. Xla wa: «Putum kakamaxkitit tuku kalakgchan: tiku skin impuesto, kamaxkitit impuesto, tiku skin lu xlakaskinka kaʼakxilhka, chuna katlawatit» (Rom. 13:1, 7).

⁹ Xtatayananin Jehová lu liskujaw xlakata nakamaxkiyaw kakni mapakgsinanin. Xlikana akgatunu kachikin kgalhikgo xtalismaninkan. Wa xlakata, max chatum mapakgsina wi tuku naskin nema atanu mapakgsina ni skin. Kaj xanikuta nalatamayaw, akinin xlakskujnin Dios kamakgtayayaw mapakgsinanin akxni tlawakgo xtaskujutkan. Pero komo xlakan nakinkawanikgoyan pi katlawaw tuku lakatsala xlimapakgsin Dios, ni katitlawaw. Akxni chuna nala, kgalhakgaxmataw chu maxkiyaw kakni Jehová, chu ni wa lakchixkuwin (kalikgalhtawakga 1 Pedro 2:13-17).

10. ¿Tuku tlan liʼakxilhtit kinkawilinikgon xlakskujnin Jehová xala makgasa?

¹⁰ Anta kBiblia tekgsaw lakwan liʼakxilhtit xlakata kskujnin Jehová tiku kgalhakgaxmatkgolh, chu maxkikgolh kakni mapakgsinanin chu kskujnin. Kaʼakxilhwi xpalakatakan José chu María. Akxni mapakgsinanin romanos xkatsiputunkgo niku kgalhlit xlamaka niku xmapakgsinankgo, xlakan ankgolh asta kBelén xlakata na tatsokgtawilakgo maski María atsinu xtsankga nalakachin kskgata (Luc. 2:1-5). Apóstol Pablo atanu tlan liʼakxilhtit tiku kamaxkilh kakni mapakgsinanin. Akxni limawakaka tuku nitlan, liwana kgalhtilh mapakgsina Herodes Agripa chu Festo, mapakgsina xalak Roma (Hech. 25:1-12; 26:1-3).

11, 12. 1) ¿Tuku xlakata ni liwana kamaxkiyaw kakni xpulalinanin takanajla? 2) ¿Tuku kitaxtulh xlakata chatum xtatayana Jehová liwana likatsinilh chatum kskujni mapakgsina?

¹¹ ¿Liwana kilimaxkitkan kakni xpulalinanin takanajla? Ni. Nachuna nakalikatsiniyaw la komo amakgapitsin latamanin. Maski xlakan lakaskinkgo pi liwana nakamaxkiyaw kakni, nitlan komo chuna xtlawaw. ¿Tuku xlakata? Xlakata ni xaxlikana tuku masiyakgo xla Dios chu xtachuwin, Biblia. Jesús nitlan kalichuwinalh nixaxlikana makgalhtawakgananin xlakata nitlan xkapulalimakgolh latamanin chu kalimapakuwilh lakgaputiyunanin (Mat. 23:23, 24). Pero, tlan nakamaxkiyaw kakni chu nakakgalhakgaxmataw xlakskujnin mapakgsinanin. Lakgachunin xlakan kinkamakgtayakgoyan akxni akxilhkgo pi kamaxkiyaw kakni xtamapakgsinkan.

¹² Chatum kskujni mapakgsina kinkamakgtayan tiku wanikan Heinrich Gleissner, abogado chu político xalak Austria. Akxni xlama xliʼAkgtiy Guerra xLikalanka Katiyatni, chipakgolh nazis chu mawakakgolh kʼakgtum tren chu malakgachakgolh kcampo de concentración. Anta ktren lakgapasli Leopold Engleitner, chatum xtatayana Jehová xalak Austria. Tala Engleitner liwana litachuwinalh Gleissner xlakata kintakanajlakan, chu liwana kgaxmatnilh. Akxni sputli Guerra uma skujni makglhuwa maklakaskilh xlimapakgsin xlakata nakamakgtaya xtatayananin Jehová xalak Austria. Xlikana max pi katsiyaw xlakata mapakgsinanin kinkamakgtayakgoyan komo nakamaxkiyan kakni.

13. ¿Tiku kalakgchan nakamaxkiyaw kakni chu nakakgalhakgaxmataw, chu tuku xlakata?

¹³ Putum kinatalankan kalakgchan nakamaxkiyaw kakni chu nakakgalhakgaxmataw. Pero tlakg kilimaxkitkan kakni tiku pulalinkgo congregación, la lakgkgolotsin, superintendentes de circuito, comité xla sucursal, chu tiku pulalinkgo xtatayananin Jehová (kalikgalhtawakga 1 Timoteo 5:17). Putum uma natalan kakuentajtlawakgo xkachikin Dios. Biblia wa pi xtachuna la akgtum tamaskiwin xpalakata congregación (Efes. 4:8). Wa xlakata talakaskin nakamaxkiyaw kakni maski ni kuta xalanin, la xlilhuwa kgalhtawakganit, tukuya taskujut kgalhi o komo kgalhi tumin o ni (kaʼakxilhti recuadro «¿Tuku kilhchanima?»). Kstalaninanin Cristo xa pulana siglo lu tlan liʼakxilhtit kinkawilinikgon. Xlakan maxkikgolh kakni natalan tiku xkapulalin, chu akinin nachuna tlawayaw. Akxni katawilaw umakgolh natalan ni chuna kalikatsiniyaw la komo ángeles o la tiku lu xlakaskinka. Wata kamaxkiyaw kakni chu kakgalhakgaxmatkgoyaw xlakata xtaskujutkan chu xlakata taktujukgo (kalikgalhtawakga 2 Corintios 1:24 chu Revelación 19:10).

14, 15. ¿Tuku litalakgpali lakgkgolotsin chu xpulalinanin ni xaxlikana takanajla?

¹⁴ Lakgkgolotsin xalak congregación xtachuna la mapuchwayananin tiku lu taktujukgo. Ni lakaskinkgo pi nakalikatsinikan chuna la komo tiku lu kalakgapaskan. Ni xtachuna la komo xpulalinanin takanajla xala uma kilhtamaku. Na nixtachuna la komo xpulalinanin takanajla kxkilhtamaku Jesús. Akxni kalichuwinalh, Jesús wa: «Lakgatikgoy wa  xakalakan laktawilh [paskua], chu wa ntu xakalakan wi lakgo laktawilh kpukgalhtawakga, chu mpi tlan nataxakgatlipaxtokgkgoy nkatlankati[jin]» (Mat. 23:6, 7).

¹⁵ Lakgkgolotsin kgalhakgaxmatkgo umakgolh xtachuwin Jesús: «Ni kamastatit talakaskin pi amakgapitsin nakalimapakuwikgoyan Rabí, xlakata kaj chatum miMakgalhtawakgenakan, chu putum wixin linatalan. Nachuna, niti kalimapakuwitit mintlatkan kkatiyatni, xlakata kaj chatum minTlatkan, tiku wilacha k’akgapun. Na ni kamastatit talakaskin nakalimapakuwikanatit pulalinanin, xlakata kaj chatum mimPulalinakan, wa Cristo. Pero tiku tlakg xlakaskinka kmilakgstipankan, miskujnikan xliwanat. Tiku lanka namakgkatsikan namaktujukan, chu tiku nataktuju namalankikan» (Mat. 23:8-12). Akxni lakgkgolotsin xalak congregaciones xlikalanka katiyatni taktujukgo chu tlawakgo tuku tiwa Jesús, natalan tlakg kapaxkikgo chu kamaxkikgo kakni.

16. ¿Tuku xlakata chuntiya naliskujaw xlakata nakamaxkiyaw kakni amakgapitsin?

¹⁶ Max nalin kilhtamaku nakatsiniyaw la nakamaxkiyaw kakni amakgapitsin chuna la xlilat. Nachuna xmakgkatsikgo kstalaninanin Cristo xapulana siglo (Hech. 10:22-26; 3 Juan 9, 10). Pero komo naliskujaw tlan nakitaxtu. Komo kamaxkiyaw kakni amakgapitsin chuna la Jehová lakaskin, lu nalitamakgtayaw.

17. ¿Tuku lu tlan kitaxtu akxni kamaxkiyaw kakni tiku kgalhikgo limapakgsin?

¹⁷ Akxni kamaxkiyaw kakni mapakgsinanin xalak kinkachikinkan max nakinkamakgtayakgoyan akxni wi tuku nakinkatlawaniputunkanan la nalichuwinanaw Dios. Asta max na tlan naʼakxilhkgo tuku tlawayaw. Wa uma tuku lalh makgasa kʼAlemania. Chatum precursora wanikan Birgit kilalh akxni taxtulh xtsumat kʼescuela. Makgalhtawakgananin wanikgolh Birgit pi lu tlan xmakgkatsikgo xlakata xwilakgolh kgalhtawakgananin tiku xtatayananin Jehová. Nachuna wanikgolh pi kamanan tiku xtatayananin Jehová lu tlan xlikatsikgo kʼescuela. Birgit kalixakgatlilh pi xnatlatnikan xtatayananin Jehová, kamasiyani xkamanankan pi liwana nalikatsikgo la lakaskin Dios, uma wamputun pi namaxkikgo kakni chu nakgalhakgaxmatkgo xmakgalhtawakganakan. Chatum makgalhtawakgana lichuwinalh lu tlan xwa komo paks chuna xlikatsikgolh kamanan, lu stlan xwa xkamakgalhtawakgakgoka. Uma makgalhtawakgana lu tlan la xlakpuwan xpalakatakan kamanan tiku xtatayananin Jehová, titaxtulh makgapitsi semanas na kilalh kxalanka tamakxtumit.

18, 19. ¿Tuku kililakapastakatkan akxni kamaxkiyaw kakni lakgkgolotsin?

¹⁸ Tastakyaw xalak Biblia tlan na kinkamakgtayayan naʼakgatekgsaw la nakamaxkiyaw kakni lakgkgolotsin xalak congregación (kalikgalhtawakga Hebreos 13:7, 17)  (kaʼakxilhti recuadro «¿Tuku kilhchanima?»). Akinin tlan nakawaniyaw lakwan tachuwin xlakata lu tlan taskujut tlawamakgolh. Na tlan nakamakgtayayaw akxni tlawayaw tuku kinkawanikgoyan. Chuna xlakan xatapaxuwan naskujkgo. Biblia kinkawaniyan pi nakamakglhkatiyaw xtakanajlakan. Pero uma ni wamputun pi na chuna nalhakgananaw, nachuwinanaw o namasiyayaw la chatum kgolotsin tiku lu lakgapaskan. Komo chuna xtlawaw xlimasiyaw pi wa lakchixkuwin stalanimaw chu ni wa Cristo. Ni napatsankgayaw pi lakgkgolotsin na makglakgalhinanin chuna la akinin.

¹⁹ Komo nakamaxkiyaw kakni lakgkgolotsin chu ni chuna nakaliʼakxilhaw la tiku lu kalakgapaskan nakamakgtayayaw chuntiya na taktujukgo. Chu ni nalakpuwankgo pi tlakg xlakaskinka litaxtukgo ni xawa amakgapitsin o nikxni kimakgapantsankgakgo.

20. ¿Tuku tamakgtay kgalhiyaw xlakata nakamaxkiyaw kakni amakgapitsin?

²⁰ Nakamaxkiyaw kakni amakgapitsin kinkamakgtayayan ni akstu nakinkapaxkikanan, chu nataktujuyaw akxni liwana nakinkalikatsinikanan. Maxkikan kakni amakgapitsin nalitamakgtayayaw. Nakinkamakgtayayan ni namakgxtakgaw Jehová komo wi tuku nitlan natlawa tiku lu maxkiyaw kakni. Atanu tamakgtay xlakata namastayaw kakni tlawa pi makxtum natawilayaw kxkachikin Jehová. Umakgolh latamanin ni lhuwa kamaxki kakni amakgapitsin maski xtatayana Jehová xtiwa o ni.

21. ¿Tuku tlakg tlan kitaxtu akxni kamaxkiyaw kakni amakgapitsin?

²¹ Tuku tlakg tlan kitaxtu akxni kamaxkiyaw kakni amakgapitsin wa pi makgapaxuwayaw Dios. Komo nakamaxkiyaw kakni amakgapitsin limasiyayaw pi kgalhakgaxmataw Dios chu nikxni makgxtakgaw. Chuna Jehová tlan natalakgalhti Satanás, tiku wa pi putum xʼamakgolh makgatsankgananikgo Dios (Prov. 27:11). Lhuwa latamanin ni katsikgo la nakamaxkikgo kakni amakgapitsin chuna la xlilat. Lu paxtikatsiniyaw Jehová pi kinkamasiyanin la nakamaxkiyaw kakni amakgapitsin chuna la xla lakaskin.