Ankan kxpulakni

Ankan kliputsan

Akgtum vasija xala 3,000 kata lata xlimakgan wi chu tatsokgnit akgtum tukuwani nema wi kBiblia.

Kvasija wi akgtum tukuwani xalak Biblia

Kvasija wi akgtum tukuwani xalak Biblia

Kata 2012, makgapitsi arqueólogos (tiku lakputsananikgo tuku xalamakgasa) tekgskgolh xatapakglhni akgtum vasija xla tiyat nema 3,000 kata lata makgan xwi. Tiku tekgskgolh lu lipaxuwakgolh. ¿Tuku xlakata? Ni wa xlakata laktsu laktsu xlanit, wata lipaxuwakgolh tuku anta xtatsokgnit.

Akxni arqueólogos malakgnukgolh vasija, tlan liwana likgalhtawakgakgolh ktatsokgni cananea nema xtatsokgnit. Ktasokgni xwan: «Esbaal ben Bedá», nema wamputun «Esbaal, xkgawasa Bedá». Wa uma pulana tekgskgolh tukuwani nema xtatsokgnit tuku xa makgan.

Biblia nalichuwinan chatum chixku tiku wanikan Esbaal. Uma chixku chatum xkgawasa xwanit mapakgsina Saúl (1 Crón. 8:33; 9:39). Na makgtayanalh makgalhtawakgena Yosef Garfinkel tiku na arqueólogo. Xla wa pi xlakaskinka uma tukuwani nema talichuwinan kBiblia kxkilhtamaku mapakgsina David chu la uku natalichuwinan tuku tekgskanit lata ama kilhtamaku. Makgapitsi tiku lakputsananikgo wankgo pi uma tukuwani kaj watiya maklakaskinka ama kilhtamaku. Uma litasiya pi tiku lakputsananikgo tuku xalamakgasa tataya tuku masiya Biblia.

Kmakgapitsi niku limin Biblia, Esbaal na wanikan Is-bóset (2 Sam. 2:10). ¿Tuku xlakata litalakgpali «baal» chu wilikan «bóset» kʼuma tukuwani? Tiku lakpusanankgo wankgo pi xliʼakgtiy libro xla Samuel max ni limaklakaskinkgolh uma tukuwani Esbaal xlakata israelitas xkamalakapastaka Baal, xdios unicen xalak kCanaán. Pero anta kBiblia xlipulana Libro xla Crónicas chuntiya limin tukuwani Esbaal.