1. ¿Tuku limapakgsin kamaxkilh Jesús kstalaninanin? (Kaʼakxilhti xmakni revista).

KATSISNI akxni nina xniy Jesús, kawanilh kstalaninanin: «Kkamaxkiyan xasasti limapakgsin [...] pi chuna la kkapaxkinitan akit, nachuna nalapaxkiyatit minchatunukan». Chu alistalh kawanipa: «Chuna latamanin nakatsikgo pi wixin kistalaninanin: komo lapaxkiyatit chatunu chatunu» (Juan 13:34, 35).

2. ¿Tuku xlakata lu xlakaskinka nalalimasiyaniyaw tapaxkit?

² Jesús lichuwinalh pi latamanin xʼamakgolh kalakgapaskgo tiku xaxlikana kstalaninanin xlitaxtukgolh komo xlimasiyakgolh tapaxkit nema xla kalimasiyanilh. Xtachuwin kgantaxtulh kxapulana siglo chu chuntiya kgantaxtuma la uku kilhtamaku. Wa xlakata lu xlakaskinka nalalimasiyaniyaw tapaxkit chatunu akinin maski lakgachunin tuwa namakgkatsiyaw.

3. ¿Tuku naʼakxilhaw kʼuma artículo?

³ Xlakata makglakgalhinanin akinin, lakgachunin tuwa makgkatsiyaw nalapaxkiyaw kinchatunukan. Maski chuna lu talakaskin naliskujaw nastalaniyaw xliʼakxilhtit Cristo. Uma artículo nakinkamasiyaniyan la kinkamakgtayayan tapaxkit xlakata naputsayaw takaksni, ni nalaksakpaxkinanaw chu xatapaxuwan nakamakgamakglhtinanaw amakgapitsin. Chuna la nalikgalhtawakgatilhayaw, kalilakpuwanti uma takgalhskinin: «¿Tuku kimasiyani xliʼakxilhtitkan natalan tiku chuntiya limasiyakgolh tapaxkit maski tuwa tuku titaxtukgolh?».

4. Chuna la wan Mateo 5:23, 24, ¿tuku xlakata nakatalakkaxtlawayaw kintaʼakglhuwitkan kinatalankan?

⁴ Jesús kinkamasiyanin pi xlakaskinka nakatalakkaxtlawayaw kintaʼakglhuwitkan kinatalankan (kalikgalhtawakga Mateo 5: 23, 24). Lichuwinalh pi xlakaskinka tlan nakatalalinaw amakgapitsin komo makgapaxuwaputunaw Dios. Jehová lipaxuwa akxni kinkaʼakxilhan pi liskujaw xlakata ni nakatakgalhiyaw taʼakglhuwit kinatalankan. Ni katimakgamakglhtinalh kintakakninkan komo kasitsiniyaw amakgapitsin chu komo ni katalakkaxtlawaputunaw kintaʼakglhuwitkan (1 Juan 4:20).

5. ¿Tuku xlakata Mark tuwa makgkatsilh natalakkaxtlawa taʼakglhuwit nema xtakgalhi chatum tala?

⁵ Max tuwa namakgkatsiyaw natalakkaxtlawayaw kintaʼakglhuwitkan chatum tala. ¿Tuku xlakata? Kaʼakxilhwi tuku titaxtulh chatum tala wanikan Mark. * Nitlan limakgkatsilh akxni chatum tala wanilh pi nitlan tuku xtlawama chu kawanilh amakgapitsin natalan xalak congregación. ¿Tuku tlawalh Mark? Xla wan: «Lu ksitsilh chu lu nitlan kmakgkatsilh». Pero alistalh nitlan limakgkatsilh tuku tlawalh chu xtachuwinamputun uma tala xlakata xlakkaxtlawakgolh xtaʼakglhuwitkan. Pero uma tala ni tachuwinamputulh. Pulana Mark lakpuwa: «¿Tuku xlakata chuntiya akit nakan talakkaxtlawa taʼakglhuwit komo xla ni lakaskin?». Wa xlakata superintendente xla circuito makgpuwantinilh Mark ni nataxlajwani. ¿Tuku tlawalh Mark?

6. 1) ¿Tuku tlawalh Mark xlakata nalakkaxtlawa taʼakglhuwit nema xtakgalhi chatum tala? 2) ¿Tuku tlawalh Mark xlakata namakgantaxti tuku wan Colosenses 3:13, 14?

⁶ Mark lilakpuwa la xlikatsi chu akxilhli pi lakgachunin ni xtaʼaktuju chu lanka xmakgkatsikan. Liwana akxilhli pi xtalakaskin natalakgpali (Col. 3:8, 9, 12). Ampa tachuwinan tala chu skinilh pi xtapatilh. Nachuna, tsokgnilh cartas niku xwan pi lu nitlan xlimakgkatsi tuku xlanit chu pi tlan nialh xlakapastakkgolh tuku xlanit. Asta maxkilh tamaskiwin nema max xlakgatilh. Pero uma tala chuntiya ksitsima. Maski chuna, Mark chuntiya kgalhakgaxmatli xlimapakgsin Jesús xlakata nakapaxkiyaw kinatalankan chu nakatapatiyaw (kalikgalhtawakga Colosenses 3:13, 14). Maski amakgapitsin ni kinkatapatiputunkgoyan, tapaxkit nema kakgalhiniyaw kinatalankan nakinkamakgtayayan chuntiya nakatapatiyaw chu natlawaniyaw  oración Jehová xlakata taʼakglhuwit nema takgalhiyaw kintalakan nalakkaxla (Mat. 18:21, 22; Gál. 6:9).

7. 1) ¿Tuku kinkalimapakgsin Jesús natlawayaw? 2) ¿Tuku tuwa titaxtulh chatum tala puskat?

⁷ Jesús kinkalimapakgsin pi chuna xkalikatsiniw kinatalankan chuna la lakaskinaw pi xkinkalikatsinikan. Chu wampa pi ni kajwatiya nakapaxkiyaw tiku kinkapaxkikgoyan (Luc. 6:31-33). ¿Tuku xtlawaw komo chatum tala nakinkatapanuniyan chu ni nakinkamakatiyaputunan? Xlikana pi uma ni lu ankgalhin chuna lay, pero wa tuku titaxtulh chatum tala puskat wanikan Lara. Xla lichuwinan: «Chatum tala ni xkixakgatli, chu akit ni xakkatsi tuku xlakata chuna xkilikatsini. Nitlan xakmakgkatsi chu tuwa xakmakgkatsi nakan ktamakxtumit». Xapulana, Lara xlakpuwan: «Ni akit klin kuenta. Chu makgapitsin natalan xalak congregación na lakpuwankgo pi tanu la likatsi».

8. 1) ¿Tuku tlawalh Lara xlakata nakgalhipara takaksni? 2) ¿Tuku kinkamasiyaniyan tuku titaxtulh Lara?

⁸ Lara lhuwa tuku tlawalh xlakata nakgalhipara takaksni. Tlawanilh oración Jehová chu tachuwinalh uma tala. Lichuwinankgolh taʼakglhuwit nema xkgalhikgo, laʼakgpixtiyakgolh chu latapatikgolh. Xtasiya pi tlan xkitaxtuma. Pero Lara lichuwinampara: «Titaxtulh kilhtamaku, uma tala chuna tsukupa kilikatsini. Lu nitlan xaklimakgkatsi». Xapulana, Lara xlakpuwan pi tlan xpaxuwalh komo uma tala xlakgpalilh la xlikatsini. Pero alistalh akxilhli pi tlakg tlan xkitaxtulh komo kajwatiya chuntiya xlimasiyanilh tapaxkit chu komo ankgalhin xtapatilh (Efes. 4:32–5:2). Nachuna, lakapastakli pi xaxlikana tapaxkit «ni putum kilhtamaku lakapastaka tuku nitlan tlawanikan» chu «tapatinan, putum kanajla, putum kgalhkgalhi, putum tayani» (1 Cor. 13:5, 7). Uma makgtayalh nakgalhipara takaksni. Alistalh, uma tala tlakg tlan tsukupa likatsini Lara. Komo naliskujaw xlakata nakatakgalhiyaw takaksni kinatalankan chu chuntiya nakapaxkiyaw, tlan liwana nakatsiyaw pi «Dios tiku masta tapaxkit chu takaksni» ankgalhin nakinkatatawilayan (2 Cor. 13:11).

9. Chuna la wan Hechos 10:34, 35, ¿tuku xlakata ni kililaksakpaxkinatkan?

⁹ Jehová ni laksakpaxkinan (kalikgalhtawakga  Hechos 10:34, 35). Akxni akinin ni laksakpaxkinanaw, limasiyayaw pi xkamanan litaxtuyaw. Nachuna, kgalhakgaxmataw limapakgsin xlakata nakapaxkiyaw amakgapitsin chuna la kiʼakstukan kinkapaxkikanan chu liskujaw xlakata ankgalhin naʼanan takaksni kxkachikin Jehová (Rom. 12:9, 10; Sant. 2:8, 9).

10, 11. ¿Tuku tlawalh chatum tala xlakata nalakgmakgan nixatlan tapuwan?

¹⁰ Max makgapitsin tuwa makgkatsikgo ni nalaksakpaxkinankgo. Kalilakpuwaw tuku titaxtulh chatum tala tiku wanikan Ruth. Akxni tsumatku xwanit, chatum lataman xalak alakatanu país nitlan tuku tlawanilh. ¿Tuku nitlan kitaxtulh alistalh? Xla wan: «Nitu xakkatsiputun xlakata uma país. Xaklakpuwan pi putum latamanin xalak uma país chuna xlikatsikgo, asta maski natalan». ¿Tuku makgtayalh nialh chuna nalakpuwan?

¹¹ Ruth lichuwinalh pi xtalakaskin nalakgpali la xlakpuwan. Likgalhtawakgalh tuku titaxtukgonit amakgapitsi natalan chu tuku xlichuwinan Anuario xlakata uma país. Xla wan: «Lu kliskujli xlakata tlan nakkaʼakxilha latamanin xalak uma país. Ktsukulh akxilha pi natalan lu xliskujkgo nalichuwinankgo Jehová. Liwana kkatsilh pi xlakan na kinatalankan». Ruth akxilhli pi xtalakaskin wi tuku atanu xtlawalh. Xla lichuwinampara: «Akxni xakkalakgapasa natalan xalak uma país, lu xakliskuja xlakata tlan xakkalikatsini chu xakkatachuwinan. Chuna tlakg tlan kalakgapasli». ¿Tuku kitaxtulh? Ruth lichuwinan: «Titaxtulh kilhtamaku, lakgsputli tuku nitlan xaklakpuwan».

12. ¿Tuku taʼakglhuwit xkgalhi chatum tala wanikan Sarah?

¹² Max makgapitsi laksakpaxkinankgo maski ni katsikgo. Akgtum liʼakxilhtit, chatum tala wanikan Sarah xlakpuwan pi ni xkalaksakpaxki tiku tanu xtasiyakgo, komo tlakg xkgalhikgo tumin o tuku taskujut xtlawakgo kcongregación. Pero xla lichuwinan: «Ktsukulh akxilha pi xaklaksakpaxkinan». ¿Tuku xlakata? Xla chu putum tiku xalak xfamilia kilakgonit kʼuniversidad, wa xlakata xla tlakg akxtum xkatalalimputun tiku na kilakgonit kʼuniversidad. Asta akgtum kilhtamaku, wanilh chatum xʼamigo: «Kajwatiya akxtum kkatalalin natalan tiku kilakgonit kʼuniversidad chu ni kkatalalin tiku ni ankgonit». Xtalakaskin pi Sarah xlakgpalilh xtalakpuwan. ¿La tlawalh?

13. ¿Tuku kinkamasiyaniyan tuku tlawalh Sarah xlakata nalakgmakgan nixatlan xtapuwan?

¹³ Chatum superintendente xla circuito makgtayalh Sarah xlakata liwana nalilakpuwan tuku xtlawa. Sarah lichuwinan: «Kiwanilh pi lu tlan taskujut xaktlawama xlakata la xakskujnanima Jehová, xlakata kintakgalhtin nema xakmasta ktamakxtumit chu tuku xakkatsini xlakata Biblia. Alistalh, kiwanilh pi chuna la tlakg katsinitilhayaw xlakata Biblia na talakaskin nakgalhiyaw lakwan tayat chuna la tataktujut, talakgalhaman chu pi ni putum tlan tlawayaw». Sarah lu kuentajtlawalh tuku wanilh superintendente. Xla wan: «Kakxilhli pi tuku tlakg xlakaskinka wa pi tlan nalikatsiyaw chu nalimasiyayaw tapaxkit». Wa xlakata, lakgpalilh tuku xlakpuwan. Sarah lichuwinampara: «Xakliskuja xlakata xakakxilhli lakwan tayat nema xkgalhikgo». ¿Chu akinin? Nikxni kalakpuwaw pi tlakg xlakaskinka litaxtuyaw xlakata tlakg kgalhtawakganitaw. Komo xlikana kapaxkiyaw kinatalankan xlikalanka kakilhtamaku, nikxni katikalaksakpaxkiw (1 Ped. 2:17).

14. Chuna la wan Hebreos 13:16, ¿la makgkatsi Jehová akxni xatapaxuwan kamakgamakglhtinanaw amakgapitsin?

¹⁴ Jehová lu xlakaskinka akxilha akxni xatapaxuwan kamakgamakglhtinanaw amakgapitsin  (kalikgalhtawakga Hebreos 13:16). Xla liʼakxilha pi uma na makgtanuma kkintakakninkan, liwaka akxni kamakgtayayaw tiku maklakaskinkgo (Sant. 1:27; 2:14-17). Wa xlakata Biblia kinkamaxkiyan uma tastakyaw: «Ankgalhin xatapaxuwan kakamakgamakglhtinantit amakgapitsin» (Rom. 12:13). Akxni xatapaxuwan kamakgamakglhtinanaw amakgapitsin kalimasiyaniyaw pi kapaxkiyaw chu tlan katalalinaw. Jehová lu lipaxuwa pi katawayaw amakgapitsin tuku kgalhiyaw, chu limaxtuyaw kilhtamaku xlakata akxtum nakatatawilayaw (1 Ped. 4:8-10). Pero, wi tuku max natlawa pi nila nakamakgamakglhtinanaw amakgapitsin.

15, 16. 1) ¿Tuku xlakata makgapitsin tuwa makgkatsikgo nakamakgamakglhtinankgo amakgapitsin? 2) ¿Tuku makgtayalh Edit tlan nakamakgamakglhtinan amakgapitsin?

¹⁵ Max tuwa namakgkatsiyaw tlan nakamakgamakglhtinanaw amakgapitsin xlakata la tatakgsaw. Chuna titaxtulh chatum tala tiku wanikan Edit tiku ninita xchixku. Akxni nina xtatayana Jehová xlitaxtu ni lu xchuwinan. Xlakpuwan pi amakgapitsin tlakg tlan la xtatakgskgo nixawa xla chu wa xlakata tlan xkamakgamakglhtinankgo amakgapitsin.

¹⁶ Akxni xtatayana Jehová litaxtulh, Edit lakgpalilh xtapuwan chu lu liskujli xlakata tlan nakamakgamakglhtinan amakgapitsin. Xla lichuwinan: «Akxni xtlawamaka xasasti Pukgalhtawakga, chatum kgolotsin kinkgalhskilh komo tlan xakkamakgamakglhtinalh kkinchik akgtiy semanas akgtum tamakgaxtokgat tiku xmimakgo makgtayanankgo. Wa xlakata klakapastakli puskat tiku xninita xchixku xalak Sarepta chu la sikulunatlawalh Jehová» (1 Rey. 17:12-16). Wa xlakata Edit wa pi tlan xʼama kamakgamakglhtinan uma natalan. ¿Tuku tasikulunalin makglhtinalh? Xla wan: «Umakgolh akgtiy semanas akgtiy papaʼ litaxtulh. Lu tlan amigos klitaxtuw». Edit nachuna kgalhi lhuwa amigos kcongregación. La uku precursora chu lu lakgati kawani natalan tiku akxtum kalitachuwinan Dios pi kaʼankgolh kxchik xlakata wi tuku nakatawa. Edit lichuwinampara: «Lu kimakgapaxuwa  akxni kkamaxki amakgapitsin tuku kkgalhi. Chu lhuwa tasikulunalin kmakgamakglhtinan» (Heb. 13:1, 2).

17. ¿Tuku katsikgolh Luke chu xpuskat?

¹⁷ Max tlan kamakgamakglhtinanaw amakgapitsin, pero ¿wi tuku tlakg tlan xtlawaw? Akgtum liʼakxilhtit, Luke chu xpuskat ankgalhin lu tlan kamakgamakglhtinankgo amakgapitsin. Xlismanikgonit nakawanikgo xnatlatnikan chu amakgapitsin tiku xalak xfamiliajkan, xʼamigoskan chu superintendente xla circuito chu xpuskat pi xʼankgolh kxchikkan. Pero maski chuna, Luke wan: «Kakxilhwi pi kaj xman wa xakkawaniyaw pi kaʼankgolh kkinchikkan tiku tlakg xakkatalalinaw». ¿Tuku tlawakgolh xlakata tlan nakamakgamakglhtinankgo amakgapitsin?

18. ¿Tuku tlawakgolh Luke chu xpuskat xlakata tlakg tlan nakamakgamakglhtinankgo amakgapitsin?

¹⁸ Luke chu xpuskat liwana akxilhkgolh pi tuku xlikana kilhchanima tlan nakamakgamakglhtinanaw amakgapitsin akxni lilakpuwankgolh xtachuwin Jesús: «Komo wa kapaxkiyatit tiku kapaxkikgoyan, ¿tuku tasikulunalin namakglhtinanatit?» (Mat. 5:45-47). Akxilhkgolh pi xtalakaskin nastalanikgo xliʼakxilhtit Jehová, tiku ankgalhin putum tlan kalikatsini. Wa xlakata na tsukukgolh kawanikgo amakgapitsi natalan pi xʼankgolh kxchikkan. Luke lichuwinan: «La uku kimputumkan klipaxuwayaw akxni chuna ktlawayaw xlakata natalan kinkamakgpuwantinikgoyan chu kinkamatliwakglhkgoyan».

19. ¿La limasiyayaw pi kstalaninanin Cristo akinin, chu tuku liwana lakpuwanitaw natlawayaw?

¹⁹ Kʼuma artículo akxilhnitaw pi komo ankgalhin nalapaxkiyaw lu nakinkamakgtayayan nakgalhiyaw takaksni, ni nalaksakpaxkinanaw chu ankgalhin xatapaxuwan nakamakgamakglhtinanaw amakgapitsin. Talakaskin nalakgmakganaw nixatlan talakpuwan chu nakapaxkiyaw kinatalankan xliputum kinakujkan. Komo chuna natlawayaw, nakgalhiyaw tapaxuwan chu nalimasiyayaw pi xaxlikana kstalaninanin Jesús litaxtuyaw (Juan 13:17, 35).