1, 2. 1) ¿Tuku xlakata tayanimakgolh kamanan talachipat nema takgalhikgo Satanás chu demonios? (Kaʼakxilhti xapulana dibujo). 2) ¿Tuku nalichuwinanaw k’uma artículo?

APÓSTOL Pablo lichuwinalh pi kstalanina Cristo xtachuna la soldado tiku talatlawa atanu soldado. Xlikana, talachipat nema kgalhiyaw nila akxilhaw. Kintalatlawanakan wa Satanás chu xdemonios. Chu maski nila ka’akxilhaw, xlikana wilakgolh chu lu katsinikgo la kinkatalatlawakgoyan. Tiku tlakg katalatlawakgo wa kamanan, max tasiya pi nila katitlajakgolh. Pero ¿xlikana uma? ¿Tlan natlajakgo kamanan uma tiku ni xalak kakilhtamaku? Chuna, chu chuna tlawamakgo. ¿Chu la tlawamakgo? Xlakata chuntiya kgalhikgo «xtamakgtay [kiDioskan]» Jehová. Nachuna, komo lu tlan soldado litaxtukgo wilikgonit «lhakgat nema litamakgtayakan nema mastanit Dios» (kalikgalhtawakga Efesios 6:10-12).

² Akxni lichuwinalh Pablo uma lhakgat, max xkalakapastakma lhuwa soldados xalak Roma (Hech. 28:16). Akxni nalichuwinanaw uma lu xatlan li’akxilhtit, ka’akxilhwi tuku lichuwinankgo makgapitsi kamanan xlakata tuku tuwa titaxtukgonit chu tuku tlan kitaxtunit xlakata lilhakganankgonit uma litamakgtay xla kstalanina Cristo.

3, 4. ¿Tuku tatalakxtumi xaxlikana xalak Biblia chu litatampulakgchit nema xmaklakaskinkgo soldados xalak Roma?

³ (Kalikgalhtawakga Efesios 6:14). Akxni Pablo lichuwinalh tuku litatampulakgchikan, xkilhchanima litampachit nema xwilikgo soldados xalak Roma. Uma litampachit xkgalhi laktsu likan nema xmakgtaya xtampulakgni chu nachuna xlitlawakanit xlakata namakgtaya natayani la xlitsinka xwanit tuku xkuxmutawaka. Nachuna, xkgalhi niku xtakgalhnu x’espada chu niku xmuju xcuchillo. Akxni soldado liwana xwili xlitampachit ni xpekuan akxni x’an k’guerra.

⁴ Xtachuna la uma, tuku xaxlikana katsiniyaw kxTachuwin Dios kinkamakgtayayan ni namaxlajwani kintakanajlakan tuku masiya nixaxlikana takanajla (Juan 8:31, 32; 1 Juan 4:1). Komo tlakg napaxkiyaw tuku xaxlikana, ni tuwa katimakgkatsiw nalinaw «tuku litamakgtayakan kkuxmun xaʼakgstitum», uma wamputun pi nalilatamayaw xlimapakgsin Dios (Sal. 111:7, 8; 1 Juan 5:3). Nachuna komo liwana na’akgatekgsniyaw uma tuku xaxlikana, ni katipekuaw nalichuwinanaw akxni nakinkatalatlawakanan (1 Ped. 3:15).

5. ¿Tuku xlakata ankgalhin nawanaw tuku xaxlikana?

⁵ Komo liwana wilinitaw «litampachit xaxlikana» xalak Biblia, nalilatamayaw tuku masiya chu ankgalhin nawanaw tuku xaxlikana. ¿Tuku xlakata nalakgmakganaw takgsanin? Xlakata uma na wa tuku maklakaskin Satanás chu lu tlan kitaxtuninit. Tiku akgskgawinan nitlan tuku tlawanikan chu na nitlan tuku katlawani amakgapitsin (Juan 8:44). Wa xlakata, maski makglakgalhinanin akinin, lu liskujaw xlakata nikxni naʼakgsaninanaw (Efes. 4:25). Xlikana, lakgachunin tuwa namakgkatsiyaw. Abigail, tiku kgalhi akgkutsayan kata, wan: «Max min kilhtamaku nalakpuwanaw pi ni lu xlakaskinka nawanaw tuku xaxlikana, chu max akgsaninamputunaw xlakata tlan nakinkakitaxtuniyan». Komo chuna ¿tuku xlakata lu liskuja ni na’akgsaninan? Xla wan: «Xlakata kintalakapastakni tlan tawila kxlakatin Jehová chu kinatlatni chu ki’amigos tlan nakilipawankgo». Chatum tsumat tiku kgalhi puxamatutu kata wanikan Victoria wan: «Akxni wana chu tatayaya tuku xaxlikana max nitlan nalikatsinikana. Pero lu tlan tuku kitaxtu: ni katipekuanti, tlakg lakatsu natawilaniya Jehová chu amakgapitsin tlan nalipawankgoyan». Wa xlakata, lu tlan nakitaxtuniyan komo liwana nalitatampulakgchiya litampachit xaxlikana.

6, 7. ¿La tatalakxtumi xtastakyaw Jehová uma litamakgtay xalak kuxmun?

⁶ Kxapulana siglo, pulaktum litamakgtay nema xwilikgo soldados xalak Roma kxkuxmunkan xlitatlawanit likan nema xlakgalhwaka. Makgapitsi pakgotu xwilikan chu kxmutkan xlakata liwana xtampulakgchipa chu atanu xwilikan anta kxpakgxtun. Uma litamakgtay xkgalhikgo xuwa nema xlichikan chu xtakgalhnu klaktsu likan. Xlikana pi uma tuku xlitamakgtayakgo ni lu xkamaxki talakaskin natatsuwikgo soldados, pero nachuna xkamakgtaya nitu nakatlawanikan kxmaknikan chu kxnakujkan. Wa xlakata lu xlakaskinka ankgalhin xkuentajtlawakgolh xlitamakgtaykan.

⁷ Uma litamakgtay xalak kuxmun liwana tatalakxtumi xtastakyaw Jehová nema kuentajtlawa kinakujkan o tuku lakpuwanaw (Prov. 4:23). Chuna la chatum soldado ni katililakgpalilh tuku litamakgtaya atanu nema ni lu katimakgtayalh, nachuna akinin ni katililakgpaliw xtastakyaw Dios tuku lakpuwanaw. Tuku akinin lakpuwanaw nila liwana kintikamakgtayan (Prov. 3:5, 6). Wa xlakata lu xlakaskinka ankgalhin nakuentajtlawayaw pi umakgolh tastakyaw liwana natawila kkinakujkan.

8. ¿Tuku xlakata lu xlakaskinka kgalhakgaxmatkan xtastakyaw Jehová?

⁸ ¿Min kilhtamaku makgkatsiya pi xtastakyaw  Dios nila matlawiyan tuku wix lakaskina? Daniel, tiku kgalhi puxamatum kata, lichuwinan: «Kimakgalhtawakgenanin chu tiku kkata’an k’escuela kilikgalhkgamanankgo xlakata ktlawa tuku wan Biblia. Ktitaxtulh kilhtamaku akxni nialh xaklipawankan chu lu ktaxlajwanilh». ¿Tuku makgtayalh xlakata tlan namakgkatsi? Xla lichuwinan: «Titaxtulh kilhtamaku k’akxilhli pi kgalhakgaxmatkan xtastakyaw Jehová lu tlan kitaxtu. Makgapitsi “ki’amigos” tsukukgolh limaklakaskinkgo drogas chu amakgapitsin nialh ankgolh k’escuela. Lu nitlan klimakgkatsilh xlakata lu nitlan tuku kakitaxtunilh. Xlikana pi Jehová kinkakuentajtlawayan». Chatum tsumat tiku kgalhi akgkukitsis kata wanikan Madison lichuwinan: «Tuwa kmakgkatsi kkgalhakgaxmata Jehová chu ni naktlawa tuku lipaxuwakgo tiku kkata’an k’escuela». ¿Tuku tlawa akxni chuna titaxtu? Xla kgalhtinan: «Klakapastaka pi klin xtukuwani Dios chu tuku anan kkakilhtamaku wa tuku limaklakaskin Satanás xlakata nakimputsanani. Akxni ktayani akgtum taputsan, lu tlan kmakgkatsi».

9-11. 1) ¿Tukuya tatunu linaw akinin kstalaninanin Cristo? 2) ¿Tuku talakaskin natlawayaw xlakata tlan namakgkatsiyaw akxni nalichuwinanaw Dios?

⁹ (Kalikgalhtawakga Efesios 6:15). Soldado tiku ni xlin xtatunu nila x’an kʼguerra. Tatunu xlitlawakanit maktutu xuwa nema xlakgalhwaka chu nixkasakgali akxni xtatunukgo. Chuna la xtlawakanit lu xmakgapala chu tlan xtamakgkatsi akxni xtatunukan.

¹⁰ Wa uma tuku xtatunukgo soldados xalak Roma akxni x’ankgo k’guerra, pero kstalaninanin Cristo wiliyaw akgtum tatunu nema kilhchanima akxni lichuwinanaw Dios (Is. 52:7; Rom. 10:15). Maski chuna, talakaskin ni napekuanaw akxni wi tiku nalitachuwinanaw xTachuwin Dios. Chatum kgawasa tiku kgalhi akgpuxam kata wanikan Bo lichuwinan: «Xapulana, xakpekuan nakkalitachuwinan xTachuwin Dios tiku kkata’an k’escuela. Max xlakata xakmaxanan. Pero nikkatsi tuku xlakata chuna xakmakgkatsi. Chu la uku klakgati kkalitachuwinan Dios amakgapitsin kamanan».

¹¹ Lhuwa kamanan akxilhkgonit pi tlakg tlan makgkatsikgo akxni lichuwinankgo Dios komo liwana lakkaxwilikgo tuku nawankgo. ¿Tuku tlan natlawaya wix xlakata tlan nakitaxtuniyan? Julia, tiku kgalhi akgkuchaxan kata lichuwinan: «Akxni kan k’escuela, ankgalhin klin likgalhtawakga kkimochila chu liwana kkgaxmata tuku kanajlakgo chu tuku lakpuwankgo tiku kkata’an k’escuela. Uma tlawa pi tlan nakkamakgtaya. Komo liwana naklakkaxwili tuku nakkawani tlan nakkalitachuwinan tuku namakgtayakgo». Chatum tsumat tiku kgalhi puxamatutu kata wanikan Makenzie lichuwinan: «Komo tlan nakalikatsiniya chu nakakgaxpatniya amakgapitsin liwana nakatsiya tuku titaxtumakgolh tiku katapina k’escuela. Akit ankgalhin klikgalhtawakga likgalhtawakga xla kamanan. Chuna tlan nakkamasiyani kBiblia o kjw.org tuku tlan nakamakgtaya». Chuna la akxilhaw, komo nalakkaxwiliyaw tuku nawanaw akxni nalichuwinanaw Dios xtachuna litaxtu la komo wilinita akgtum tatunu nema tlan tamakgkatsi akxni tatunukan.

12, 13. ¿Tuku maklakaskin Satanás xlakata nakinkatalatlawayan?

¹² (Kalikgalhtawakga Efesios 6:16). Escudo nema xlinkgo soldados xalak Roma lanka xwanit nema tlan xlitamakgtayakgo kxpakgxtunkan asta kxtsokgosnikan. Xlilakgapaxtokgkgo espadas, flechas chu atanu.

¹³ Makgapitsi tuku Satanás namaklakaskin kimpalakatakan wa takgsanin xlakata Jehová, max namalakpuwaniyan pi xla ni lilakgaputsayan o ni paxkiyan. Chatum tsumat tiku kgalhi akgkunajatsa kata wanikan Ida lichuwinan: «Lakgachunin klakpuwan pi Jehová makgat kiwilanilh  chu ni ki’Amigo litaxtuputun». ¿La tlawa xlakata natayani uma nitlan talakapastakni? Xla lichuwinan: «Tamakxtumit xtachuna la akgtum likuchun xlakata kintakanajla. Xapulana, kajwatiya xaktawila ktamakxtumit chu ni xakmasta kintakgalhtin. Xaklakpuwan pi niti xkgaxmatputun kintakgalhtin. Pero la uku klakkaxwili tuku nata’akxilha ktamakxtumit chu kliskuja xlakata nakmasta makgtiy o makgtutu kintakgalhtin. Tsinu tuwa kmakgkatsi, pero akxni chuna ktlawa tlan kmakgkatsi. Nachuna, natalan lu kimakgpuwantinikgo. Ankgalhin akxni ktaxtuyacha ktamakxtumit liwana kkatsi pi Jehová kimpaxki».

14. ¿Tuku lu xlakaskinka kinkamasiyaniyan tuku titaxtulh Ida?

¹⁴ Tuku lichuwinalh Ida wi tuku lu xlakaskinka kinkamasiyaniyan. Escudo nema xlimaklakaskinkgo soldados xalak Roma tlan la xlilanka xwanit, pero escudo xla kintakanajlakan tlan tlakg lanka nawan o aktsu nawan. Pero akinin laksakaw komo lanka nawan o aktsu nawan (Mat. 14:31; 2 Tes. 1:3). Wa xlakata lu xlakaskinka namatliwakglhaw kintakanajlakan.

15, 16. ¿La tatalakxtumi kintakgalhkgalhinkan akgtum takgnu?

¹⁵ (Kalikgalhtawakga Efesios 6:17). Takgnu nema xmaklakaskinkgo soldados xalak Roma xtlawakanit xlakata namakgtaya x’akgxakgakan, xpixnikan chu xlakankan. Makgapitsi xkgalhikgo tuku xlichipakan.

¹⁶ Xtachuna la takgnu xmakgtaya x’akgxakga soldado, «ntakgalhkgalhitin xla lakgtaxtut» makgtaya kintalakapastaknikan (1 Tes. 5:8; Prov. 3:21). Kintakgalhkgalhinkan kinkamakgtayayan  xtamalaknun Dios nema aku mima chu ni lu nalilakgaputsayaw taʼakglhuwit (Sal. 27:1, 14; Hech. 24:15). Xlikana, xlakata takgnu xa’espiritual nakinkamakgtayayan, talakaskin natakgnuyaw chu ni kaj nachipayaw. Uma wamputun, pi kintakgalhkgalhinkan lu xlikana nali’akxilhaw kkintalakapastaknikan.

17, 18. 1) ¿La tlawa Satanás xlakata nialh nawiliyaw takgnu xa’espiritual? 2) ¿La nalimasiyayaw pi ni mastayaw talakaskin pi Satanás nakinkaʼakgskgawiyan?

¹⁷ Satanás max tlan natlawa pi nialh nawiliyaw takgnu xa’espiritual. ¿La natlawa? Kalilakpuwanti tuku tlawalh kxpalakata Jesús. Xla liwana xkatsi pi Jesús x’ama kamapakgsi latamanin kkilhtamaku nema aku mima. Pero pulana xtalakaskin napatinan chu nani chu alistalh nakgalhkgalhi tuku Jehová xlakkaxwilinit. Wa xlakata Satanás xtlawaputun pi tlakg lakapala xkgalhilh tamapakgsin nema xkgalhkgalhima. Wanilh pi komo kaj makgtum xkakninanilh, tlan lakapala xmakglhtinalh tamapakgsin (Luc. 4:5-7). Nachuna, Satanás katsi pi Jehová malaknunit pi lhuwa tuku nakinkamaxkiyan kxasasti Katiyatni. Pero pulana talakaskin nakgalhkgalhiyaw chu max natitaxtuyaw taʼakglhuwit. Wa xlakata Satanás kinkaliputsananiyan xlakata nalipaxuwayaw tlan latamat la uku. Lakaskin pi pulana naputsayaw tuku xalak kakilhtamaku chu alistalh nawiliyaw tuku xla Jehová (Mat. 6: 31-33).

¹⁸ Lhuwa kamanan kstalaninanin Cristo ni mastakgonit talakaskin pi Satanás naka’akgskgawi. Akgtum li’akxilhtit, chatum tsumat tiku kgalhi akgpuxam kata wanikan Kiana wan: «Kkatsi pi kajwatiya xTamapakgsin Dios tlan nalakkaxtlawa kinta’akglhuwitkan». ¿La makgtaya uma takgalhkgalhin kxtapuwan chu tuku tlawa? Xla wan: «Tamalaknun xlakata paraíso kimakgtaya xlakata nakkatsi tuku naktlawa kkilatamat. Tuku kkatsini ktlawa ni klimaklakaskin xlakata naktlaja lhuwa tumin o xlakata nakkgalhi tlan taskujut. Wata klimaklakaskin kinkilhtamaku chu kilitliwakga xlakata tlakg nakskujnani Jehová».

19, 20. ¿Tuku tlan natlawayaw xlakata liwana namaklakaskinaw xTachuwin Dios?

¹⁹ Akxni Pablo katsokgnanilh natalan xalak Éfeso, soldados xalak Roma xmaklakaskinkgo akgtum espada akxni xkatalatlawakgo amakgapitsin nema 50 centímetros xlilhman xwanit. Soldados chali chali xmakgatawakgakgo, wa xlakata liwana xmaklakaskikgo x’espadajkan.

²⁰ Pablo tamalakxtumilh xTachuwin Dios akgtum espada nema Jehová kinkamaxkinitan. Wa xlakata, talakaskin liwana namaklakaskinaw akxni tatayayaw kintakanajlakan o max lakgpaliputunaw tuku lakpuwanaw (2 Cor. 10:4, 5; 2 Tim. 2:15). ¿Tuku talakaskin natlawaya xlakata liwana namaklakaskina? Sebastián, tiku kgalhi puxamatum kata, lichuwinan: «Akxni klikgalhtawakga Biblia, ktsokgwili akgtum versículo lata akgatunu capítulo nema klikgalhtawakga. Ktlawama akgtum lista xla textos nema tlakg klakgati. Xlakata chuna ktlawa, kkatsi tuku lakpuwan Jehová». Daniel tiku lichuwinaw kpárrafo 8, lichuwinan: «Akxni klikgalhtawakga Biblia, klaksaktilha makgapitsi versículos nema tlan nakamakgtaya latamanin akxni klichuwinan Dios. Kakxilhnit pi tlan kitaxtu akxni akxilhkgo pi lu lakgatiya tuku wan Biblia chu lu liskuja xlakata nakamakgtayaya».

21. ¿Tuku xlakata ni nakapekuaniyaw Satanás chu xdemonios?

²¹ Tuku wankgo kamanan tiku kalichuwinaw k’uma artículo masiya pi ni nakapekuaniyaw Satanás chu xdemonios. Lu lakgtliwakgan pero tlan nakatlajayaw. Chu ni putum kilhtamaku lamakgolh. Ni’alh makgas, akxni namapakgsinan Cristo xa‘Akgtum Mil Kata, nakalakgachinukan chu nila tuku katitlawakgolh. Alistalh, nakamalakgsputukan (Rev. 20:1-3, 7-10). Lakgapasaw kintalamakgasitsinkan, tuku maklakaskin chu tuku kinkatlawaniputunan. Satanás ni kintikatlajan, xlakata Jehová nakinkamakgtayayan.