1. ¿Tuku xlakata kimputumkan lakaskinaw takgoxamixat?

PUTUM akinin maklakaskinaw takgoxamixat. Max titaxtuyaw talakgaputsit, tuku nitlan kinkakitaxtuniyan chu atanu tuku nitlan la kkilatamatkan. Max patinanaw xlakata linawa kata, tatatlayaw o niy tiku lu xpaxkiyaw. Makgapitsi tayaniyaw tuku nitlan kinkatlawanikgoyan amakgapitsin. Chu tlakg taliwakatilhama tuku nitlan kkakilhtamaku. Xlikana, liwana katsiyaw pi tuku «lu tuwa» lama k’uma kakilhtamaku litasiya pi «lamaw kxaʼawatiya kilhtamaku» chu chuna la titaxtutilha kilhtamaku tlakg talakatsuwitilhama xasasti kakilhtamaku (2 Tim. 3:1). Maski chuna, max lhuwata kata kgalhkgalhimaw nakgantaxtu tuku Jehová malaknunit chu max tlakg nakgalhiyaw ta’akglhuwit. Wa xlakata, ¿niku tlan natekgsaw takgoxamixat?

2, 3. 1) ¿Tuku katsiyaw xlakata Habacuc? 2) ¿Tuku xlakata nalichuwinanaw libro xla Habacuc?

² Xlakata tlan nakgalhtiyaw uma takgalhskinin, ka’akxilhwi libro xla Habacuc. Biblia ni liwana kinkawaniyan xlakata xlatamat uma palakachuwina. Max xtukuwani kilhchanima «Tiku masta  Takgoxamixat». Uma, pulaktiy tuku kinkamalakpuwaniyan. Pulaktum, wa pi Jehová kinka’akgpixtinitan xlakata nakinkamakgoxamixayan chu apulaktu wa pi xlakskujnin tliwakga lichipaxnankgonit chu lipawankgo. Libro xla Habacuc lu kinkamakgpuwantiniyan. Uma palakachuwina tachuwinalh Jehová chu tlawanilh xalaktuwa takgalhskinin. Jehová kgalhtilh chu malakpuwanilh pi xtsokgwililh tuku litachuwinalh, xlakata xkatsi pi uma nakinkamakgtayayan (Hab. 2:2).

³ Uma takgalhchuwin nema kgalhikgolh Habacuc chu Jehová kaj xman wa tuku lichuwinan Biblia, xlakata tuku xlilakgaputsama uma palakachuwina. Uma libro makgtanuma «ntu xapulana ntatsokgni» chu anta wi kxTachuwin Dios «lakimpi wa lantla nalikgalhiyaw ntapaxuwaliyan chu naliʼakgpuwantiyaw ntatsokgnun, nalikgalhiyaw ntakgalhkgalhitin» (Rom. 15:4). Uma libro pulaktiy la kinkamakgtayayan. Pulana, xlakata kinkamakgtayayan nakatsiyaw tuku kilhchanima lipawankan Jehová. Chu xlipulaktiy, xlakata kinkawaniyan pi tlan nakgalhiyaw takaksni chu nikxni namakgatsankgayaw maski natitaxtuyaw ta’akglhuwit chu tapatin. Xlakata lichuwinawa pi kinkamakgtayayan, kalichuwinaw libro xla Habacuc.

4. ¿Tuku xlakata Habacuc xlakgaputsama?

⁴ (Kalikgalhtawakga Habacuc 1:2, 3). Lu tuwa xwanit kakilhtamaku akxni Habacuc latamalh. Lu xlipuwan xlakata kakilhtamaku lu nitlan xwi chu lixkajni xlikatsikgo. ¿Tukuya kilhtamaku x’ama sputa tuku nixatlan? ¿Tuku xlakata Jehová nina tu xtlawa? Uma palakachuwina kajwatiya x’akxilha tuku ni xa’akgstitum chu tuku nixatlan, chu kajwatiya xlinkgo kuenta israelitas. Xmakgkatsi pi niti xmakgtaya. Wa xlakata, ama kilhtamaku akxni lu nitlan xmakgkatsi tasaskinilh Jehová pi wi tuku xtlawalh xpalakata. Max xtsukunit lakpuwan pi Jehová ni xlilakgaputsa tuku xlama chu lu xtamakgapalima. ¿Minit kilhtamaku chuna makgkatsinitaw la uma xlakskujni Dios?

5. ¿Tuku lu xlakaskinka kinkamasiyaniyan xlibro Habacuc? (Kaʼakxilhti xapulana dibujo).

⁵ ¿Nialh xlipawan Jehová Habacuc chu tuku xmalaknuninit? Nichuna. Xlakata wa Jehová tiku wanilh xtaʼakglhuwit chu tuku xlilakgaputsa, limasiya pi wa xlipawan. Xlikana pi lu xlakgaputsama xlakata ni x’akgatekgsa tuku xlakata Dios nina tu xtlawa chu xmastama talakaskin pi xpatinalh. Xlakata Jehová malakpuwanilh Habacuc natsokgwili tuku xlilakgaputsama wi tuku lu xlakaskinka kinkamasiyaniyan: talakaskin pi ni napekuanaw akxni nalitachuwinanaw tuku lilakgaputsayaw o tuku ni katsiyaw. Dios kinkawaniyan pi kawaniw putum tuku makgkatsiyaw (Sal. 50:15; 62:8). Proverbios 3:5 kinkamaxkiyan uma lu xatlan tastakyaw: «Kalipawanti Jehová xliputum minaku, chu ni wa mintalakapastakni kalipawanti». Max Habacuc liwana xkatsi umakgolh tachuwin chu lu kuenta xtlawa.

6. ¿Tuku xlakata lu xlakaskinka natlawayaw oración?

⁶ Habacuc xlipawan Jehová tiku xʼAmigo chu xTlat xlitaxtu. Wa xlakata wa pulana tiku tachuwinalh. Ni wa lipawa xtalakapastakni chu ni mastalh talakaskin pi tuku xlilakgaputsama namaxlajwani, wata litachuwinalh Dios putum tuku xmakgkatsi chu tuku xlilakgaputsa. Chuna kinkawilinin akgtum lu xatlan liʼakxilhtit. Jehová, tiku kgaxmata kiʼoracioneskan, kinkawaniyan pi kalimasiyaw pi lipawanaw akxni waniyaw tuku lilakgaputsayaw (Sal. 65:2). Komo chuna natlawayaw, namakgkatsiyaw pi kinkamakgoxamixayan akxni kgalhti kiʼoracioneskan chu kinkapulalinan (Sal. 73:23, 24). Nakinkamakgtayayan naʼakgatekgsaw la akxilha xla tuku titaxtuyaw. Akxni xliputum kinakujkan tlawaniyaw oración Jehová, limasiyayaw pi lipawanaw.

7. ¿Tuku kgalhtilh Jehová Habacuc akxni wanilh tuku xlilakgaputsa?

⁷ (Kalikgalhtawakga Habacuc 1:5-7). Habacuc wanilh Jehová putum tuku xlilakgaputsa. Pero max kgalhskinka tuku xʼama tlawa Jehová. Xlakata Jehová xtachuna la chatum tlat tiku kaʼakgatekgsni xkamanan chu makgkatsi tuku makgkatsikgo, ni kilhnilh uma palakachuwina xlakata tuku xlilakgaputsama. Dios liwana xkatsi pi Habacuc lu xlilipuwama wa xlakata wanilh tuku xlilakgaputsama. Tachuwin nema wanika Habacuc wa xkawanimaka israelitas tiku xmakgxtakgkgonit Jehová, wanilh tuku xʼama kaʼakgspula nialh makgas kilhtamaku. Max wa uma palakachuwina tiku pulana wanika pi xtalakatsuwima xlisputni ama kakilhtamaku.

8. ¿Tuku xlakata Habacuc nitlan limakgkatsilh xtachuwin Jehová?

⁸ Jehová makgtayalh Habacuc xlakata liwana nakatsi pi xla wi tuku xʼama tlawa kxpalakata. Uma nixatlan latamanin kaj nialh makgas xʼamaka kamasputukan. Akxni Jehová wa «kminkilhtamakujkan», xwamputun pi tuku xʼama tlawa Jehová xʼama kgantaxtu kxkilhtamaku uma palakachuwina chu tiku xlamakgo uma kilhtamaku. Pero, ¿wa uma takgalhtin nema xkgalhkgalhima Habacuc? Nichuna. Xlakata tuku Jehová lichuwinalh tlakg xʼama kamakgapatinan Judá. * Caldeos o babilonios lu nitlan xlikatsikgo nixawa tiku xalak xkachikin Habacuc, tiku xlakgapaskgo xlimapakgsin Dios. ¿Tuku xlakata Jehová xʼama maklakaskin uma nixatlan kachikin xlakata namalakgaxokge xkachikin? Komo akinin xtikgaxmatwi uma tachuwin, ¿tuku xtitlawaw?

9. ¿Tukuya takgalhskinin tlawalh Habacuc?

⁹ (Kalikgalhtawakga Habacuc 1:12-14, 17). Habacuc akgatekgsli pi Jehová xʼama maklakaskin Babilonia xlakata nakamalakgaxokge putum tiku nitlan xlikatsikgo, pero maski chuna chuntiya xlilakgaputsama. Maski chuna, liwana wanilh Jehová pi chuntiya xlitaxtulh la akgtum «Chiwix» (Deut. 32:4; Is. 26:4). Habacuc chuntiya xlakpuwanit pi nakgalhkgalhi chu nalipawan xtapaxkit chu xtalakgalhaman Dios. Uma makgtayalh xlakata chuntiya nawani tuku xlilakgaputsa chu natlawani takgalhskinin la uma: ¿Tuku xlakata xmastama talakaskin pi tlakg xtaliwakalh tuku nitlan anta kJudá? ¿Tuku xlakata nitu lakapala xtlawa? Komo xla kgalhi putum litliwakga, ¿tuku xlakata xmastama talakaskin pi tlakg xʼanalh tapatin? ¿Tuku xlakata nitu xwan chu nitu xtlawa xlakata namasputu tuku nitlan? Xla chatum Dios tiku «xaSanto» chu xlakgastapu «lu xaskulunku chu ni la akxilha tuku xalixkajni».

10. ¿Tuku max nakinkaʼakgspulayan, chuna la tuku akgspulalh Habacuc?

¹⁰ Max lakgachunin chuna makgkatsiyaw la Habacuc. Kgaxmataw tuku kinkawaniyan Jehová. Lipawanaw chu likgalhtawakgayaw xTachuwin chu uma kinkamaxkiyan takgalhkgalhin. Katsiniyaw tuku malaknu xlakata tastakyaw nema kinkamaxkiyan xkachikin. Maski chuna, max nakinkakgalhskinkanan: «¿Tukuya kilhtamaku nialh katipatinaw?». Kaʼakxilhwi tuku tlawalh Habacuc chu tuku tlan nakatsiniyaw.

11. Akxni tachuwinankgolh Jehová, ¿tuku lakpuwa natlawa Habacuc?

¹¹ (Kalikgalhtawakga Habacuc 2:1). Takgalhchuwin nema Habacuc takgalhilh Jehová makgtayalh xlakata nakgalhi takaksni. Wa xlakata lakpuwa chuntiya nakgalhkgalhi asta akxni Jehová wi tuku xtlawalh. Uma nichuna tlawalh kaj xlakata wi tuku lakapala makgkatsilh, xlakata alistalh lichuwinampa pi x’ama  kgalhkgalhi «kilhtamaku akxni natsuku talakgaputsit» (Hab. 3:16). Amakgapitsin xlakskujnin Dios nachuna kgalhkgalhikgolh chu lipawankgolh. Xliʼakxilhtitkan kinkamakgtayayan xlakata nikxni nataxlajwaniyaw asta akxni Jehová wi tuku natlawa (Miq. 7:7; Sant. 5:7, 8).

12. ¿Tuku katsiniyaw xlakata xtayat Habacuc?

¹² ¿Tuku katsiniyaw xlakata xtayat Habacuc? Pulana, pi chuntiya natlawaniyaw oración Jehová maski natitaxtuyaw tuku tuwa. Xlipulaktiy, pi talakaskin chuntiya nakgaxmataw tuku xla kinkawaniyan kxTachuwin chu kxkachikin. Chu xlipulaktutu, pi chuntiya nakgalhkgalhiyaw asta akxni Jehová wi tuku natlawa, chu nalipawanaw pi xla namasputu tapatin akxni nalakgchan xkilhtamaku. Komo putum natlawayaw uma, chuna la Habacuc, nachuna nakgalhiyaw takaksni chu uma nakinkamakgtayayan natayaniyaw. Takgalhkgalhin nakinkamakgtayayan xatapaxuwan nakgalhkgalhinanaw maski nakgalhiyaw ta’akglhuwit. Nachuna nakinkamakgtayayan nalipawanaw kinTlatkan xalak akgapun asta akxni wi tuku natlawa (Rom. 12:12).

13. ¿Tuku liwana wanilh Jehová Habacuc?

¹³ (Kalikgalhtawakga Habacuc 2:3). Xlikana pi Jehová tlan akxilhli pi Habacuc xkgalhkgalhilh asta akxni wi tuku xtlawalh. Dios tiku kgalhi putum Litliwakga liwana xkatsi tuku tuwa xtitaxtuma. Wa xlakata limasiyanilh tapaxkit akxni makgoxamixilh chu kgalhtilh xtakgalhskinin Habacuc. Kaj ni makgas, putum tuku xlilakgaputsa x’ama lakgsputa. Wanilh umakgolh tachuwin: «Kakgalhkgalhi chu kakilipawanti. Maski tasiya pi makgapalama, kintakgalhtin namin». Jehová malakapastakalh pi xlakkaxwilinita kilhtamaku akxni namakgantaxti xtamalaknun chu wanilh pi chuntiya xkgalhkgalhilh. Alistalh, tlan tuku xkitaxtunilh.

14. ¿Tuku liwana nalakpuwanaw natlawayaw akxni titaxtumaw tuku nitlan?

¹⁴ Komo xatapaxuwan nakgalhkgalhiyaw asta akxni Jehová wi tuku natlawa chu kuenta natlawayaw tuku nakinkawaniyan, ni katipekuaw chu nakgalhiyaw takaksni maski natitaxtuyaw ta’akglhuwit. Jesús kinkawanin pi ni wa kuenta natlawayaw kilhtamaku nema Dios nina a lichuwinan (Hech. 1:7). Kalipawaw pi Jehová katsi tukuya kilhtamaku nalakkaxwili tuku lilakgaputsamaw. Wa xlakata, ni kataxlajwaniw chu chuntiya kalimasiyaw tataktujut, takanajla chu takgalhkgalhin. Liwana kamaklakaskiw kinkilhtamakujkan xlakata nalakskujnaniyaw Jehová chuna la matlaniyaw (Mar. 13:35-37; Gál. 6:9).

15, 16. 1) ¿Tuku lu xlakaskinka tamalaknun tekgsaw klibro xla Habacuc? 2) ¿Tuku katsiniyaw xlakata uma tamalaknun?

¹⁵ Dios malaknunit pi tiku xa’akgstitum, nalatama «xlakata ni makgxtakgnan» chu «katiyatni nalitatsama la nalakgapaskan xlilanka Jehová» (Hab. 2:4, 14). Chuna, Dios nakamaxki latamat nema ni kgalhi lisputni tiku kgalhkgalhinankgo chu lipawankgo.

¹⁶ Akxni likgalhtawakgayaw tuku wan Habacuc 2:4 max tasiya pi putum latamanin kalichuwinamaka. Apóstol Pablo, lu xlakaskinka akxilhli chu makgtutu lichuwinalh uma texto (Rom. 1:17; Gál. 3:11; Heb. 10:38). Komo kgalhiniyaw takanajla chu lipawanaw Jehová, na’akxilhaw akxni nakgantaxtu xtamalaknun maski tuwa tuku natitaxtuyaw. Xla kinkawaniyan pi kajwatiya kalilakpuwaw takgalhkgalhin nema nakinkamaxkikanan kkilhtamaku nema aku mima, chu ni wa nalilakpuwanaw ta’akglhuwit nema titaxtuyaw.

17. ¿Tuku liwana kinkamasiyaniyan xlibro Habacuc?

¹⁷ Libro xla Habacuc wi tuku liwana kinkamasiyaniyan putum tiku lamaw kxa’awatiya kakilhtamaku. Jehová malaknu pi nakamaxki latamat  tiku xa’akgstitum chu tiku lipawankgo. Wa xlakata, chuntiya kamatliwakglhwi kintakanajlakan chu la lipawanaw Dios, maski titaxtuyaw ta’akglhuwit chu talakgaputsit. Jehová limaklakaskilh Habacuc xlakata nakatsiyaw pi xla kinkatawilan chu nakinkalakgmaxtuyan. Liwana kinkawaniyan pi kalipawaw chu xatapaxuwan kakgalhkgalhiw asta akxni nachin kilhtamaku nema lakkaxwilinit xlakata namapakgsinan kKatiyatni. Chuna, xlikalanka katiyatni natawilakgo lhuwa latamanin tiku napaxuwakgo chu kaj xman wa nakakninanikgo (Mat. 5:5; Heb. 10:36-39).

18. ¿La makgtayalh Habacuc xtachuwin Jehová?

¹⁸ (Kalikgalhtawakga Habacuc 3:16-19). Xtachuwin Jehová lu makgpuwantinilh Habacuc. Xla lilakpuwa tuku Jehová xtlawanit xpalakata xkachikin xalamakgasa, chu uma makgtayalh ni napekuan. Maski xkatsi pi chuntiya x’ama titaxtu tuku nitlan, liwana xkatsi pi Jehová wi tuku x’ama tlawa. ¡Uma lu makgoxamixalh! Tuku pulana xmakgkatsi, tlawalh pi tlakg nalipawan Jehová pi xla x’ama lakgmaxtu. Asta tsokgwililh tachuwin nema limasiyalh pi lu xlipawan Jehová, chu tekgsaw anta kBiblia. Makgapitsi tiku lu lakputsananikgo tachuwin, wankgo pi tuku lichuwinan versículo 18, xkilhchanima pi Habacuc x’ama paxuwa xlakata la xtalalin xDios. ¿Nixlikana pi tlan tuku kinkamasiyaniyan xliʼakxilhtit? Jehová ni kajwatiya kinkamalaknuniyan tuku natlawa, wata wi tuku tlawa xlakata nakinkalimasiyaniyan pi xlikana namakgantaxti.

19. ¿Tuku talakaskin natlawayaw xlakata na namakglhtinanaw takgoxamixat nema makglhtinalh Habacuc?

¹⁹ Xlikana, tamakatsinin nema lichuwinan libro xla Habacuc lu xlakaskinka: talakaskin nalipawanaw Jehová (Hab. 2:4). ¿Tuku nakinkamakgtayayan chuntiya nalipawanaw? Chuntiya namatliwakglhaw la talalinaw. Pero talakaskin pulaktutu wi tuku natlawayaw. Pulana, talakaskin ankgalhin natlawayaw oración chu nawaniyaw putum tuku lilakgaputsayaw. Xlipulaktiy, lu kuenta natlawayaw tuku lichuwinan xTachuwin chu tapulalit nema kinkamaxkiyan xkachikin. Chu xlipulaktutu, talakaskin nalimasiyayaw takanajla chu nakgalhkgalhiyaw asta akxni wi tuku natlawa xlakata nakinkakgalhtiyan. Wa uma tuku tlawalh Habacuc. Maski akxni matsukilh xlibro lu xlipuwama, akxni masputulh lu xpaxuwama chu xlipawan Jehová. Kastalaniw xatlan xli’akxilhtit chu chuna namakgkatsiyaw la Jehová kinkapaxkiyan. Wa uma tlakg xatlan takgoxamixat nema tlan namakglhtinanaw k’uma xakatuwa kakilhtamaku.