1, 2. 1) Chuna la wan Efesios 6:16, ¿tuku xlakata maklakaskinaw «lanka escudo xla takanajla»? 2) ¿Tuku takgalhskinin nakgalhtiyaw?

¿KGALHIYAW akgtum «lanka escudo xla takanajla»? (Kalikgalhtawakga Efesios 6:16). Xlikana pi chuna. Xtachuna la akgtum lanka escudo makgtaya chatum soldado xlakata nitu nalani, takanajla kinkamakgtayayan xlakata nitu nakinkatlawaniyan tuku anan unu kkakilhtamaku, la komo talakgxtumit xalimaxana, tiku nitlan likatsikgo o atanu tuku lakatsala xlimapakgsin Dios.

² Lamaw «kxaʼawatiya kilhtamaku» chu chuntiya nakinkalakgminan tuku namaxlajwaniputun kintakanajlakan (2 Tim. 3:1). Wa xlakata, ¿la tlan nakatsiyaw komo «escudo xla takanajla» nema kgalhiyaw tliwakga wi? Chu ¿tuku kilitlawatkan xlakata liwana nachipayaw chu ni namakgxtakgaw? Kaʼakxilhwi xatakgalhtin umakgolh takgalhskinin.

3. ¿La xkuentajtlawakgo xʼescudojkan soldados, chu tuku xlakata?

³ Escudos nema xkamaklakaskinkan xamakgasa xkamakmawakakan xuwa. Soldados xlimaktlawakgo grasa xlakata tlakg namakgapala chu xlakata xalikan ni natsulutla o ni naskgolutla. Komo chatum soldado xʼakxilha pi xʼescudo wi tuku xlaninit, lakapala xkaxtlawa, chu chuna tlan xʼampara kʼguerra. ¿La tatalakxtumi uma kintakanajlakan?

4. 1) ¿Tuku xlakata liwana naʼakxilhaw komo tlan wi kintakanajlakan? 2) ¿La tlan natlawayaw?

⁴ Xtachuna la xtlawakgo soldados xalamakgasa, talakaskin pi akinin nachuna ankgalhin liwana naʼakxilhaw komo tlan wi kintakanajlakan chu nakuentajtlawayaw xlakata tliwakga nawan. Niti katitlawalh kimpalakatakan, akinin kinkalakgchanan chuna natlawayaw. Komo chuna natlawayaw ankgalhin tlan nakatsiyaw tuku natlawayaw akxni nakinkatalatlawakanan,  xlakata akinin xlakskujnin Dios ankgalhin kinkatalatlawakgoyan demonios (Efes. 6:10-12). ¿La nakatsiyaw tuku natlawayaw akxni natitaxtuyaw tuku tuwa? Pulana, naskiniyaw xtamakgtay Dios. Alistalh, talakaskin naʼakxilhaw tuku lichuwinan xTachuwin xlakata chuna nakatsiyaw la kinkaʼakxilhan Dios (Heb. 4:12). Biblia wan: «Kalipawanti Jehová xliputum minaku, chu ni wa mintalakapastakni kalipawanti» (Prov. 3:5, 6). Kalilakpuwaw akxni titaxtuw tuku tuwa. Komo ni xkgalhiyaw tumin, ¿lakapastakwi xtamalaknun Dios nema lichuwinan Hebreos 13:5 akxni chuna xtitaxtumaw? Anta wan: «Nikxni ktimakgxtakgni chu ankgalhin nakmakgtayayan». ¿Uma tamalaknun kinkamakgtayan nalipawanaw Jehová? Komo chuna, tlan nawanaw pi kiʼescudojkan tliwakga wi.

5. ¿Tuku nakitaxtu komo liwana naʼakxilhaw la wi kintakanajlakan?

⁵ Max kaks nalilakawanaw akxni naʼakxilhaw la wi kintakanajlakan. Max naʼakxilhaw pi wi tuku talakaskin nalakgpaliyaw nema ni xkatsiyaw. Akgtum liʼakxilhtit, max naʼakxilhaw pi tuku lu lilakgaputsayaw, taʼakgsanin o akxni taxlajwaniyaw tlawanit pi kintakanajlakan ni tliwakga nawan. Komo chuna, ¿tuku kilitlawatkan xlakata ni nataxlajwani kintakanajlakan?

6. ¿Tuku max lakgachunin lilakgaputsayaw?

⁶ Kimputumkan lakgachunin wi tuku lilakgaputsayaw, la komo nakamakgapaxuwayaw Jehová chu Jesús (1 Cor. 7:32). Komo minit kilhtamaku tlawaw akgtum lanka talakgalhin, max lu lilakgaputsayaw pi tlan natalalimparayaw Jehová (Sal. 38:18). Nachuna, tiku makgaxtokgkgo makgapaxuwaputunkgo tiku tamakgaxtokgkgo, chu kimputumkan lilakgaputsayaw pi kifamiliajkan chu kinatalankan tlan natawilakgo (1 Cor. 7:33; 2 Cor. 11:28).

7. 1) ¿La nalaktlawa kintakanajlakan komo wi tuku lu nalilakgaputsayaw? b) Chuna la wan Proverbios 29:25, ¿tuku xlakata ni kilipekuanitkan lakchixkuwin?

⁷ Pero komo wi tuku lu nalilakgaputsayaw max natlawa pi kintakanajlakan nataxlajwani. Pulaktum tuku max lu nalilakgaputsayaw wa pi lu nakgalhiputunaw tuku nalhakgayaw chu lhuwa liwat (Mat. 6:31, 32). Uma max tlan xtlawalh pi wa lu nalilakgaputsayaw lhuwa tuku nakgalhiyaw chu asta natsukuyaw paxkiyaw tumin. Chu alistalh kintakanajlakan nataxlajwani chu lu nitlan katikitaxtulh (Mar. 4:19; 1 Tim. 6:10). Nachuna, max lu nalilakgaputsayaw xlakata amakgapitsin tlan nakinkaʼakxilhkgoyan. Uma max natlawa pi wa tlakg nalilakgaputsayaw komo nakinkaputsastalanikanan chu ni wa katililakgaputsaw namakgapaxuwayaw Jehová. ¿Tuku tlan natlawayaw xlakata uma ni nalaktlawa kintakanajlakan? Natasaskiniyaw Jehová pi kakinkamakgtayan xlakata tlakg namatliwakglhaw kintakanajlakan chu nakinkamakgtayayan ni napekuanaw (kalikgalhtawakga Proverbios 29:25; Luc. 17:5).

8. ¿Tuku talakaskin natlawayaw komo wi tiku namalakgatumi taʼakgsanin xlakata Jehová chu kinatalankan?

⁸ Satanás, «xtlat taʼakgsanin», kalimaklakaskin tiku kaʼakgchipanit xlakata namalakgatumi xtaʼakgsanin xlakata Jehová chu xlakata kinatalankan (Juan 8:44). Akgtum li’akxilhtit, apóstatas akgskgawinankgo chu wankgo tuku nitlan xlakata xkachikin Jehová anta k’Internet, ktelevisión o alakatanu. Uma taʼakgsanin makgtanuma «kxalakpasani xflechas» nema maklakaskin Satanás (Efes. 6:16). ¿Tuku talakaskin natlawayaw komo wi tiku nakinkawaniyan umakgolh taʼakgsanin? Nalakgmakganaw. ¿Tuku xlakata? Xlakata kgalhiniyaw takanajla  Jehová chu kalipawanaw kinatalankan. Nipara tsinu kakalakgtalakatsuwiw apóstatas. Ni mastayaw talakaskin pi wi tuku natlawa pi nakatalakilhniyaw.

9. ¿Tuku nakitaxtu komo nataxlajwaniyaw?

⁹ Taxlajwanit natlawa pi nialh tliwakga katiwa kintakanajlakan. Lakgachunin, taʼakglhuwit kinkamaxlajwaniyan. Xlikana, nila nawanaw pi ni katilakkaxtlawaw. Tuku ni kilitlawatkan wa pi ankgalhin nalakapastakaw, xlakata uma max natlawa pi nialh kuenta katitlawaw xatlan takgalhkgalhin nema kinkamalaknuninitan Jehová (Apoc. 21:3, 4). Taxlajwanit lu nitlan xlakata natlawa pi nialh naskujnaniyaw Dios (Prov. 24:10). Pero ni talakaskin pi akinin chuna natitaxtuyaw.

10. ¿Tuku katsiniyaw xlakata tuku tsokgli chatum tala puskat?

¹⁰ Kaʼakxilhwi tuku tlawa chatum tala xalak Estados Unidos xlakata ni nataxlajwani xtakanajla akxni kuenta tlawa xchixku, tiku lu tatatla. Tsokgli maktum carta chu malakgachalh anta central mundial, anta xwan: «Lakgachunin chuna la ktatakgsaw lu kinkamakgatlakgwanan chu kinkamaxlajwaniyan, pero kintakgalhkgalhinkan lu tliwakga. Lu kaks kimalakawani tastakyaw nema kmakglhtinanaw xlakata nakmatliwakglhaw kintakanajlakan chu ni naktaxlajwaniyaw. Lu xlikana kmaklakaskinaw uma tastakyaw. Kinkamakgtayayan chuntiya tliwakglh naktawilayaw chu naktayaniyaw xliʼakgsiyat Satanás». Tuku lichuwinalh uma tala kinkamasiyaniyan pi tlan namakgatlajayaw taxlajwanit. ¿La natlawayaw? Talakaskin pi tuku nitlan titaxtuyaw naliʼakxilhaw la komo wa Satanás kinkamakaminiman xlakata naliʼakxilha kintakanajlakan, nalipawanaw pi Jehová nakinkamakgoxamixiyan chu lanka xtapalh naliʼakxilhaw liwat xaʼespiritual nema kinkamaxkiyan.

11. ¿Tuku takgalhskinin talakaskin natlawayaw xlakata nakatsiyaw komo kintakanajlakan tliwakga wi?

¹¹ ¿Talakaskin nakaxtlawayaw «escudo xla takanajla» nema kgalhiyaw? Kalilakpuwaw tuku tlawanitaw papa’ nema titaxtukgonit akxni titaxtuw talakgaputsit: «¿Ni lu lhuwa klilakgaputsanit?, ¿klakgmakganit putum tuku wankgo apóstatas chu ni kkatalakilhninit? chu ¿kmakgatlajanit taxlajwanit?». Komo chuna tlawanitaw, kintakanajlakan tlan  wi. Nachuna, talakaskin skgalalh natawilayaw, xlakata Satanás wi atanu tuku maklakaskin xlakata nakinkatalatlawayan. Kaʼakxilhwi pulaktum tuku maklakaskin.

12. ¿Tuku nakitaxtu komo lhuwa tuku nakgalhiputunaw?

¹² Lhuwa tuku kgalhiputunkan max natlawa pi nialh kuenta natlawayaw tuku tlakg xlakaskinka chu nataxlajwani kintakanajlakan. Apóstol Pablo lichuwinalh: «Tiku soldado litaxtu ni makgtanu kʼatanu taskujut xlakata naputsa tuku namaklakaskin kxlatamat, xlakata makgapaxuwaputun tiku soldado limaxtulh» (2 Tim. 2:4). Soldados romanos ni xkamaxkikan talakaskin nakgalhikgo atanu taskujut. ¿Tuku xlalh komo chatum soldado ni xkgalhakgaxmatli uma limapakgsin?

13. ¿Tuku xlakata soldados ni xkgalhikgo pustan?

¹³ Kalilakpuwaw uma liʼakxilhtit. Ankgalhin tsisa, putum soldados limakgatawakgakgo xʼespadajkan, pero wi chatum tiku ni chuna tlawama, xlakata wilima akgtum xpustan anta kkachikin. Ama kakgotanun, soldados liwana lakkaxwilikgo tuku litamakgtayakgo chu mastakakikgo xʼespadajkan. Pero, tiku kgalhi xpustan lakkaxwilima liwat nema nasta lichali. Tsisa, xtalatlawanakan lakapala min katalatlawa. ¿Tiku xatlan soldado nalitaxtu chu namakgapaxuwa tiku laksaknit? Chu ¿tiku xlakgatiw pi xkinkamakgtayan? ¿Wa tiku xmakgatawakgama, o wa tiku wililh xpustan?

14. ¿Tuku lanka xtapalh liʼakxilhaw ksoldados Cristo?

¹⁴ Chuna la chatum xatlan soldado, akinin nachuna ni mastayaw talakaskin pi wi tuku atanu nakinkamalaktlawiyan xlakaskinka taskujut nema lakgayaw: nakamakgapaxuwayaw tiku kinkapulalimakgon, Jehová chu Jesucristo. Uma lu lanka xtapalh liʼakxilhaw nixawa tuku kinkamalaknuniyan xkakilhtamaku Satanás. Lu liskujaw xlakata nalimaxtuyaw kilhtamaku chu nakgalhiyaw litliwakga xlakata naskujnaniyaw Jehová chu xlakata tliwakglh natawila escudo xla takanajla nema kgalhiyaw chu amakgapitsi nema litakgatsi litamakgtay xaʼespiritual.

15. ¿Tuku tastakyaw kinkamaxkin Pablo, chu tuku xlakata?

¹⁵ Ankgalhin skgalalh kilitawilatkan. ¿Tuku  xlakata? Apóstol Pablo lichuwinalh pi “tiku lhuwa tumin kgalhiputunkgo namakgxtakgkgo xtakanajlakan” (1 Tim. 6:9, 10). Tachuwin «namakgxtakgkgo» kilhchanima pi max wi tuku tlan nakinkalaktlawayan komo natsukuyaw putsayaw tuku lhuwa xtapalh nema ni maklakaskinaw. Kinakujkan max katuwa natawila xlakata natlawaputun tuku nitu litaxtu chu nitlan katikitaxtulh. Wa xlakata ni kamastaw talakaskin pi ama ni xatlan talakpuwan natanu kkinakujkan. Talakaskin pi naliʼakxilhaw chuna la xlilat: liʼakgsiyat nema namaxlajwani kintakanajlakan.

16. Akxni likgalhtawakgayaw Marcos 10:17-22, ¿tuku takgalhskinin talakaskin nalilakpuwanaw?

¹⁶ Pero kalilakpuwaw pi kgalhiyaw tumin xlakata lhuwa tuku natamawayaw. ¿Tlawamaw tuku nitlan komo lhuwa tuku natamawayaw nema ni maklakaskinaw? Ni. Pero kalilakpuwaw uma takgalhskinin: Komo max wi tuku tlan tamayaw, ¿kgalhiyaw kilhtamaku chu litliwakga xlakata namaklakaskinaw chu nakuentajtlawayaw? Nachuna, ¿natlawa pi tlakg xlakaskinka naʼakxilhaw tuku lhuwa xtapalh kgalhiyaw? ¿Na natlawayaw chuna la kgawasa tiku lakgmakgalh tuku wanilh Jesús xlakata tlakg  kskujnanilh Dios? (Kalikgalhtawakga Marcos 10:17-22). Tlakg tlan nakitaxtu komo xataktujun nalinaw kilatamatkan, komo lu naliskujaw xlakata nalimaxtuyaw kilhtamaku chu nalimaklakaskinaw kilitliwakgakan xlakata natlawayaw xtalakaskin Jehová.

17. ¿Tuku ankgalhin talakaskin nalakapastakaw?

¹⁷ Ankgalhin kalakapastakwi pi kinkatalatlawamakan, xtachuna la komo kʼakgtum guerra wilaw chu talakaskin pi skgalalh natawilayaw xlakata tlan natlajananaw chali chali (Apoc. 12:17). Kinatalankan ni wa kalakgchan nalinkgo kiʼescudojkan xla takanajla. Wata akinin kinkalakgchanan nalinaw chu tliwakglh nachipayaw.

18. ¿Tuku xlakata soldados tliwakglh xchipakgo xʼescudojkan?

¹⁸ Xamakgasa, xmaxkikan kakni soldado tiku xlimasiya pi ni xpekuan akxni xʼan kʼguerra. Pero lu nitlan xʼakxilhkan komo chatum soldado xtaspita chu nialhtu xlimin xʼescudo. Chatum romano tiku xwanikan Tácito, tsokgwililh: «Lu limaxana komo nialh xlimilh xʼescudo». Wa xlakata soldados tliwakglh xchipakgo xʼescudojkan chu ni xmakgxtakgkgo.

19. ¿Tuku kilitlawatkan xlakata tliwakglh nachipayaw kiʼescudojkan xla takanajla?

¹⁹ Xlakata tliwakglh nachipayaw kiʼescudojkan xla takanajla, talakaskin pi ankgalhin naʼanaw ktamakxtumit chu nakalitachuwinanaw latamanin xtukuwani Jehová chu xTamapakgsin (Heb. 10:23-25). Nachuna, talakaskin nalikgalhtawakgayaw Biblia chali chali chu naskiniyaw Jehová kʼoración pi kakinkamakgtayan nalilatamayaw xtastakyaw chu ankgalhin kakinkapulalin akxni wi tuku natlawayaw (2 Tim. 3:16, 17). Komo chuna natlawayaw, Satanás nikxni kintikatlawanin tuku nitlan (Is. 54:17). Lu nakinkamakgtayayan «lanka escudo xla takanajla». Nakinkamakgtayayan tliwakglh natawilayaw, chu makxtum nakataskujaw kinatalankan xlakata tlan naskujnaniyaw Jehová. Chu ni kajwatiya natayaniyaw tuku tuwa titaxtuyaw chali chali, wata nakgalhiyaw talakgalhaman pi natayayaw Jesús akxni nakatlaja Satanás chu tiku tatayakgo (Apoc. 17:14; 20:10).