1, 2. Chuna la wan 1 Pedro 4:7, 8, ¿tuku nakinkamakgtayayan natayaniyaw akxni natitaxtuyaw tuku tuwa?

XLAKATA talakatsuwima xlisputni «xa’awatiya kilhtamaku», max lhuwa tuku tuwa natitaxtuyaw (2 Tim. 3:1). Akgtum liʼakxilhtit, kʼakgtum kachikin xalak África occidental tawi akgtum lanka taʼakglhuwit akxni laksakka tiku namapakgsinan chu tsukuka latalatlawakan. Liwaka akgchaxan papaʼ, kinatalankan tiku anta xlamakgo katuwa xwi xlatamatkan. ¿Tuku kamakgtayalh akxni chuna xtitaxtumakgolh? Makgapitsin ankgolh kxchikkan natalan tiku lakatsu xwilakgolh. Chatum tala lichuwinalh: «Ama kilhtamaku, lu klipaxuwalh xlakata xakkgalhi xaxlikana amigos. Akxtum klamaʼakgpuwantiniw».

² Akxni natsuku «lanka takatsanajwat», napaxtikatsininanaw xlakata kgalhiyaw amigos tiku kinkapaxkikgoyan (Apoc. 7:14). Wa xlakata lu xlakaskinka pi la uku naliskujaw nakgalhiyaw xaxlikana amigos (kalikgalhtawakga 1 Pedro 4:7, 8). Lhuwa tuku katsiniyaw xlakata tuku titaxtulh Jeremías, chu la makgtayakgolh xʼamigos akxni malakgsputuka Jerusalén. * ¿La tlan nastalaniyaw xliʼakxilhtit?

3. 1) ¿Tuku max xtitlawalh pi Jeremías xkatamakgatlinilh amakgapitsin latamanin? 2) ¿Tuku litachuwinalh Jeremías Baruc, chu tuku kitaxtulh?

³ Max liwaka 40 kata, Jeremías latamalh niku latamanin lixkajni xlikatsikgo, la komo xtalakatsunin o xfamilia tiku xlamakgo kʼAnatot (Jer. 11:21; 12:6). Pero ni katamakgatlinilh amakgapitsin. Wata litachuwinalh Baruc, tiku ksecretario xwanit, tuku xmakgkatsi nema tatsokgtawilanit kBiblia chu tlan likgalhtawakgayaw  la uku (Jer. 8:21; 9:1; 20:14-18; 45:1). Xlikana pi tuku akxtum titaxtukgolh akxni Baruc xtsokgwilima putum tuku xtitaxtunit Jeremías kamakgtayalh tlakg nalapaxkikgo chu nalamaxkikgo kakni (Jer. 20:1, 2; 26:7-11).

4. ¿Tuku wanilh Jehová Jeremías pi xtlawalh, chu tuku xlakata uma taskujut matliwakglhi la xlatalalinkgo Jeremías chu Baruc?

⁴ Jeremías ni pekualh akxni kamakatsinilh israelitas tuku xʼama akgspula Jerusalén (Jer. 25:3). Akxni Jehová xaʼawatiya xkamakatsiniputun latamanin pi xmakgxtakgkgolh xtalakgalhinkan, wanilh Jeremías pi xtsokgwililh xtachuwin kʼakgtum rollo (Jer. 36:1-4). Xlikana pi akxni xtlawamakgo uma taskujut nema max lhuwa kilhtamaku makgapalalh, Jeremías chu Baruc xlamatliwakglhnikgo xtakanajlakan akxni xlatachuwinankgo.

5. ¿Tuku likatsiyaw pi Jeremías lu tlan xtalalin Baruc?

⁵ Akxni chilh kilhtamaku xlakata namakatsininankan tuku xtsokgwilikanit krollo, Jeremías lipawa Baruc chu lakgayawalh uma taskujut (Jer. 36:5, 6). Baruc ni pekualh chu makgantaxtilh uma xatuwa taskujut. Xlikana pi Jeremías lu lipaxuwalh akxni akxilhli Baruc pi alh ktemplo chu tsukulh likgalhtawakga rollo kxlakatinkan israelitas (Jer. 36:8-10). Akxni príncipes xalak Judá katsikgolh tuku xtlawanit Baruc, wanikgolh pi xkalikgalhtawakganilh rollo (Jer. 36:14, 15). Wa xlakata, makatsinikgolh mapakgsina Jehoiaquim tuku xlichuwinanit Jeremías. Umakgolh lakchixkuwin liwana wanikgolh Baruc: «Kapitit chu katatsekgtit, wix chu Jeremías; niti nakatsi niku napinatit» (Jer. 36:16-19).

6. ¿Tuku tlawakgolh Jeremías chu Baruc akxni xkaputsastalanimaka?

⁶ Akxni mapakgsina Jehoiaquim kgaxmatli tuku xtsokgwilinit Jeremías, lu lisitsilh chu asta lhkuyulh rollo, chu kamatamaknuninalh kpulachin palakachuwina Jeremías  chu Baruc. Pero Jeremías ni pekualh. Tiyalh amaktum rollo, maxkilh Baruc chu wanilh xtamakatsinin Jehová. Wa xlakata Baruc tsokgli «putum tachuwin nema xtatsokgtawilanit krollo nema mapakgsina Jehoiaquim xalak Judá klhkuyunit» (Jer. 36:26-28, 32).

7. ¿Tuku max kitaxtulh xlakata Jeremías chu Baruc akxtum skujkgolh?

⁷ Lakgachunin, latamanin tiku akxtum titaxtukgo akgtum taputsastalanit tlakg tlan latalalinkgo. Wa xlakata, akxni Jeremías chu Baruc akxtum tsokgwiliparakgolh rollo nema mapakgsina Jehoiaquim klhkuyunit, xlikana pi tlakg tatliwakglhli la xlatalalinkgo. ¿Tuku kinkamasiyaniyan xliʼakxilhtitkan?

8. ¿Tuku max natlawa pi tuwa namakgkatsiyaw nakalitachuwinanaw amakgapitsin la makgkatsiyaw, chu tuku xlakata ni kilitaxlajwanitkan?

⁸ Komo wi tiku nitlan kinkamamakgkatsinin, max tuwa namakgkatsiyaw nakalitachuwinanaw amakgapitsin la makgkatsiyaw (Prov. 18:19, 24). Nachuna, max lakpuwanaw pi ni kgalhiyaw kilhtamaku xlakata nakaputsayaw amigos tiku lu tlan nakatalalinaw. Pero ni kataxlajwaniw. Komo lakaskinaw pi kinatalankan nakinkamakgtayakgoyan akxni natitaxtuyaw tuku tuwa, talakaskin pi la uku nakalitachuwinanaw tuku makgkatsiyaw chu tuku lakpuwanaw. Uma lu xlakaskinka xlakata tlan nakatekgsaw xatlan amigos (1 Ped. 1:22).

9. 1) ¿La limasiyalh Jesús pi xkalipawan xʼamigos? 2) ¿La nakinkamakgtayayan tlakg tlan nakatalalinaw kiʼamigoskan komo nakalitachuwinanaw tuku makgkatsiyaw? Kalichuwinanti akgtum liʼakxilhtit.

⁹ Jesús limasiyalh pi xkalipawan xʼamigos akxni xkawani la xmakgkatsi (Juan 15:15). Tlan nastalaniyaw xliʼakxilhtit komo nakalitachuwinanaw kiʼamigoskan tuku lipaxuwayaw, tuku lilakgaputsayaw chu tuku kinkamakgalipuwanan. Nachuna, talakaskin liwana nakakgaxmatniyaw, chuna tlan nakatsiyaw pi max nachuna makgkatsikgo chu lakpuwankgo la akinin, chu naʼakxilhaw pi asta na wa lakgatikgo tuku akinin lakgatiyaw. Kaʼakxilhwi tuku titaxtulh Cindy, chatum tala tiku kgalhi 29 kata. Lu tlan tsukulh talalin chatum precursora tiku wanikan Marie-Louise chu kgalhi liwaka 60 kata. Jueves tsisa ankgalhin akxtum ankgo lichuwinankgo Dios chu tanu tanu tuku lalitachuwinankgo. Cindy lichuwinan: «Lu klakgati kkatachuwinan kiʼamigos, xlakata uma kimakgtaya tlakg nakkalakgapasa chu tlakg tlan nakkaʼakgatekgsni». Akxni lalitachuwinanaw tuku makgkatsiyaw chu tuku lakpuwanaw, tlakg tatliwakglha la katalalinaw kiʼamigoskan. Wa xlakata, katlawaw la Cindy chu kalitachuwinaw kiʼamigoskan tuku makgkatsiyaw (Prov. 27:9).

10. Chuna la wan Proverbios 27:17, ¿tuku max nakitaxtu akxni akxtum katalichuwinanaw Dios kinatalankan?

¹⁰ Chuna la titaxtukgolh Jeremías chu Baruc, akxni akxtum katalichuwinanaw Dios kinatalankan chu akxilhaw xalakwan xtayatkan, lhuwa tuku kinkamasiyanikgoyan chu tlakg tatliwakglha la katalalinaw (kalikgalhtawakga Proverbios 27:17). Akgtum liʼakxilhtit, komo akxtum naʼanaw talichuwinanaw xtachuwin Dios chatum tala chu naʼakxilhaw la lichuwinan xtakanajla, max tlakg napaxkiyaw.

11, 12. Kawili akgtum liʼakxilhtit xlakata la kinkamakgtayayan akxtum nakataʼanaw kinatalankan akxni naʼanaw lichuwinanaw Dios.

¹¹ Kaʼakxilhwi pulaktiy liʼakxilhtit nema nakinkamasiyaniyan la kinkamakgtayayan tlakg tlan nakatalalinaw kinatalankan akxni akxtum katalichuwinanaw Dios. Adeline, chatum tala tiku kgalhi 23 kata wanilh xʼamiga Candice pi akxtum xʼankgolh lichuwinankgo Dios niku ni lu ankan lichuwinankan. Adeline lichuwinan: «Kinchatiykan tlakg xaklipaxuwaputunaw la xaklichuwinanaw Dios. Xakmaklakaskinaw pi xkinkamaʼakgpuwantinikan chu chuna tlakg tlan xakskujnaniw Jehová». ¿La kamakgtayalh akxtum nalichuwinankgo Dios? Adeline lichuwinan: «Ankgalhin akxni xtsiswan, xaklichuwinanaw tuku xakmakgkatsiyaw, chu la xkinkamatliwakglhnitan tuku kkalitachuwinaw amakgapitsin chu la kakxilhwi xtapulalit Jehová. Kinchatiykan lu tlan xaklimakgkatsiyaw akxni xaklatachuwinanaw».

¹² Laïla chu Marianne, chatiy natalan xalak Francia tiku ankgolh lichuwinankgo Dios akgkitsis semanas kBangui, capital xla República Centroafricana. Laïla lakapastaka: «Marianne chu akit kkgalhiw makgapitsi taʼakglhuwit, pero xlakata ankgalhin xaklatachuwinanaw chu tlan xaklalikatsiniyaw, kinkamakgtayan tlakg natatliwakglha la xaklatalalinaw. Akxni kakxilhli la Marianne xliskuja xlakata nalismani tuku xasasti, la xkapaxki latamanin chu la xlakgati xlichuwinan Dios, tlawalh pi tlakg tlan naktalalin». Ni talakaskin pi naʼanaw alakatanu kachikin xlakata nachuna  nakinkakitaxtuniyan. Akxni kataʼanaw kinatalankan xlakata nalichuwinanaw Dios, kgalhiyaw talakaskin xlakata tlakg tlan nakalakgapasaw chu chuna tlakg tlan nakatalalinaw.

13. ¿Tuku max nakitaxtu akxni akxtum katalichuwinanaw Dios kinatalankan?

¹³ Lakgachunin, akxni akxtum katalichuwinanaw Dios kinatalankan, ni kajwatiya akxilhaw xalakwan xtayatkan wata nachuna akxilhaw tuku nitlan tlawakgo. ¿Tuku tlan nakinkamakgtayayan akxni chuna natitaxtuyaw? Kalichuwinamparaw tuku titaxtulh Jeremías. ¿Tuku makgtayalh xlakata wa naʼakxilha xalakwan xtayatkan amakgapitsin chu nakatapati tuku nitlan xtlawakgo?

14. ¿Tuku katsinilh Jeremías xlakata Jehová, chu la makgtayalh uma?

¹⁴ Jeremías tsokgwililh libro nema lin xtukuwani chu nachuna max tsokgwililh xlimaktum chu xlimaktiy libro xla Reyes. Xlikana, uma taskujut makgtayalh naʼakxilha pi Jehová lu kalimasiyani talakgalhaman latamanin. Akgtum liʼakxilhtit, katsilh pi akxni mapakgsina Acab nitlan limakgkatsilh xtalakgalhin, Jehová lichuwinalh pi ni x’ama akxilha la xkamakgnika putum xfamilia (1 Rey. 21:27-29). Nachuna katsilh pi, maski Manasés wa tiku tlakg nitlan mamakgkatsinilh Jehová nixawa Acab, Jehová tapatilh akxni tasaskinilh pi xtapatilh (2 Rey. 21:16, 17; 2 Crón. 33:10-13). Umakgolh liʼakxilhtit makgtayalh Jeremías xlakata nastalani xliʼakxilhtit Jehová chu nakalimasiyani talakgalhaman xʼamigos (Sal. 103:8, 9).

15. ¿La stalanilh Jeremías xliʼakxilhtit Jehová akxni Baruc nialh kuenta tlawalh xtaskujut?

¹⁵ Kalilakpuwaw tuku tlawalh Jeremías akxni milh kilhtamaku xʼamigo, Baruc, nialh kuenta tlawalh xtaskujut. Jeremías ni lakpuwa pi xʼamigo nialh xʼama talakgpali, wata makgtayalh chu limasiyanilh tapaxkit akxni makatsinilh xtachuwin Jehová (Jer. 45:1-5). ¿Tuku kinkamasiyaniyan uma?

16. Chuna la masiya Proverbios 17:9, ¿tuku kilitlawatkan xlakata chuntiya namatliwakglhaw la katalalinaw kiʼamigoskan?

¹⁶ Xlikana, ni kililakpuwanatkan pi kinatalankan ankgalhin natlawakgo tuku xatlan. Wa xlakata, kaliskujwi xlakata chuntiya namatliwakglhaw la katalalinaw kiʼamigoskan. Komo chatum kiʼamigojkan natlawa akgtum talakgalhin, max natalakaskin pi natachuwinanaw chu nastakyawayaw, pero talakaskin nalimasiyaniyaw tapaxkit akxni chuna natlawayaw (Sal. 141:5). Chu, komo namin kilhtamaku nitlan nakinkamamakgkatsiniyan, kilitapatitkan. Akxni natapatiyaw tuku kinkatlawanin, nialh wa kalakapastakwi chu nialh nalichuwinanaw (kalikgalhtawakga Proverbios 17:9). Lu xlakaskinka pi kʼuma xakatuwa kilhtamaku wa naʼakxilhaw xalakwan tayat nema kgalhikgo kinatalankan chu ni wa naʼakxilhaw tuku nitlan tlawakgo. Komo chuna natlawayaw, tlakg natatliwakglha la katalalinaw. Chu lu xlakaskinka chuna natlawayaw xlakata lu nakamaklakaskinaw xaxlikana amigos akxni nachin lanka takatsanajwat.

17. ¿Tuku likatsiyaw pi Jeremías xaxlikana amigo litaxtulh akxni amakgapitsin xtitaxtumakgo tuku tuwa?

¹⁷ Palakachuwina Jeremías xaxlikana amigo litaxtulh akxni amakgapitsin xtitaxtumakgo tuku tuwa. Akgtum liʼakxilhtit, kaʼakxilhwi la makgtayalh Ébed-Mélec. Uma chixku tiku kskuja niku xwi mapakgsina, lakgmaxtulh Jeremías akxni xmujukanit kʼakgtum pozo nema xlitsama putlun. Pero, alistalh Ébed-Mélec pekualh xlakata príncipes wi tuku nitlan xtlawanikgolh. Akxni Jeremías katsilh  uma, ni lakpuwa pi xʼamigo xʼakstu xlakkaxtlawalh xtaʼakglhuwit. Maski xtanuma kpulachin, tlawalh putum tuku xmatlani xlakata namakgtaya, makatsinilh xalaktlan xtachuwin Jehová (Jer. 38:7-13; 39:15-18).

18. Chuna la wan Proverbios 17:17, ¿tuku tlan natlawayaw akxni chatum kintalakan natitaxtu tuku tuwa?

¹⁸ La uku, kinatalankan lhuwa tuku tuwa titaxtukgo. Akgtum liʼakxilhtit, lhuwa patinankgo xlakata akxni min tuku masputunan o xlakata tuku nitlan tlawakgo latamanin. Akxni chuna la, max tlan xkamakgamakglhtinaw kkinchikkan makgapitsi kinatalankan. Amakgapitsin max tlan xkalimakgtayakgolh tumin. Pero tuku kimputumkan tlan natlawayaw wa pi naskiniyaw Jehová pi kakamakgtayalh. Komo nakatsiyaw pi chatum tala taxlajwaninit, max ni katikatsiw tuku natlawayaw o tuku nawaniyaw. Pero kimputumkan tlan namakgtayayaw. Akgtum li’akxilhtit, tlan nalimaxtuyaw kilhtamaku xlakata akxtum natatawilayaw, liwana nakgaxmatniyaw akxni nakinkatachuwinanan chu tlan nalitachuwinanaw akgtum texto nema akinin lu kinkamakgoxamixiyan (Is. 50:4). Tuku tlakg xlakaskinka wa pi akxtum nakatatawilayaw ki’amigoskan akxni tlakg maklakaskinkgo tamakgtay (kalikgalhtawakga Proverbios 17:17).

19. ¿La nakinkamakgtayakgoyan xaxlikana amigos nema kgalhiyaw?

¹⁹ Talakaskin pi la uku naliskujaw xlakata chuntiya namatliwakglhaw la katalalinaw kinatalankan. ¿Tuku xlakata? Xlakata kintalamakgasitsinkan tlawaputunkgo pi kalatamakgatliniw chu limaklakaskinkgo taʼakgsanin o ma’akgpitsikgo nixatlan tamakatsinin. Natlawaputunkgo pi nialh nalamakgtayayaw chu nialh nalalipawanaw. Pero ni katimatlanikgolh. Nila katilaktlawakgolh tapaxkit nema makxtum kinkawiliyan. Maski lhuwa tuku natlawakgo nikxni katilaktlawakgolh la katalalinaw ki’amigoskan. Xaxlikana amigos nema kgalhiyaw la uku ni kajwatiya katimakgapalakgolh akxni nachin xlisputni uma kakilhtamaku, wata putum kilhtamaku namakgapalakgo.