1. ¿Tuku xatapaxuwan kinkawaniyan Jehová?

JEHOVÁ makgapaxuwa tapaxkit nema ni makgxtakgnan (Os. 6:6). Xla xatapaxuwan kawani xlakskujnin pi nachuna ka’akxilhkgolh. Limaklakaskilh palakachuwina Miqueas, xlakata nakinkalimapakgsiyan pi kapaxkiw tapaxkit nema ni makgxtakgnan (Miq. 6:8, nota). Xlikana, xlakata tlan chuna natlawayaw, pulana kilikatsitkan tuku kilhchanima uma tayat.

2. ¿Tuku kilhchanima tapaxkit nema ni makgxtakgnan?

² Tachuwin «tapaxkit nema ni makgxtakgnan» max 230 makglit min kLa Biblia. Traducción del Nuevo Mundo. Chu ¿tuku kilhchanima tapaxkit nema ni makgxtakgnan? Xglosario uma traducción wan: «Kilhchanima tapaxkit nema tlawa pi wi tiku nalimaxtuniya kilhtamaku, ni namakgatsankgananiya, ni namakgxtakga chu lu tlan natalalipina. Atsinu ni putum kilhtamaku tatalakxtumi tapaxkit nema Dios kakgalhini latamanin, pero na tlan kilhchani tapaxkit nema chatum lataman kgalhini achatum». Jehová wa tiku tlakg limasiya uma tapaxkit nixawa amakgapitsin. Kʼuma artículo nalichuwinanaw la Jehová kalimasiyani latamanin tapaxkit nema ni makgxtakgnan, chu kʼartículo nema stala nalichuwinanaw la xlakskujnin Dios tlan natlawayaw chuna la xla chu nalalimasiyaniyaw tapaxkit nema ni makgxtakgnan chatunu chatunu.

3. ¿Tuku wanilh Jehová Moisés?

³ Akxni nina makgas israelitas xtaxtukgonitancha kʼEgipto, Jehová litachuwinalh Moisés xtukuwani chu xtayat. Wanilh: «Jehová, Jehová, chatum Dios tiku xalakgalhamana chu tiku tlan likatsi, ni lakapala sitsi chu kgalhi lhuwa tapaxkit nema ni makgxtakgnan chu xaxlikana, tiku chuntiya lhuwa mil kalimasiyani tapaxkit nema ni makgxtakgnan chu tapatinan akxni tlawakan tuku  nitlan» (Éx. 34:6, 7). Akxni wa umakgolh lu lakstlan tachuwin, Jehová wi tuku lu xlakaskinka masiyanilh xlakata xtapaxkit nema ni makgxtakgnan. Ka’akxilhwi tuku uma.

4, 5. 1) ¿Tuku wa Jehová xpalakata? 2) ¿Tuku takgalhskinin nakgalhtiyaw?

⁴ Jehová ni kajwatiya wa pi kgalhi tapaxkit nema ni makgxtakgnan, wata wa pi «kgalhi lhuwa tapaxkit nema ni makgxtakgnan». Uma tachuwin makgtujun tatsokgparanit kBiblia (Núm. 14:18; Neh. 9:17; 13:22; Sal. 86:15; 103:8; Joel 2:13; Jon. 4:2). Chu kajwatiya Jehová kilhchanima, nikxni kakilhchani latamanin. ¿Ni xlikana pi uma kaks malakawaninan xlakata Jehová makglhuwa lichuwinan xtapaxkit nema ni makgxtakgnan? Uma liwana limasiya pi lu xlakaskinka li’akxilha uma tayat. * Wa xlakata, mapakgsina David wa: «Oh, Jehová, mintapaxkit nema ni makgxtakgnan chan asta kʼakgapun [...]. Oh, Dios, ¡lu xtapalh mintapaxkit nema ni makgxtakgnan! Kxmastilekg mimpakgen tatsekgkgo xkamanan lakchixkuwin» (Sal. 36:5, 7). ¿Chu akinin? Chuna la David, ¿xtapalh liʼakxilhaw xtapaxkit Dios nema ni makgxtakgnan?

⁵ Xlakata liwana naʼakgateksaw tuku kilhchanima tapaxkit nema ni makgxtakgnan, nakgalhtiyaw umakgolh akgtiy takgalhskinin: ¿tiku kalimasiyani Jehová uma tayat? chu ¿la litamakgtayayaw akxni Jehová limasiya xtapaxkit nema ni makgxtakgnan?

6. ¿Tiku kalimasiyani Jehová xtapaxkit nema ni makgxtakgnan?

⁶ ¿Tiku kalimasiyani Jehová xtapaxkit nema ni makgxtakgnan? Biblia lichuwinan pi pulaklhuwa tuku tlan napaxkiyaw, chuna la «taʼakgastakyaw», «takatsin», «vino chu aceite» chu «liskgalala» (Prov. 12:1; 21:17; 29:3). Pero nila limasiyanikan tapaxkit nema ni makgxtakgnan tuku ni stakan o talakapastakni; kajwatiya kalimasiyanikan latamanin. ¿Wamputun uma pi Jehová limasiyani xtapaxkit nema ni makgxtakgnan kaxatikawa lataman? Nichuna, xla kalimasiyani uma tapaxkit tiku lu tlan talalinkgo. KiDioskan ni kamakgxtakga xʼamigos. Wi tuku lu stlan kalakapastakninit chu nikxni katikamakgxtakgli.

7. ¿La kalimasiyaninit Jehová xtapaxkit putum latamanin?

⁷ Jehová kalimasiyaninit tapaxkit putum latamanin. Jesús wanilh chatum chixku tiku xwanikan Nicodemo: «Dios lu kapaxkilh latamanin xalak kakilhtamaku, wa xlakata mastalh kaj xachastum xKgawasa, xlakata putum tiku nalimasiya pi kanajlani ni namalakgsputukan wata nakgalhi latamat nema ni kgalhi xlisputni» (Juan 3:1, 16; Mat. 5:44, 45).

8, 9. 1) ¿Tuku xlakata Jehová kalimasiyani xlakskujnin xtapaxkit nema ni makgxtakgnan? 2) ¿Tuku nalichuwinanaw la uku?

 ⁸ Chuna la lichuwinaw xapulana, Jehová kajwatiya kalimasiyani xtapaxkit nema ni makgxtakgnan tiku lu tlan talalinkgo, uma wamputun, xlakskujnin. Liwana tasiya uma xlakata tuku Dios kamatsokgnilh mapakgsina David chu palakachuwina Daniel. Akgtum liʼakxilhtit, David tsokgli: «Chuntiya kakalimasiyani mintapaxkit nema ni makgxtakgnan tiku lakgapaskgoyan» chu «Jehová nakalimasiyani putum kilhtamaku xtapaxkit nema ni makgxtakgnan tiku pekuanikgo». Chu Daniel wa: «Oh, Jehová, xaxlikana Dios, lanka chu nema kaks malakawaninan, tiku [...] kalimasiyani tapaxkit nema ni makgxtakgnan tiku paxkikgo chu kgalhakgaxmatkgo xlimapakgsin» (Sal. 36:10; 103:17; Dan. 9:4). Chuna la akxilhaw, Jehová kalimasiyani xlakskujnin xtapaxkit nema ni makgxtakgnan xlakata lakgapaskgo, pekuanikgo, paxkikgo chu kgalhakgaxmatkgo xlimapakgsin. Xla kajwatiya limasiyani uma tayat xkachikin, tiku kakninanikgo chuna la xlilat.

⁹ Akxni nina xtsukuyaw skujnaniyaw Jehová, xkinkalimasiyaninitana tapaxkit nema kalimasiyani putum latamanin (Sal. 104:14). Pero akxni tsukuw kakninaniyaw, na tsukuw makglhtinanaw xtapaxkit nema ni makgxtakgnan. Chu Jehová liwana wani xkachikin: «Kintapaxkit nema ni makgxtakgnan ni katitapanunin» (Is. 54:10). Chu xlakata tuku titaxtulh, David akxilhli pi umakgolh tachuwin xlikana: «Jehová lu tlan nalikatsini tiku ni makgxtakgnan» (Sal. 4:3). ¿Tuku kilitlawatkan akxni akxilhaw pi Jehová kinkakgalhiniyan tapaxkit nema ni anan xtachuna? Chatum salmista wa: «Tiku skgalala nakuentajtlawa putum uma chu lu nalakputsananiputun tuku Jehová tlawanit niku limasiyanit xtapaxkit nema ni makgxtakgnan» (Sal. 107:43). Uma lu tlan tastakyaw wa Jehová masta. Wa xlakata kalichuwinaw pulaktutu la litamakgtayayaw akxni Jehová limasiya xtapaxkit nema ni makgxtakgnan.

10. ¿La litamakgtayayaw akxni katsiyaw pi xtapaxkit Jehová nema ni makgxtakgnan putum kilhtamaku makgapala? (Salmo 31:7).

¹⁰ Xtapaxkit Dios nema ni makgxtakgnan putum kilhtamaku makgapala. Anta kSalmo  capítulo 136, lichuwinankan 26 makglit xlakata tapaxkit nema ni makgxtakgnan. Xapulana versículo wan: «Kapaxtikatsinitit Jehová xlakata tlan likatsi; xtapaxkit nema ni makgxtakgnan putum kilhtamaku makgapala» (Sal. 136:1). Kversículos 2 asta 26, wiliparakan tachuwin «xtapaxkit nema ni makgxtakgnan putum kilhtamaku makgapala». Akxni likgalhtawakgayaw uma salmo, kaks kinkamalakawaniyan pi Jehová ankgalhin chu pulaklhuwa la kinkalimasiyaniyan xtapaxkit nema ni makgxtakgnan. Tachuwin «xtapaxkit nema ni makgxtakgnan putum kilhtamaku makgapala» liwana masiya pi tapaxkit nema Dios kgalhini xkachikin ni talakgpali. ¡Lu kinkamatliwakglhan akxni katsiyaw pi Jehová ni lakapala kamakgxtakga xlakskujnin! Wata lakatsu katawilani tiku skujnanikgo, liwaka akxni titaxtukgo tuku tuwa. La litamakgtayayaw: Akxni katsiyaw pi Jehová lakatsu kinkatawilaniyan, kinkamakgapaxuwayan chu kinkamaxkiyan litliwakga nema maklakaskinaw xlakata natayaniyaw taʼakglhuwit, chu kinkamaxkiyan litliwakga xlakata chuntiya natlawanaw ktiji nema linan klatamat (kalikgalhtawakga Salmo 31:7).

11. Chuna la wan Salmo 86:5, ¿tuku tlawa pi Jehová natapatinan?

¹¹ Xtapaxkit Dios nema ni makgxtakgnan tlawa pi natapatinan. Akxni Jehová akxilha pi chatum lataman nitlan limakgkatsi xtalakgalhin chu lu liskuja xlakata natalakgpali, xtapaxkit nema ni makgxtakgnan tlawa pi natapati. Kʼakgtum salmo, David wa xpalakata Jehová: «Ni kinkalikatsininitan chuna la makglakgalhinanaw chu ni kinkamalakgaxokgenitan chuna la kinkalakgchanan xlakata tuku nitlan tlawayaw» (Sal. 103:8-11). Xlakata tuku xtitaxtunit, David xkatsi pi chatum lataman lu nitlan limakgkatsi akxni sakgali xtalakapastakni. Pero na katsinilh pi Jehová xlikana «tapatinamputun». Kʼakgtum oración, David lichuwinalh tuku tlawa pi Jehová natapatinamputun (kalikgalhtawakga Salmo 86:5). Xlikana, Jehová tapatinan xlakata xtapaxkit nema ni makgxtakgnan lu lanka xpalakata tiku kilhanikgo.

12, 13. ¿Tuku nakinkamakgtayayan komo lu lilakgaputsayaw xlakata tuku nitlan tlawaw makgasa?

¹² Komo tlawayaw akgtum talakgalhin, xlilat chu lu tlan pi nitlan nalimakgkatsiyaw, xlakata uma natlawa pi namakgxtakgaw kintalakgalhinkan chu natlawayaw tuku natalakaskin xlakata  nalakkaxtlawayaw tuku nitlan tlawaw. Pero makgapitsi xlakskujnin Dios lu kamakgalipuwankgonit tuku nitlan tlawakgolh makgasa. Xnakujkan nitlan kamamakgkatsini chu kamakanajli pi maski nitlan nalimakgkatsikgo tuku tlawakgolh, Jehová nikxni katikatapatilh. Komo wix chuna makgkatsiya, lu namakgtayayan naʼakgatekgsa pi Jehová limasiyaniputunan xtapaxkit nema ni makgxtakgnan.

¹³ La litamakgtayayaw: Maski makglakgalhinanin akinin, tlan xatapaxuwan naskujnaniyaw Jehová chu tlan nakgalhiyaw skulunku talakapastakni. ¿Tuku xlakata? Xlakata «xkgalhni Jesús, xKgawasa, kinkalimaskulunkiyan xliputum talakgalhin» (1 Juan 1:7). Komo lilakgaputsayaw xlakata tlawanitaw akgtum talakgalhin, kalakapastakwi pi Jehová katapatiputun tiku xlikana nitlan limakgkasikgo xtalakgalhinkan. Kaʼakxilhwi la David tamalakxtumilh tapaxkit nema ni makgxtakgnan chu tapatinankan. Xla tsokgwililh: «Chuna la tlakg talhman wi akgapun nixawa katiyatni, chuna xlilanka xtapaxkit nema ni makgxtakgnan nema kakgalhini tiku pekuanikgo. Chuna la xlimakgat lawilanikgolh niku taxtu chichini chu niku tatsekga, chuna xlimakgat wilinit kintalakgalhinkan» (Sal. 103:11, 12). Xlikana, Jehová lu kinkatapatiputunan (Is. 55:7).

14. ¿La lichuwinalh David pi kinkakuentajtlawayan xtapaxkit Dios nema ni makgxtakgnan?

¹⁴ Xtapaxkit Dios nema ni makgxtakgnan kuentajtlawa kinkatanajlakan. Kʼakgtum oración, David wanilh Jehová: «Wix kimputatsekgni; kinkuentajtlawaya xlakata ni lu naklakgaputsa. Latamanin tiku kimakgstilikgo pixlanka nalimasiyakgo pi paxuwakgo xlakata talakgmaxtut nema mastaya». Chu wampa: «Tiku lipawan Jehová, xla listiliwilinit xtapaxkit nema ni makgxtakgnan» (Sal. 32:7, 10). Kkilhtamaku akxni tsokgka Biblia, patsaps nema xmakgstiliwili akgtum kachikin xtlawa pi xtalamakgasitsin uma kachikin nitu xkatlawanilh. Xtachuna la uma, akxni Jehová limasiya xtapaxkit nema ni makgxtakgnan litaxtu la akgtum patsaps nema kuentajtlawa chuna la talalinaw Jehová. Nachuna, xtapaxkit Jehová nema ni makgxtakgnan, tlawa pi natalakatsuwiniyaw (Jer. 31:3).

15. ¿La tatalakxtumi xtapaxkit Jehová nema ni makgxtakgnan akgtum putatsekgni chu litliwakga?

¹⁵ David limaklakaskilh atanu liʼakxilhtit xlakata nawan la Dios kuentajtlawa xkachikin. Xla tsokgwililh: «Dios wa xlikana kimputatsekgni, Dios tiku kilimasiyani xtapaxkit nema ni makgxtakgnan». Chu wampa: «Xla kintapaxkit nema ni kimakgxtakga chu kilitliwakga, kkatalhman niku tlan ktawila chu tiku kilakgmaxtu, kiʼescudo chu kimputatsekgni» (Sal. 59:17; 144:2). ¿Tuku xlakata David tamalakxtumilh xtapaxkit Jehová nema ni makgxtakgnan akgtum putatsekgni chu litliwakga? Xlakata, kaxanikawa niku lamaw, komo chuntiya xlakskujnin litaxtuyaw, Jehová nakinkakuentajtlawayan chuna la maklakaskinaw xlakata chuntiya lu tlan natalalinaw. Salmo 91 na wa tuku kinkawaniyan. Tiku tsokgwililh uma Salmo wa: «Akit nakwani Jehová: “Wix kilitatsekgni chu niku tlan ktekgsa tamakgtay”» (Sal. 91:1-3, 9, 14). Moisés na maklakaskilh akgtum li’akxilhtit chuna la uma (Sal. 90:1, nota). Asta akxni atsinu xtsankga xlakata nani, lichuwinalh tuku tlan kinkamamakgkatsiniyan. Tsokgwililh: «Dios akgtum putatsekgni lata makgasa; xmakxpan nema putum kilhtamaku wi ankgalhin makgtayayan» (Deut. 33:27). ¿Tuku kinkamasiyaniyan xlakata Jehová tachuwin «xmakxpan nema putum kilhtamaku wi ankgalhin makgtayayan»?

16. ¿Tuku pulaktiy tasikulunalin kgalhiyaw? (Salmo 136:23).

¹⁶ Akxni litatsekgaw Jehová nitu pekuaniyaw. Maski chuna, max namin kilhtamaku akxni lu nitlan nalimakgkatsiyaw chu nataxlajwaniyaw. ¿La nakinkamakgtayayan Jehová akxni chuna natitaxtuyaw? (Kalikgalhtawakga Salmo 136:23). Nakinkachaxtiyayan chu xatapaxuwan  nakinkamakgtayayan natayaparayaw (Sal. 28:9; 94:18). La litamakgtayayaw: Akxni katsiyaw pi Jehová putum kilhtamaku kinkamakgtayaputunan, kinkamakgtayayan nalakapastakaw akgtiy tasikulunalin nema kgalhiyaw. Pulana, pi maski kaxanikawa niku wilaw, kgalhiyaw tiku tlan nalitatsekgaw. Chu xlipulaktiy, pi xapaxkina kinTlatkan xalak akgapun lu kinkalilakgaputsayan.

17. ¿Tuku tlan nalipawanaw? (Salmo 33:18-22).

¹⁷ Chuna la akxilhnitaw, akxni titaxtuyaw tuku tuwa tlan liwana nakatsiyaw pi Jehová nakinkamakgtayayan chu nakinkamaxkiyan tuku maklakaskinaw xlakata ni namakgxtakgaw (2 Cor. 4:7-9). Palakachuwina Jeremías wa: «Xlakata Jehová limasiyanit tapaxkit nema ni makgxtakgnan ni sputnitaw, xlakata putum kilhtamaku limasiya xtalakgalhaman» (Lam. 3:22). Tlan nalipawanaw pi Jehová chuntiya nakinkalimasiyaniyan xtapaxkit nema ni makgxtakgnan xlakata, chuna la wa chatum tiku tsokgwililh salmo, «Jehová kaʼakxilhma tiku pekuanikgo, tiku kgalhkgalhimakgo xtapaxkit nema ni makgxtakgnan» (kalikgalhtawakga Salmo 33:18-22).

18, 19. 1) ¿Tuku lakapastakputunaw? 2) ¿Tuku naʼakxilhaw kʼartículo nema stala?

¹⁸ Xliputum tuku lichuwinanitaw, ¿tuku lakapastakputunaw? Lata akxni nina xtsukuyaw skujnaniyaw Jehová, xkinkalimasiyaninitana tapaxkit nema kalimasiyani putum latamanin. Pero akxni tsukuw kakninaniyaw, na tsukuw makglhtinanaw xtapaxkit nema ni makgxtakgnan. Uma tapaxkit tlawa pi nakinkachaxtiyayan xlakata nakinkakuentajtlawayan. Putum kilhtamaku lakatsu nakinkatawilaniyan chu namakgantaxti tuku lakkaxwilinit kimpalakatakan. Lakaskin pi tlan kakinkakitaxtunin kkilatamatkan (Sal. 46:1, 2, 7). Wa xlakata, maski chuna, kaxatukawa taʼakglhuwit nema natitaxtuyaw, Jehová nakinkamaxkiyan litliwakga nema maklakaskinaw xlakata ni namakgxtakgaw.

¹⁹ Akxilhnitawa la Jehová kalimasiyani xlakskujnin xtapaxkit nema ni makgxtakgnan. Nachuna, lakaskin pi chatunu chatunu kalalimasiyaniw tapaxkit nema ni makgxtakgnan. Kʼartículo nema stala naʼakxilhaw la tlan chuna natlawayaw.