Ankan kxpulakni

Ankan kliputsan

1918: Titaxtunita akgtum ciento kata

1918: Titaxtunita akgtum ciento kata

Revista The Watch Tower 1 xla enero kata 1918 limatsukilh uma takgalhskinin: «¿Tuku nala kkata 1918?». Chuntiyaku xlama kʼEuropa xaPulana Guerra xLikalanka Katiyatni, pero tuku xlanit akxni xtsukuma uma kata xlimasiya pi xʼama min xatlan kilhtamaku xpalakatakan xlikgalhtawakgananin Biblia chu putum latamanin.

LICHUWINANKAN TAKAKSNI KKAKILHTAMAKU

Kilhtamaku 8 xla enero kata 1918, presidente xalak Estados Unidos, Woodrow Wilson, mastalh akgtum taʼakgchuwin kxpaís chu lichuwinalh pulakkutati tuku tlan xtlawaka xlakata «xʼanalh takaksni nema xmakgapalalh». Pulaktum tuku lichuwinalh wa pi xlakkaxwilika tiku xlakgayawaka nakgalhmakgtaya kachikin o país, nialh lhuwa xkgalhikgolh tuku limakgninankan, «chu xlakkaxwilikgolh pi makxtum xtawilakgolh kachikinin» nema xkamakgtayalh «laktsu kachikin chu laklanka kachikinin». Uma tuku lichuwinanka tlawalh pi x’analh Sociedad de Naciones chu natalakkaxtlawa Tratado Versalles, nema tlawalh pi ksputli xaPulana Guerra xLikalanka Katiyatni.

KATLAJAKAN KINTALAMAKGASITSINKAN

Kata nema xtitaxtunit lu tuwa wa xpalakata xlikgalhtawakgananin Biblia. * Pero tuku lalh ktamakxtumit nema tlawakan kata kata xla corporación Watch Tower Bible and Tract Society xlimasiya pi na xʼamakgolh kgalhikgo takaksni.

Uma tamakxtumit tlawaka 5 xla enero kata 1918. Kʼuma tamakxtumit lhuwa lakchixkuwin tiku xtaxtukgonit kBetel wa xpulalimputunkgo xkachikin Jehová. Chatum superintendente viajante xwanikan Richard Barber limatsukilh akgtum oración uma tamakxtumit. Lichuwinanka taskujut nema xtatlawanit kata nema xtitaxtunit chu alistalh kalaksakka tiku xʼamakgo pulalinkgo taskujut. Tala Barber wa pi tala Joseph Rutherford chu a kgalhchaxan natalan wa xpulalinkgolh taskujut. Chu chatum abogado tiku xkatataya xtalamakgasitsinkan wa pi kgalhtujun xlakgatayakgolh, makgapitsi wa tiku xtaxtukgonit kBetel. Pero katlajaka akxni amakgapitsi tatayakgolh tala Rutherford chu a kgalhchaxan natalan.

Lhuwa natalan tiku anta xwilakgolh wankgolh pi «uma tamakxtumit tlakg tlan xwanit nixawa amakgapitsin». Pero uma tapaxuwan ni makgapalalh.

TUKU TLAWAKGOLH AKXNI TAXTULH LIBRO EL MISTERIO TERMINADO

Xlikgalhtawakgananin Biblia akglhuwata papaʼ la xmakgpitsimakgolh libro The Finished Mystery (El misterio terminado). Latamanin tiku tlan likatsikgo makgamakglhtinankgolh tuku xlichuwinan.

Chatum superintendente viajante xalak Canadá xwanikan Edward Crist, kalichuwinalh akgtum tamakgaxtokgat tiku likgalhtawakgakgolh uma libro chu kaj akgkitsis semana titaxtulh makgamakglhtinankgolh xaxlikana. Lichuwinalh: «Xchatiykan tamakamastanikgolh Jehová chu lu tlan la skujnanimakgolh».

Chatum chixku tiku likgalhtawakgalh uma libro lakapala kalitachuwinalh xʼamigos tuku xkatsininit. Tlan nawanaw pi tuku xlichuwinan uma libro lu kaks «malakawanilh», xlakata lichuwinan: «Xaktlawama ktiji akxni kaj xalan wi tuku kilipakgatalaka, xaklakpuwan pi akgtum chiwix. ¡Pero ni wa xwanit! Wa libro El misterio terminado. Klilh kkinchik chu klikgalhtawakgakgolh. [...] Alistalh kkatsilh pi chatum tiku xlichuwinan Dios [...] tamakxtucha kxventana xlakata ksitsima. [...] Liwana kkatsi pi tuku tlawalh tlakg kalimakgtayalh latamanin nixawa atanu tuku xtlawanit kxlatamat. [...] Xlakata xtasitsi uma chixku, la uku kskujnanimaw Dios».

Uma chixku ni kajwatiya tiku lisitsilh tuku xlichuwinan libro. Anta kCanadá mapakgsinanin ni mastakgolh talakaskin namakgpitsikgo xlakata xwankgo pi xlakatakima limapakgsin chu ni xmasta talakaskin namakgtanukan kʼguerra. Ni makgas, k’Estados Unidos nachuna tlawaka. Policía ankgolh akxilhkgo Betel chu oficinas xalak Nueva York, Pensilvania chu California. Xputsamakgolh tuku xkalimawakaka natalan pi wa xpulalinkgo xkachikin Jehová. Departamento de Justicia xalak Estados Unidos nialh mastalh talakaskin namakgpitsikan uma libro 14 xla marzo kata 1918. Xwankgo pi uma likgalhtawakga chu chuna la xmakgpitsikan, xlakatawakama limapakgsin nema xlilakgapaskan ley de Espionaje.

KATAMAKNUKAN KPULACHIN

Kilhtamaku 7 xla mayo kata 1918, Departamento de Justicia katamaknulh kpulachin natalan Giovanni DeCecca, George Fisher, Alexander Macmillan, Robert Martin, Frederick Robison, Joseph Rutherford, William van Amburgh chu Clayton Woodworth. Xkalimawakamaka pi «xkamakgpuwantinikgo amakgapitsin ni nakgalhakgaxmatkgo chu natalalakatawakakgo limapakgsin xlakata ni xmakgtlawaputunkgolh guerra kʼEstados Unidos». Kilhtamaku 3 xla junio kata 1918, tsukuka katalakkaxtlawakan uma taʼakglhuwit chu xtasiya pi xʼamaka katlajakan. ¿Tuku xlakata?

Fiscal general xalak Estados Unidos lichuwinalh pi limapakgsin nema xlilakgapaskan ley de Espionaje, xlitaxtu «la tuku xmasputu tuku xlichuwinankgo» mapakgsinanin. Kilhtamaku 16 xla mayo kata 1918, Congreso lakgmakgalh tuku xlichuwinamakgo tiku xtatayakgo uma latamanin, tiku xwankgo «tuku xaxlikana, xtlawaputunkgo tuku xatlan chu xkamakgtayaputunkgo latamanin». Putum tuku xlichuwinamakgo wa xlakata libro El misterio terminado. Tuku lichuwinalh uma Congreso xalak Estados Unidos wan: «Pulaktum tuku kgalhiyaw nema limasiya pi nitlan tuku tlawaputunkgo wa libro El misterio terminado». Chu lichuwinamparakgolh: «Tuku kitaxtulh wa pi soldados nialh xkinkamakgtayakgon [...] chu ni xmakgtlawaputunkgolh guerra».

Kilhtamaku 20 xla junio kata 1918, tiku xlakaxtlawamakgolh uma taʼakglhuwit wankgolh pi uma kgalhatsayan natalan wa xlinkgo kuenta tuku xkaliyawamaka. Lichali, juez wa tuku xʼamaka katlawanikan. Wa: «Tuku lu kgalhmakgtayakgonit chu makgpitsikgonit uma latamanin [...] tlakg lu nitlan nakitaxtu nixawa pi soldados xalak Alemania nialh makxtum xtawilakgolh». Chu alistalh wa: «Lu nitlan tuku nakalimalakgaxokgekan». Titaxtulh akgtiy semanas, uma kgalhatsayan katamaknuka kpulachin xalak Atlanta (Georgia) akgkaw o akgpuxam kata.

CHUNTIYA LICHUWINANKAN DIOS

Lu kaputsastalanika xlikgalhtawakgananin Biblia uma kata. FBI (Oficina Federal de Investigación) lu liwana kalakputsananilh tuku xtlawakgonit xlikgalhtawakgananin Biblia. Uma tlawalh pi xtlawaka lhuwa kapsnat nema xlimasiya pi natalan chuntiya xʼamakgo lichuwinankgo xtachuwin Dios.

Tiku lakgaya niku malakgachakan correos xalak Orlando (Florida), malakgachalh akgtum correo kFBI niku xkalichuwinan xlikgalhtawakgananin Biblia: «Ankgo kʼakgatunu chiki, liwaka katsisni. [...] Tasiya pi wiliputunkgo taʼakglhuwit».

Chatum coronel xalak Departamento xla Guerra, katsokgnanilh FBI xlakata namakatsininan tuku xtlawa Frederick Franz, tiku alistalh makgtapakgsilh Lakgkgolotsin tiku Pulalinkgo xtatayananin Jehová. Coronel lichuwinalh pi tala Franz «na xmakgtanuma xlakata staka lhuwa libro El misterio terminado».

Charles Fekel, tiku na makgtapakgsilh Lakgkgolotsin tiku Pulalinkgo xtatayananin Jehová, lu putsastalanika. Mapakgsinanin manukgolh kpulachin kaj xlakata xmakgpitsima libro El misterio terminado chu akxilhkgolh tuku xmalakgachanikan kcorreo. Liwaka akgtum papaʼ xtanuma kpulachin kBaltimore (Maryland), chu xlilakgapaskan «talamakgasitsin xalak Austria». Akxni xkakgalhtima tiku xputsananimakgolh, lakapastakli tuku lichuwinan 1 Corintios 9:16, niku Pablo wa: «¡Kgoxuta nkit lapi ni xakliʼakgchuwinalh yuma xatlan tamakatsinin!». *

Xlikgalhtawakgananin Biblia ni kajwatiya xatapaxuwan lichuwinankgolh xtachuwin Dios nachuna skinkgolh talakaskin pi xkatamakxtuka natalan tiku xkatamaknukanit kpulachin kʼAtlanta. Tala Anna Gardner lakapastakli uma: «Ankgalhin wi tuku xaktlawayaw. Akxni katamaknuka kpulachin natalan, tuku alistalh ktlawaw wa pi kaw kaskiniyaw xfirmajkan latamanin kʼakgatunu chiki. Lhuwa tiku kinkamaxkikgon xfirmajkan. Xakkawaniyaw latamanin pi umakgolh lakchixkuwin xaxlikana kstalaninanin Cristo xwankgonit chu ni xlilat la xkatamaknukanit kpulachin».

LAKLANKA TAMAKXTUMIT

Kʼuma xakatuwa kilhtamaku tlawaka lhuwa laklanka tamakxtumit xlakata xtakanajlakan natalan xtatliwakglhli. Chuna la wa uma revista xaʼinglés, uma kata tlawaka liwaka 40 laklanka tamakxtumit. Revista lichuwinalh: «Lu tlan tamakatsinin kmakglhtinanitaw xlakata umakgolh tamakxtumit. Pulana xtlawakan kverano o akxni xtsuku otoño, pero la uku kkgalhiyaw laklanka tamakxtumit akgatunu papaʼ».

Latamanin tiku tlan likatsikgo chuntiya tlan xmakgamakglhtinankgo xatlan tamakatsinin. Anta kCleveland (Ohio) tlawaka akgtum lanka tamakxtumit niku ankgolh 1,200 latamanin chu 42 tiku tamunukgolh. Wanka pi chatum kgawasa tiku aku xtamununit «lu xpaxtikatsini Dios xlakata xlakgapasnit chu xmakamaxkinit xlatamat, nema xʼama kamakgpuwantini tiku linkgoya kata».

¿TUKU XʼAMA LA KATA NEMA AKU XMIMA?

Xʼamaja sputa kata 1918, chu xlikgalhtawakgananin Biblia ni xkatsikgo tuku xʼama kaʼakgspula. Stakgolh makgapitsi tuku xkgalhikgo kBrooklyn chu wilikgolh xʼoficinajkan kPittsburgh (Pensilvania). Akxni natalan tiku xpulalinankgo xtanumakgolh kpulachin, lakkaxwilika pi tamakxtumit nema xtlawakan akgatunu kata xtlawaka 4 xla enero kata 1919. ¿Tuku xʼama la?

Kinatalankan nikxni taxlajwanikgolh. Liwana xkatsikgo pi putum tlan xʼama kitaxtu, wa xlakata laksakkgolh texto xala ama kata 1919 tachuwin nema wi kʼIsaías 54:17: «Katuwa tuku nalitalachipaputunkana, nitu katilitlawanikgon». Xtalakatsuwima kilhtamaku nema lu kaks xʼama kamalakawani, xmatliwakglhli xtakanajlakan chu xkamaxkilh litliwakga xlakata taskujut nema xʼamakgo tlawakgo.

^ párr. 6 Kaʼakxilhti Anuario de los testigos de Jehová 2017, niku wan «Cien años atrás: 1917» páginas 172 asta 176.

^ párr. 22 Xbiografía tala Charles Fekel taxtulh krevista Makatsinina xaʼinglés 1 xla marzo kata 1969.