Ankan kxpulakni

Ankan kliputsan

Foto xla plataforma chu letrero nema xwaka talhman

1922: titaxtunita akgtum ciento kata

1922: titaxtunita akgtum ciento kata

«¡DIOS […] kinkamakgtayayan namakgatlajayaw linin xpalakata kiMalanakan Jesucristo!» (1 Cor. 15:57). Wa uma xwanit texto xla kata 1922. Umakgolh tachuwin xkamalakapastaka xLikgalhtawakgananin Biblia pi x’amakgo makgamakglhtinankgo xtatlajakan komo ni xmakgxtakgkgolh Jehová. Xlikana pi Jehová kasikulunatlawalh uma kata kskujnin tiku xatapaxuwan xlichuwinankgo. Kasikulunatlawalh akxni x’akstukan tsukukgolh imprimirlikgo xlikgalhtawakgakan chu tsukukgolh limaklakaskinkgo radio xlakata nalichuwinankgo Tamapakgsin. Alistalh tlakg litasiyapa pi Jehová ksikulunatlawama xkachikin. Xlikgalhtawakgananin Biblia tlawakgolh akgtum asamblea anta kCedar Point (Ohio, Estados Unidos). Tuku lalh k’uma asamblea lakgpalilh la xtlawakan taskujut kxkachikin Jehová lata amacha kilhtamaku asta la uku.

«LU KAKS KINKAMALAKAWANIN»

Chuna la xtalhuwitilhama publicadores tlakg xtalakaskin likgalhtawakga. Anta kBetel xalak Brooklyn (Nueva York, Estados Unidos) xʼimprimirlikan revistas, pero natalan xmaklakaskinkgo xtamakgtaykan empresas xlakata naʼimprimirlikgo libros. Xlakata akglhuwa papaʼ ni xʼanan libros, talakgachokgolh la xlichuwinamaka Dios. Wa xlakata tala Rutherford kgalhskilh tala Robert Martin, tiku xlakgaya fábrica, komo na tlan xkaʼimprimirlika libros anta.

Fábrica nema xwi ktiji Concord xalak Brooklyn (Nueva York)

Tala Martin wa: «Uma lu kaks kinkamalakawanin, xlakata xtalakaskin akgtum lanka chiki niku xliskujka composición, galvanotipia, xʼimprimirlinanka chu xkaslamaka libros». Natalan rentarlikgolh edificio nema xwi ktiji Concord, número 18, anta kBrooklyn, chu tamawakgolh putum tuku xtamaklakaskin.

Ni putum xlipaxuwakgo uma. Chatum tiku xlakgaya empresa niku xkaʼimprimirlikan kilibrojkan kinkalakgapaxialhnan chu wa: «Unu kgalhiyatit tlakg xatlan imprenta, pero nipara chatum wixin katsiniyatit la namaskujuyatit. Kaj akgchaxan papaʼ natitaxtu chu putum uma lakxlanita nawan».

Tala Martin wa: «Xtachuwin xlikana xtakgaxmata, pero xlakan ni xlakapastakkgo kiMalanakan, tiku ankgalhin xkinkatawilan». Tuku wa tala Martin xlikana xwanit: kaj ni makgas kilhtamaku uma xasasti imprenta xʼimprimirlima 2,000 libros chali chali.

Natalan paxtuyakgo linotipias nema xwi kfábrica

LIMAKLAKASKINKAN RADIO XLAKATA NAKAMAKATSINIKAN LHUWA LATAMANIN

Kskujnin Jehová ni kajwatiya tsukukgolh imprimirlikgo putum xlikgalhtawakgakan. Na tsukukgolh maklakaskinkgo radio xlakata namalakgatumikgo xatlan tamakatsinin. Domingo 26 xla febrero kata 1922, tala Rutherford xlimakgtumku chuwinalh kradio. Limaklakaskilh emisora KOG kkachikin Los Ángeles (California, Estados Unidos) niku mastalh akgtum taʼakgchuwin nema xwanikan: «Lhuwa millones tiku lamakgo uku nikxni katinikgolh».

Max 25,000 latamanin kgaxmatkgolh uma taʼakgchuwin. Makgapitsi malakgachakgolh cartas niku xpaxtikatsininankgo. Chatum tiku chuna tlawalh wa Willard Ashford, tiku xlama kSanta Ana (California). Willard wanilh laktlan tachuwin tala Rutherford xlakata mastalh lu tlan ta’akgchuwin. Xla na wa: «Komo ni kradio xmatitaxti uma taʼakgchuwin nila xakkgaxmatli maski lakatsu xtat akgchuwinana xlakata kgalhtutu tatatlanin kkgalhi kkinchik».

Makgapitsi semanas alistalh kamatitaxtika atanu taʼakgchuwin. Akxni ksputmaja kata, revista The Watch Tower makatsininalh pi max 300,000 latamanin xkgaxmatkgonit uma tamakatsinin kradio.

Xlikgalhtawakgananin Biblia lu xlipaxuwakgo tuku lu tlan xkitaxtuma. Wa xlakata lakpuwankgolh natlawakgo akgtum emisora de radio kʼakgtum putawilh nema xkgalhikgo kStaten Island, lakatsu kBetel xalak Brooklyn. Xlikgalhtawakgananin Biblia xʼamakgo limaklakaskinkgo uma emisora, WBBR, xlakata xmalakgatumikgolh tamakatsinin xla Tamapakgsin.

«ADV»

Revista The Watch Tower 15 xla junio kata 1922 lichuwinalh pi xʼamaka tlawakan akgtum asamblea kCedar Point (Ohio) 5 asta 13 xla septiembre kata 1922. Xlikgalhtawakgananin Biblia tiku xchimakgo kCedar Point lu xpaxuwamakgo.

Ktaʼakgchuwin nema mastalh tala Rutherford xlakata nakamakgamakglhtinan natalan, wa: «Liwana kkatsi pi kiMalanakan […] nasikulunatlawa uma tamakxtumit chu natlawa pi natalichuwinan uma tamakatsin chuna la nikxni tlawakanit kKatiyatni». Amakgapitsi tiku na mastakgolh taʼakgchuwin kʼuma asamblea, makglhuwa kamakgpuwantinikgolh natalan nalichuwinankgo Dios.

Lhuwa latamanin tiku kilakgolh kʼasamblea kkata 1922 kCedar Point (Ohio)

Viernes 8 xla septiembre, max 8,000 latamanin tanukgolh kʼauditorio xlakata lu xkgaxmatputunkgo xtaʼakgchuwin tala Rutherford. Xkgalhkgalhimakgo nakawanikan tuku xkilhchanima letras «ADV», nema xlimin invitación. Chuna la xchantilhamakgo, akxilhkgolh lu lanka lona nema ksmiliwakakanit kxatalhman niku xwi kplataforma. Arthur Claus, tiku xminitancha kTulsa (Oklahoma, Estados Unidos), putsalh akgtum laktawilh niku liwana xkgaxmatli, maski uma lu tuwa xwanit xlakata uma kilhtamaku ni xʼanan micrófonos.

«Kaks xakkgaxmatmaw putum tuku xlichuwinama»

Xlakata chuntiya skgalalh xtawilakgolh, tiku matsukilh taʼakgchuwin wa pi tiku ni sokg xchankgolh nialhla xtanukgolh kʼauditorio akxni xmastamakaja taʼakgchuwin. Kamakgnajatsa aitat tsisa, tala Rutherford limatsukilh xtaʼakgchuwin tuku wa Jesús anta kMateo 4:17: «Talakatsuwinit Tamapakgsin xalak akgapun». Akxni tala Rutherford lichuwinalh la xʼamakgo makgamakglhtinankgo latamanin tamakatsin xla Tamapakgsin, wa: «Jesús lichuwinalh pi akxni kinkatawilan xwa xʼama maki tachanan, xʼama kamamakxtumi xaxlikana kskujnin tiku ni makgxtakgkgo».

Tala Claus, tiku lakatsu xwi, wa: «Kaks xakkgaxmatmaw putum tuku xlichuwinama». Pero kaj xalan nitlan tsukulh makgkatsi chu xtalakaskin xtaxtulh kʼauditorio. Taxtulh maski nichuna xtlawaputun, xlakata xkatsi pi nialh xʼamaka maxkikan talakaskin natanu.

Kaj puntsu, tlan tsukupa makgkatsi. Xla lichuwinalh pi akxni xtaspitmapa kʼauditorio, kgaxmatli pi tliwakga tsukuka makgapakgxnankan. Uma lu makgapaxuwalh. Lakpuwa pi komo xtalakaskilh natawaka kxʼakgstin auditorio xlakata xkgaxmatli putum taʼakgchuwin, chuna xʼama tlawa. Uma kilhtamaku kgawasaku xwanit chu xkgalhi 23 kata, wa xlakata lakputsalh la natawaka kxʼakgstin auditorio. Niku xlaktanu xkgakganat xkamalakikanit, chu akxni talakatsuwilh akxilhli pi anta lu tlan xtakgaxmata.

Pero Arthur ni xʼakstu anta xwaka. Makgapitsi xʼamigos na xwakakgo kxʼakgstin auditorio. Chatum wa Frank Johnson, tiku kgalhskilh: «¿Litana akgtum navaja?».

Arthur wa: «Klimin».

Frank wanilh: «Wix xtakgalhtin kiʼoracioneskan. ¿Akxilha amacha lanka lona nema tasmilinit? Akgtum letrero, chu lixtokgowakakanit umakgolh clavos. Kaks kakgaxpatni juez. a Akxni nawan “kalichuwinantit, kalichuwinantit…”, nachukuya uma kgantati tasiw».

Arthur xchipanit navaja, xkgalhkgalhima akxni tala Rutherford xwa «kalichuwinantit». Kaj ni lhuwa minutos alistalh tala Rutherford wa tuku tlakg xlakaskinka xla xtaʼakgchuwin. Lu xpaxuwama chu pixlanka wa: «Nikxni kamakgxtakgtit chu xlikana xtatayananin Jehová kawantit. Chuntiyaku katlawatit taskujut asta akxni namasputukan xaLanka Babilonia. Kalichuwinantit Dios niku tlakg lakgamakgat chu kamalakgatumitit tamakatsin. Kakilhtamaku xlikatsit pi Jehová wa Dios chu Jesucristo wa xMapakgsinakan mapakgsinanin chu xMalanakan malananin. Uma kilhtamaku tlakg xlakaskinka. ¡Kaʼakxilhtit, Mapakgsina mapakgsinamaja! Wixin tiku namakatsininanatit. Wa xlakata, kalichuwinantit, kalichuwinantit, kalichuwinantit Mapakgsina chu xTamapakgsin».

Arthur lichuwinalh pi xla chu amakgapitsi natalan chukukgolh tasiw, chu lona lakatsuku tapuxkutli. Letrero xwan: «Kalichuwinantit Mapakgsina chu xTamapakgsin». «ADV» wa xapulana akgtutu letras nema xlimin tachuwin xaʼinglés advertise, nema akxni matitaxtikan wamputun «kalichuwinantit».

AKGTUM LU XLAKASKINKA TASKUJUT

Asamblea xalak Cedar Point kamakgtayalh natalan lu xlakaskinka naʼakxilhkgo nalichuwinankgo Tamapakgsin, chu tiku xmakgtayanamputunkgo lu xatapaxuwan chuna tlawakgolh. Chatum colportor (tiku la uku limapakuwikan precursor) xalak Oklahoma tsokgwililh: «Klichuwinaw Dios kminas niku maxtukan carbón, chu anta lhuwa lamakgo tiku ni kgalhikgo tumin». Lichuwinalh pi akxni latamanin xmakgamakglhtinankgo revista The Golden Age, xtsukukgo tasakgo. Tala wa: «Lu klipaxuwayaw akxni tlan kkamamakgkatsiniyaw».

Umakgolh xLikgalhtawakgananin Biblia akxilhkgolh pi lu xlakaskinka xwanit tuku lichuwinalh Jesús kLucas 10:2: «Tachanan lu lhuwa, pero skujnin ni chalhuwa». Akxni ksputmaja uma kata, liwana xlakpuwankgonit pi xʼamakgo lichuwinankgo Dios kxlikalanka katiyatni.

a Xmin kilhtamaku tala Rutherford xlimapakuwikan «juez» xlakata xla kskujnit la juez kMisuri (Estados Unidos).