Ankan kxpulakni

Ankan kliputsan

Tuku katsiputunkgo tiku likgalhtawakgakgo

Tuku katsiputunkgo tiku likgalhtawakgakgo

Akxni israelitas xlamakgo kdesierto, ¿kajwatiya wakgolh maná chu codornices?

Tipuxam kata nema israelitas latamakgolh kdesierto, tuku tlakg xliwayankgo wa maná (Éx. 16:35). Nachuna, Jehová makgtiy kalimawilh codornices (Éx. 16:​12, 13; Núm. 11:31). Pero xʼanan atanu liwat nema israelitas xkgalhikgo, maski ni lhuwa xwanit.

Akgtum liʼakxilhtit, xmin kilhtamaku Jehová xkalin «niku tlan xjaxkgolh», chu anta xtekgskgo chuchut chu atanu tuku tlan xwakgolh (Núm. 10:33). Lakatum niku chankgolh israelitas wa kʼElim, «niku xʼanan akgkutiy taxtunu chu tutumpuxamakaw palmeras» nema xmastakgo xtawakat. Umakgolh palmeras max chuna xtasiyakgo la kiwi nema tasiya kdibujo xla página 31 xla uma artículo (Éx. 15:27). Libro Plants of the Bible lichuwinan pi uma palmera nema «lakalhuwa niku staka, […] wa kiwi nema tlakg staka kdesierto chu masta xtawakat; chu lhuwa millones latamanin tlan liwayankgo, maxtunikgo xaʼaceite chu tlan liskgekgnankgo».

Max israelitas na titamakgxtakgkgolh niku skgekgnan nema la uku lilakgapaskan Farán, nema wi kwadi (niku xakaxtum) xla Farán. a Libro Discovering the World of the Bible, wan pi uma wadi «130 kilómetros xlilhman chu uma na tlakg xatilanka, tlakg xalilakgatit chu nema tlakg lakgapaskan kSinaí». Libro na wan: «Niku skgekgnan nema lilakgapaskan Farán wi 45 kilómetros xlimakgat lata niku kikgalhsputa wadi xla Farán chu anta anankgo lhuwa palmeras. Uma niku skgekgnan, atsinu ni 5 kilómetros xlilhman chu wi 610 métros xlitalhman lata niku tsuku pupunu. Wa Edén xalak Sinaí. Lata makgasa lhuwa latamanin ankgo akxilhkgo kiwi nema wilakgo anta».

Palmeras nema anan kFarán

Akxni taxtukgolh kʼEgipto, israelitas xlinkgo harina, niku lakgkaxtlawakan skitit chu max na xlinkgo talhtsi chu aceite. Pero max lakapala makgasputkgolh uma tuku xlinkgo. Nachuna «kalinkgolh borregos chu wakax, lhuwa animales kalinkgolh» (Éx. 12:​34-39). Pero xlakata kdesierto kalipekua xwanit max lhuwa umakgolh animales nikgolh. Nachuna, max israelitas kawakgolh makgapitsi animales chu amakgapitsi kamakamaxkikgolh Jehová chu asta kamakamaxkikgolh nixaxlikana dioses (Hech. 7:​39-43). b Maski chuna, israelitas kamakgastakkgolh borregos chu wakax. Katsiyaw uma xlakata tuku Jehová kawanilh akxni ni kgalhakgaxmatkgolh: «Minkamanankan xmapuchwayaninanin borregos nalitaxtukgo tipuxam kata» (Núm. 14:33). Wa xlakata israelitas xkgalhikgo tsinu leche chu liwa, pero uma ni xkaʼakchani xlakata xliwayankgolh akgtutu millones latamanin tipuxam kata. c

¿Niku tiyakgolh chuchut chu liwat nema xkalimawikgolh xʼanimaleskan? d Ama kilhtamaku max tlakg ksenan, wa xlakata tlakg xʼanan tuwan kdesierto. Artículo «Arabia» nema min klibro Perspicacia para comprender las Escrituras lichuwinan pi liwakaya 3,500 kata «anta kʼArabia tlakg xʼanan chuchut nixawa la uku». Chu wampara: «Xlakata anan lhuwa wadis o niku xakaxtum niku kaskakkgonit nema kgalhtuchokgo xlitaxtukgo makgasa, limasiya pi makgasa tlakg ksenan chu wa xlakata kstaka chuchut». Maski chuna, kdesierto lu xakaskakni xwanit chu xmakgapekuanan (Deut. 8:​14-16). Komo Jehová ni xtitlawalh milagro xlakata xkamaxkilh chuchut israelitas, xlakan chu xʼanimaleskan xtinikgolh (Éx. 15:​22-25; 17:​1-6; Núm. 20:​2, 11).

Moisés kawanilh israelitas pi Jehová xkalimawinit maná xlakata xkatsikgolh «pi chixku ni kajwatiya kaxtalanchu lilatama, wata putum tuku taxtu kxkilhni Jehová» (Deut. 8:3).

a Kaʼakxilhti revista La Atalaya 1 xla mayo kata 1992, páginas 24 chu 25.

b Biblia makgtiy lichuwinan akxni israelitas makamaxkikgolh Jehová xʼanimaleskan anta kdesierto. Xapulana wa akxni lakkaxwilika tiku sacerdotes xʼamakgo litaxtukgo, chu xlipulaktiy akxni tlawaka Pascua. Uma lalh kkata 1512 akxni nina xmin Jesús, max xtitaxtunita akgtum kata lata israelitas xtaxtukgonit kʼEgipto (Lev. 8:14–9:24; Núm. 9:​1-5).

c Kxkgalhsputat tipuxam kata lata israelitas latamakgolh kdesierto, katatamakgxtakgkgolh lhuwa mil xʼanimaleskan tiku xkatlajakgo kʼguerra (Núm. 31:​32-34). Maski chuna, chuntiya liwayankgolh maná asta akxni tanukgolh kTiyat nema xKawanikanit pi Nakamaxkikan (Jos. 5:​10-12).

d Ni anan tuku limasiya pi animales na xwakgo maná, xlakata Jehová kawanilh israelitas pi kajwatiya ksakkgolh tuku xlakan xwakgolh (Éx. 16:​15, 16).