Ankan kxpulakni

Ankan kliputsan

Tuku katsiputunkgo tiku likgalhtawakgakgo

Tuku katsiputunkgo tiku likgalhtawakgakgo

¿La xlitalhman xwanit niku xlaktanukan kxtemplo Salomón?

Uma niku xlaktanukan na xmakgtapakgsi ktemplo, chu anta xlaktanukan xlakata tlan xchanka niku xaSanto. ¿La xlilanka xwanit? Akxni nina xtsuku kata 2023, Traducción del Nuevo Mundo xwan k2 Crónicas 3:4: «Niku xlaktanukan xtachuna xlitilanka xwanit la chiki: 20 codos, chu xlitalhman 120 codos». Makgapitsi traducciones na lichuwinankgo pi niku xlaktanukan ktempo «120 codos» xwanit. ¡Uma wamputun pi 53 metros xlitalhman xwanit!

Pero lata kkata 2023, uma versículo talakgpalilh kTraducción del Nuevo Mundo. La uku wan: «Chu xlitalhman 20 codos», uma wamputun, max 9 metros. a Kalichuwinaw makgapitsi tuku xlakata lakgpalika uma.

Libro xla 1 Reyes na lichuwinan niku xlaktanukan ktemplo, pero ni wan la xlitalhman xwanit. Akgtum liʼakxilhtit, k1 Reyes 6:​3, Jeremías lichuwinan la xlitilanka chu la xlilhman xwanit, pero ni lichuwinan la xlitalhman xwanit. Alistalh, kʼatanu capítulo, liwana lichuwinan tuku xʼanan ktemplo, chuna la xputajun chuchut xacobre, akgkaw laktsu putlaw chu kgantiy talayaw xacobre nema xyakgo niku xlaktanukan (1 Rey. 7:​15-37). Komo niku xlaktanukan templo liwaka 50 metros xlitalhman xwanit, tlakg xtasiyalh nixawa templo. Komo chuna, ¿tuku xlakata Jeremías ni lichuwinalh? Nachuna, akglhuwa kata alistalh, makgapitsi historiadores tsokgwilikgolh pi niku xlaktanukan ni tlakg talhman xwanit nixawa xtemplo Salomón.

Makgapitsi tiku lakputsananikgo la xkatlawakan chiki makgasa, wankgo pi xpatsaps templo nila xtayanilh xlitsinka komo niku xlaktanukan 120 codos xlitalhman xwanit. Makgasa, akxni xkatlawakan laktalhman patsaps nema xlitlawakan chiwix chu ladrillo, chuna la niku xkalaktanukan kxtemplos Egipto, lu tulanka xlimatsukikan, pero chuna la xtatalhmanitilha xtatitsuwitilha. Pero xtemplo Salomón nichuna xtlawakanit. Makgapitsi tiku lu katsinikgo xlakata uma, wankgo pi patsaps ni lu tulanka xwanit, max xkgalhi akgchaxan codos, uma wamputun, 2,7 metros. Theodor Busink, tiku na lakputsananinit la xchikinankan makgasa, wa: «Xlakata ni lu laktulanka xwanit patsaps niku xlaktanukan ktemplo, nila nawanaw pi uma 120 codos xlitalhman xwanit».

Max ni liwana lhkaxtuka texto xla 2 Crónicas 3:4. Maski kʼuma versículo makgapitsi xamakgan manuscritos wankgo «120», atanu manuscritos nema na tlan kalipawankan wankgo «20 codos», chuna la Códice alejandrino (xalak siglo quinto) chu Códice ambrosiano (xalak siglo sexto). ¿Tuku xlakata max nitlan lhkaxtuka uma texto? Ktachuwin xaʼhebreo cien chu codos lu watiya tasiyakgo. Max wa uma tuku xlakata tiku klhkaxtuma tsokgwililh «120» chu ni tsokgwililh «20 codos».

Maski lu liskujaw xlakata liwana naʼakgatekgsaw chu liwana nalichuwinanaw la xtasiya xtemplo Salomón, tuku tlakg xlakaskinka wa tuku xkilhchanima uma templo: xalanka templo xaʼespiritual. ¡Lu paxtikatsiniyaw Jehová pi kinkamaxkinitan talakaskin nakakninaniyaw kʼuma templo! (Heb. 9:​11-14; Apoc. 3:12; 7:​9-17).

a Uma versículo limin akgtum nota nema lichuwinan pi «makgapitsi xamakgan manuscritos wankgo “120”, pero atanu manuscritos chu makgapitsi traducciones wankgo “20 codos”».