Ankan kxpulakni

Ankan kliputsan

Wa xTachuwin kiDios putum kilhtamaku namakgapala

Wa xTachuwin kiDios putum kilhtamaku namakgapala

«Xaxtakni tuwan skaknit, xanat xnakglhi; pero xtachuwin kiDioskan, putum kilhtamaku namakgapala» (IS. 40:8).

TAKILHTLIN: 43, 48

1, 2. 1) ¿La xwa kilatamatkan komo ni xkgalhiw Biblia? 2) ¿Tuku lakaskinaw xlakata tlan liwana nalitamakgtayayaw Biblia?

¿LA XWA kilatamatkan komo ni xkgalhiw Biblia? Ni xkgalhiw tuku xkinkapulalin kkilatamatkan chali chali. Ni xkatsiw tuku xaxlikana xlakata Dios, xlakata latamat chu tuku natlawa xpalakatakan latamanin kilhtamaku nema aku mima.

2 Tlan napaxtikatsiniyaw pi ni chuna tatakgsaw. Jehová kinkamaxkinitan xTachuwin, Biblia chu lichuwinanit pi xtamakatsinin namakgapala putum kilhtamaku. Chuna lichuwinalh apóstol Pedro anta kBiblia xla 1 Pedro 1:24, 25 (kalikgalhtawakga), anta niku lichuwinalh xla Isaías 40:8. Maski uma versículo ni wa kilhchanima xpalakata Biblia, pero lichuwinan xlakata xtamakatsinin. Wa xlakata, komo litamakgtayaputunaw uma, talakaskin pi nalikgalhtawakgayaw kkintachuwinkan. Wa uma tuku ankgalhin katsikgonit tiku xlikana paxkikgo xTachuwin Dios. Lata titaxtunit lhuwa kata, wilakgolh latamanin tiku xlikana liskujkgonit xlakata namatitaxtikgo k’atanu tachuwin xlakata tlan nakgalhikgo lhuwa latamanin maski katuwa tuku titaxtukgonit. Wa tuku xtlawaputunkgo wa xtalakaskin Dios, tiku lakaskin pi putum latamanin «na akgaputaxtukgoy, chu nalakgapaskgoy wa ntalulokgtat» (1 Tim. 2:3, 4).

3. ¿Tuku nalichuwinanaw k’uma artículo? (Kaʼakxilhti xapulana dibujo).

3 K’uma artículo na’akxilhaw la lakgtaxtutilhanit xTachuwin Dios maski 1) talakgpalitilhanit la chuwinankan 2) talakgpalitilhanit mapakgsinanin 3) makgapitsi ni lakaskinkgo namatitaxtikan k’atanu tachuwin. Komo nalakputsananiyaw uma, tlakg napaxkiyaw Biblia chu tlakg napaxkiyaw tiku tlawalh, kinkamaxkin xlakata nalitamakgtayayaw (Miq. 4:2; Rom. 15:4).

TALAKGPALITILHANIT LA CHUWINANKAN

4. 1) ¿Chuna la titaxtutilha kilhtamaku tuku ka’akgspula tachuwin? 2) ¿Tuku limasiya pi kiDioskan ni laksakpaxkinan chu la kinkamamakgkatsiniyan uma?

4 Chuna la titaxtu kilhtamaku talakgpalitilha la chuwinankan. Max katsiniyaw makgapitsi tachuwin kkintachuwinkan nema talakgpalitilha tuku wamputun chuna la titaxtutilha kilhtamaku. Wa uma tuku akgspulalh tachuwin hebreo chu griego, wa uma tachuwin nema limaklakaskinka xlakata natsokgkan Biblia. La uku lu tanu, nixawa la makgasa. Pero, putum tiku akgatekgsputunkgo xTachuwin Dios lakaskinkgo pi nakamatitaxtinikan kxtachuwinkan maski katsinikgo hebreo o griego xala uku. Makgapitsi lakpuwankgo pi tlakg tlan na’akgatekgskgo Biblia komo nakatsinikgo griego chu hebreo xala makgasa, pero max uma ni lu xlakaskinka chuna la lakpuwankgo. * Lu paxtikatsiniyaw pi Biblia matitaxtikanit xatakgatsin o kaj makgapitsi kliwaka 3,200 k’atanu tachuwin. Uma limasiya pi Jehová lakaskin pi latamanin, «putum laklanka kachikin chu tribu chu tachuwin chu kachikin» putum nakatsinikgo chu nalitamakgtayakgo xtamakatsinin (kalikgalhtawakga Revelación 14:6). Xlikana pi akxni akxilhaw xtapaxkit chu xlakata ni laksakpaxkinan Jehová tlawa pi tlakg natalakatsuwiniyaw (Hech. 10:34).

5. ¿Tuku xlakata lu xlakaskinka litaxtulh traducción King James Version (Versión del Rey Jacobo)?

5 Chuna la akxilhnitaw, putum tachuwin talakgpali chuna la titaxtu kilhtamaku, asta nachuna tachuwin nema talimaklakaskinit kBiblia. Max akgtum tachuwin tlan xtakgatekgsa akxni xapulana limaklakaskinka, pero max akxni natitaxtu kilhtamaku nialh liwana katitaʼakgatekgsli. Ka’akxilhwi pulaktum tuku matitaxtika ktachuwin xaʼinglés nema lu lakgapaskan: la King James Version (Versión del Rey Jacobo). Pulana makgpitsika kkata 1611. Tachuwin nema xwi k’uma libro wa tachuwin nema xchuwinankan ama kilhtamaku chu lhuwa talakgpalinit. * Chuna uma traducción kaj ni lhuwa xmaklakaskinkan xtukuwani Jehová. Anta ktachuwin xa hebreo niku xtatekgsa xtukuwani Dios, xwilikan tachuwin «LORD» (Señor), kxamayúsculas. Makgapitsi tachuwin nachuna limaklakaskinka kxamayúsculas kmakgapitsi versículos kTatsokgni xaGriego. Xlikana, wa uma tuku litalakgapasa pi xtukuwani Dios na xlitawilat xwanit anta kNuevo Testamento.

6. ¿Tuku xlakata lu paxtikatsiniyaw pi kgalhiyaw Traducción del Nuevo Mundo?

6 Chuna la titaxtutilha kata, lhuwa tachuwin nema maklakaskinka King James Version (Versión del Rey Jacobo) nialh maklakaskinkan la uku. Nachuna akgspulalh xapulana traducciones kmakgapitsi tachuwin, chuna la Biblia kxa’español xla Casiodoro de Reina, nema makgpitsika kata 1569. Wa xlakata lu paxtikatsiniyaw pi kgalhiyaw Traducción del Nuevo Mundo de las Santas Escrituras. Uma Biblia nema limaklakaskin tachuwin xala uku kgalhiyaw xatakgatsin o ni xatakgatsin kliwaka 150 tachuwin. Uma wamputun pi max putum latamanin tlan nalikgalhtawakgakgo. Nachuna, tlawakanit pi tamakatsinin nema limin nachan kkinakujkan (Sal. 119:97). Pero tuku tlakg xlakaskinka wa pi limin xtukuwani Dios anta niku lakgchan.

AKXNI MAPAKGSINANIN LAKTLAWAPUTUNKGO TACHUWIN

7, 8. 1) ¿Tuku xlakata lhuwa judíos ni x’akgatekgsnikgo Tatsokgni xaHebreo akxni xli’akgtutu siglo la nina xmin Jesús? 2) ¿Tuku xwanit Septuaginta?

7 Lakgachunin, mapakgsinanin laksakkgo tuku tachuwin nachuwinankgo lhuwa latamanin. ¿Tuku tlawanit Jehová xlakata nata’akgatekgsa xTachuwin? Ka’akxilhwi akgtum li’akxilhtit. Xapulana 39 libros xalak Biblia wa tsokgkgolh Israelitas o judíos. Wa tiku xapulana makglhtinankgolh «ntu ntatsokgnit xTachuwin Dios» (Rom. 3:1, 2). Pero akxni xli’akgtutu siglo akxni nina xmin Cristo, lhuwa judíos nialh x’akgatekgsnikgo tachuwin hebreo. ¿Tuku xlakata? Xlakata Alejandro Magno xlakkaxwilinit Imperio griego lu xtalakgatuminit xlakata xka’akgchipama kachikinin (Dan. 8:5-7, 20, 21). Wa tachuwin griego nema lhuwa xchuwinankgo, nachuna judíos tiku xtakgpitsikgonit. Chu tuku kitaxtulh wa pi judíos lu tuwa xmakgkatsikgo na’akgatekgsnikgo Tatsokgni xaHebreo. ¿Tuku x’ama kitaxtu?

8 Lata 250 kata akxni nina xlakachin Jesús, matitaxtika ktachuwin xagriego xapulana makkitsis libro xalak Biblia. Chu 100 kata alistalh, tlawakgoka amakgapitsi libros kTatsokgni xaHebreo. Uma tatsokgni xagriego lilakgapaska Septuaginta. Wa uma xapulana traducción litlawakanit putum kTatsokgni xaHebreo nema ankgalhin maklakaskinkan.

9. 1) ¿La kamakgtayalh xlikgalhtawakgananin xTachuwin Dios Septuaginta chu amakgapitsi traducciones? 2) ¿Tuku tlakg lakgatiya nema lichuwinan kTatsokgni xaHebreo?

9 Septuaginta kamaxkilh talakaskin pi tiku xchuwinankgo griego x’akgatekgskgolh Tatsokgni xaHebreo. ¡Max lu lipaxuwakgolh akxni kgaxmatkgolh o likgalhtawakgakgolh xTachuwin Dios kxtachuwinkan! Lata titaxtulh kilhtamaku, putum Biblia o kaj makgapitsi matitaxtika k’atanu tachuwin la komo siríaco, gótico chu klatín. Xlakata xlikgalhtawakgakgo chu x’akgatekgskgo xTachuwin Dios tlawalh pi uma latamanin xpaxkikgolh. Chu max xkgalhikgo texto nema lu xlakgatikgo, chuna la akinin (kalikgalhtawakga Salmo 119:162-165). Chuna la akxilhnitaw, xTachuwin Dios lakgtaxtutilhanit maski talakgpalitilhanit tachuwin nema chuwinankgo latamanin.

NI MASTAKAN TALAKASKIN PI BIBLIA NAMATITAXTIKAN K’ATANU TACHUWIN

10. ¿Tuku xlakata niti xkgalhi Biblia kxkilhtamaku John Wyclef?

10 Lakgachunin, tiku kgalhikgo limapakgsin ni kamaxki talakaskin pi latamanin nakgalhikgo chu nalikgalhtawakgakgo Biblia. Maski chuna, tiku paxkikgo Dios lhuwa tuku tlawakgonit xlakata latamanin nakgalhikgo Biblia. Chatum wa Wyclef. Uma teólogo inglés xalak siglo akgkutati liwana xlakpuwanit pi putum xlikgalhtawakgakgolh xTachuwin Dios. Pero kilhtamaku akxni xlama niti lu xkgalhi Biblia anta k’Inglaterra. ¿Tuku xlakata? Pulana, xlakata nila xtamawakgo, copias amakan xtlawakan chu tapalaxla xwankgonit. Chu pulaktiy, lhuwa tiku nila xkgalhtawakgakgo. Xlikana pi anta ksikulan latamanin xkgaxmatkgo makgapitsi textos xalak Biblia. Pero ni lhuwa x’akgatekgsnikgo tuku xlichuwinankan, xlakata nema xtalikgalhtawakga wa versión Vulgata, nema xwi ktachuwin latín akgtum tachuwin nema nitu ksputma. ¿La xtlawakgolh latamanin xlakata tlan xkatsikgolh tuku lhuwa xtapalh limin kBiblia? (Prov. 2:1-5).

John Wyclef chu amakgapitsi latamanin xlakaskinkgo pi xTachuwin Dios putum xkgalhikgolh latamanin. ¿Nachuna akinin lakpuwanaw? (Kaʼakxilhti párrafo 11).

11. ¿Tuku kitaxtulh traducción nema tlawalh John Wyclef?

11 Kata 1382, mastaka traducción xla Biblia nema xtlawanit John Wyclef chu xmakgtayananin. Uma tunkun lu lakgapaskgolh tiku kstalanikgo Wyclef tiku xkawanikan lolardos. Lolardos lu xpaxkikgo Biblia. Katantuni xlamakgolh lakgatum k’Inglaterra akgatunu laktsu kachikinin x’ankgo. Xkalikgalhtawakganikgo Biblia latamanin chu xkamakgxtakgnikgo makgapitsi copias nema kamakani xtlawakanit. Tuku tlawakgolh lu xlakaskinka litaxtulh, xlakata lhuwa latamanin tsukuparakgolh katsiniputunkgo tuku xalak Biblia.

12. ¿Tuku tlawakgolh tiku xpulalinkgo takanajla xlakata xtaskujut Wyclef?

12 ¿La makgkatsikgolh tiku xpulalinanin takanajla? Limasiyakgolh pi lu ksitsinikgo Wyclef, xBiblia chu tiku kstalanikgo. Kaputsastalanikgolh lolardos chu putum malakgsputukgolh copias xla Biblia nema xtlawanit Wyclef. Akxni nilh limapakuwikgolh la komo xtalatlawana sikulan. Wa xlakata, makxtukgolh chu lhkuyukgolh xlukut chu makankgolh xalhkaka anta kkgalhtuchokgo Swift. Pero nila malakgachokgokgolh pi lhuwa latamanin xlikgalhtawakgaputunkgolh chu xkatsiniputunkgolh tuku xalak Biblia. Kata nema xmima, chuna la k’Europa chu alakatanu kachikinin, tlawaka chu makgpitsika Biblia xlakata nalitamakgtayakgo latamanin.

JEHOVÁ KINKAMASIYANIYAN XLAKATA NALITAMAKGTAYAYAW

13. 1) ¿Tuku liwana kilikatsitkan? 2) ¿Tuku xlakata matliwakglha uma kintakanajlakan?

13 Wa Dios xtapuwan tuku wi kBiblia, pero uma ni wamputun pi na wa xtapuwan litlawaka tatsokgni xla Septuaginta, xBiblia Wyclef, King James Version (Versión del Rey Jacobo) o atanu tatsokgni. Xlikana, chuna la lichuwinankan xlakata uma anta litasiya pi tuku malaknunit Jehová, lakgtaxtutilhanit xtachuwin. Uma matliwakglha kintakanajlakan xlakata Jehová namakgantaxti tuku malaknunit (Jos. 23:14).

14. ¿Tuku nakitaxtu kimpalakatakan komo nakatsiniyaw tuku xalak Biblia?

14 Akxni akxilhaw la Dios kuentajtlawanit xTachuwin, tatliwakglha kintakanajlakan chu tapaxkit nema kgalhiniyaw. * Kalilakpuwaw uma: ¿tuku xlakata Jehová kinkamaxkin xTachuwin chu lichuwinalh pi nalakgtaxtutilha? Xlakata kinkapaxkiyan chu kinkamasiyaniputunan xlakata nalitamakgtayayaw (kalikgalhtawakga Isaías 48:17, 18). Wa xlakata talakaskin pi nalimasiyaniyaw pi paxkiyaw chu nakgalhakgaxmataw xlimapakgsin (1 Juan 4:19; 5:3).

15. ¿Tuku na’akxilhaw k’atanu artículo?

15 Komo paxkiyaw xTachuwin Dios, wa xlakata katsiputunaw tuku anta lichuwinan. Chuna, ¿tuku kilitlawatkan xlakata tlakg nalitamakgtayaya akxni nalikgalhtawakgawaya Biblia? ¿La nakamakgtayayaw latamanin tiku kalitachuwinanaw Dios tlakg napaxkikgo Biblia? Chu, ¿la liwana nakatsiyaw komo natalan tiku mastakgo xtaʼakgchuwinkan kcongregación putum kilhtikgo kxTachuwin Dios? Na’akxilhaw xatakgalhtin k’atanu artículo.

^ párr. 4 Ka’akxilhti artículo «¿Me convendría aprender hebreo y griego?», krevista La Atalaya 1 xla noviembre kata 2009.

^ párr. 5 Lhuwa tachuwin nema lu maklakaskinkan kxa’inglés anta kilhtikanit k’uma libro.

^ párr. 14 Ka’akxilhti recuadro « Tuku tlan miʼakstu naʼakxilha».