1. Chuna la wan Mateo 11:28-30, ¿tuku malaknulh Jesús?

AKGTUM kilhtamaku Jesús wi tuku lu xlakaskinka kamalaknunilh tiku xkgaxmatnimakgolh. Xla wa: «Kakilakgtantit [...] chu akit nakkamajaxayan» (kalikgalhtawakga Mateo 11:28-30). Uma tamalaknun xaxlikana xwanit. Kalilakpuwaw la makgtayalh chatum puskat tiku lu xtatatla.

2. ¿La makgtayalh Jesús chatum puskat tiku lu xtatatla?

² Puskat tiku xtatatla lakapala xmaklakaskima tamakgtay. Xputsanit lhuwa makuchinanin xlakata xmapaksakgolh, pero nitu xtlawanikgonit liwaka akgkutiy kata. Nachuna, Limapakgsin xwan pi xla ni xaskulunku xwanit xlakata xtajatat (Lev. 15:25). Chu akgtum kilhtamaku kgaxmatli pi Jesús xkamapaksama tiku xtatatlakgo, wa xlakata alh putsa. Akxni tekgsli niku xwi kajwatiya xamalh xkilhpan klhakgat chu tunkun paksli. Pero Jesús ni kajwatiya mapaksalh wata tlawalh pi tlan xʼakxilhparaka. Akgtum liʼakxilhtit, limasiyanilh tapaxkit akxni xakgatlilh chu wanilh «kintsumat». Xlikana pi uma puskat lu skaya makgkatsilh (Luc. 8:43-48).

3. ¿Tuku takgalhskinin nakgalhtiyaw kʼuma artículo?

³ Kaʼakxilhwi pi uma puskat wa tiku putsalh Jesús. Nachuna kilitlawatkan akinin. Talakaskin naliskujaw xlakata nalakgtalakatsuwiyaw Jesús. La uku, xla ni tlawa milagros chu ni kamapaksa tiku tatatlakgo maski xlakan putsakgo. Pero chuntiya kinkawaniyan: «Kakilakgtantit [...] chu akit nakkamajaxayan». Kʼuma artículo nakgalhtiyaw umakgolh akgkitsis takgalhskinin: ¿La lakgtalakatsuwiyaw Jesús? ¿Tuku xwamputun Jesús akxni wa «kalipitit kimukiwi»? ¿Tuku kinkamasiyaniyan xliʼakxilhtit Jesús? ¿Tuku xlakata tlan limakgkatsiyaw akxni tlawayaw taskujut nema kinkalakgayawanitan Jesús? Chu ¿tuku kilitlawatkan  xlakata chuntiya tlan namakgkatsiyaw akxni nalinaw xmukiwi Jesús?

4, 5. ¿La tlan nalakgtalakatsuwiyaw Jesús?

⁴ Pulaktum la tlan nalakgtalakatsuwiyaw Jesús wa pi nakatsiniyaw tuku xla tlawalh chu tuku lichuwinalh (Luc. 1:1-4). Wa xlakata talakaskin nalikgalhtawakgayaw tuku xla tlawalh kxlatamat. Chatunu chatunu chuna kilitlawatkan. Nachuna lakgtalakatsuwiyaw akxni laksakaw pi kstalanina nalitaxtuyaw chu tamunuyaw.

⁵ Pulaktum la tlan nalakgtalakatsuwiyaw Jesús wa pi nakaputsayaw lakgkgolotsin akxni maklakaskinaw xtamakgtaykan. Xlakan litaxtukgo la akgtum tamaskiwin nema Jesús kinkamaxkin, xla kalimaklakaskin xlakata nakakuentajtlawakgo kstalaninanin (Juan 21:16; Efes. 4:7, 8, 11; 1 Ped. 5:1-3). Pero ni kalakpuwaw pi lakgkgolotsin katsikgo tuku maklakaskinaw chu tuku makgkatsiyaw, wata talakaskin akinin nakawaniyaw chu nakaskiniyaw tamakgtay. Kaʼakxilhwi tuku lichuwinan chatum tala tiku wanikan Julian: «Kmakgxtakgli la xakskujma kBetel xlakata xaktatatla, chu chatum kiʼamigo kiwanilh pi xakskinilh chatum kgolotsin pi xkilakgapaxialhnalh xlakata nakimakgpuwantini. Xapulana klakpuwa pi ni xakmaklakaskin. Pero alistalh chuna ktlawalh chu xtachuna akgtum tamaskiwin nema lu lanka xtapalh litaxtu». Lakgkgolotsin tiku limasiyakgo tapaxkit chuna la tiku lakgapaxialhnankgolh Julian, tlan nakinkamakgtayakgoyan nalakgapasaw «xtalakapastakni Cristo», uma kilhchanima naʼakgatekgsaw chu nastalaniyaw xtayat chu chuna la lakpuwan (1 Cor. 2:16; 1 Ped. 2:21). Wa uma tlakg xatlan tamaskiwin nema nakinkamaxkikanan.

6. ¿Tuku xwamputun Jesús akxni lichuwinalh «kalipitit kimukiwi»?

⁶ Akxni Jesús kinkawanin pi kaliw xmukiwi, max xkilhchanima pi kamastaw talakaskin pi wa nakinkapulalinan. O max xkilhchanima pi akxtum xtaliw xmukiwi chu akxtum kskujnaniw Jehová. Xtachuwin kinkamasiyaniyan pi chuntiya naskujaw.

7. Chuna la wan Mateo 28:18-20, ¿tuku taskujut kinkalakgayawakanitan chu tuku liwana katsiyaw?

⁷ Makgamakglhtinanaw xmukiwi Jesús akxni makamaxkiyaw Jehová kilatamatkan chu tamunuyaw. Jesús kimputumkan kinkawaniyan pi kaliw xmukiwi. Xla nikxni katilakgmakgalh tiku xliputum xnaku skujnaniputun Jehová (Juan 6:37, 38). Putum kstalaninanin Cristo kgalhikgo talakgalhaman xlakata namakgtayanankgo ktaskujut nema Jehová lakgayawanit xKgawasa. Liwana katsiyaw pi Jesús ankgalhin nakinkamakgtayayan xlakata namakgantaxtiyaw uma taskujut (kalikgalhtawakga Mateo 28:18-20).

8, 9. 1) ¿Tuku xlakata latamanin xlakgtalakatsuwikgo Jesús? 2) ¿Tuku takgalhskinin talakaskin nalilakpuwanaw?

⁸ Latamanin tiku xtaktujukgo lu tlan xmakgkatsikgo akxni akxtum xkatatawila Jesús (Mat. 19:13, 14; Luc. 7:37, 38). ¿Tuku xlakata? Kalilakpuwaw la xlikatsikgo fariseos. Xlakan lu nitlan xlikatsikgo chu laktlankajwa xkamakgkatsikan (Mat. 12:9-14). Pero Jesús nichuna xlikatsi xla lu xalakgalhamana xwanit chu lu xtaktuju. Fariseos xlakaskinkgo pi lu xlakaskinka xkaliʼakxilhka chu laklanka xkamakgkatsikan xlakata wi tuku xlakgayakgo, pero Jesús kamasiyanilh kstalaninanin pi ni xlakaskinka xkamakgkatsika, xtaktujukgolh chu xkamakgtayakgolh amakgapitsin (Mat. 23:2, 6-11). Fariseos xtlawakgo pi latamanin xkakgalhakgaxmatkgolh xlakata xafuerza xkawanikgo tuku natlawakgo chu xkamakgapekuankgo (Juan 9:13, 22). Pero Jesús tlan xkamamakgkatsinikgo xlakata la xkalikatsini chu ankgalhin xkawani lakwan tachuwin.

 ⁹ ¿Chuna likatsiyaw la Jesús? Kalilakpuwaw: «¿Latamanin lakpuwankgo pi akit tlan klikatsi chu ktaktuju? ¿Ktlawa taskujut nema ni lu xlakaskinka xlakata nakkamakgtaya amakgapitsin? ¿Tlan kkamamakgkatsini latamanin?».

12-14. ¿Tuku xlakata tatliwakglhaw o skaya makgkatsiyaw akxni tlawayaw taskujut nema Jesús kinkalakgayawanitan?

¹² ¿Tuku xlakata tatliwakglhaw o skaya makgkatsiyaw akxni tlawayaw taskujut nema Jesús kinkalakgayawanitan? Kaʼakxilhwi makgapitsi tuku xlakata tatliwakglhaw.

¹³ Kgalhiyaw tiku lu tlan kinkapulalinkgoyan. Maski Jehová wa tiku tlakg xatlan pulalina nikxni kinkatlawaniyan tuku nitlan. Xla lu xlakaskinka akxilha taskujut nema tlawayaw (Heb. 6:10). Chu kinkamaxkiyan litliwakga nema maklakaskinaw xlakata natlawayaw kintaskujutkan (2 Cor. 4:7; Gál. 6:5, nota). Mapakgsina Jesucristo kinkawiliniyan lu xatlan liʼakxilhtit xlakata la nakalikatsiniyaw amakgapitsin (Juan 13:15). Chu lakgkgolotsin tiku kinkapulalinkgoyan stalanikgo xliʼakxilhtit Jesús, tiku «xalanka mapuchwayanina» (Heb. 13:20; 1 Ped. 5:2). Liskujkgo xlakata nakinkamaʼakgpuwantinikgoyan chu tlan nakinkalikatsinikgoyan akxni nakinkamasiyanikgoyan chu ni pekuankgo akxni kinkakuentajtlawakgoyan.

¹⁴ Kgalhiyaw tiku lu tlan kataskujaw. Ni anan latamanin tiku lu tlan makgkatsikgo xlakata taskujut nema tlawakgo chuna la akinin, tiku lakskujniyaw Dios, chu lhuwa latamanin ni kakgalhinikgo tapaxkit xʼamigoskan chuna la akinin. Kalilakpuwaw uma: kgalhiyaw talakgalhaman xlakata akxtum nakataskujaw latamanin tiku maxkikgo kakni xlimapakgsin Dios, pero ni lakpuwankgo pi tlakg xlakaskinka litaxtukgo. Wi tuku lu katsinikgo tlawakgo pero taktujukgo, chu lakpuwankgo pi amakgapitsin tlakg xlakaskinka litaxtukgo nixawa xlakan. Ni kajwatiya akxtum kataskujaw wata kiʼamigoskan kaliʼakxilhaw. Chu lu lapaxkiyaw asta tlan namastayaw kilatamatkan xpalakatakan.

15. ¿La limakgkatsiyaw taskujut nema tlawayaw?

¹⁵ Tlawayaw lu xatlan taskujut. Kamasiyaniyaw latamanin tuku xaxlikana xlakata Jehová chu wanaw pi Satanás xaʼakgsanina (Juan 8:44). Xla kamaxki latamanin takuka nema nila linkgo. Akgtum liʼakxilhtit, xla lakaskin kalakpuwaw pi Jehová ni kinkatapatiyan kintalakgalhinkan chu ni kinkalakgchanan nakinkapaxkiyan. Uma lanka taʼakgsanin chu nitlan kinkamamakgkatsiniyan. Akxni lakgtalakatsuwiyaw Cristo, kinkatapatikanan kintalakgalhinkan. Chu xlikana pi Jehová lu kinkapaxkiyan (Rom. 8:32, 38, 39). ¡Lu lipaxuwayaw pi tlan kamasiyaniyaw amakgapitsin nalipawankgo Jehová chu lipaxuwayaw akxilhaw la kamakgtaya tuku xaxlikana!

16. ¿Tuku xlakata takuka nema Jesús kinkawaniyan pi kaliw nixtachuna takuka nema chali chali kgalhiyaw?

¹⁶ Takuka nema Jesús kinkawaniyan pi kaliw nixtachuna takuka nema chali chali kgalhiyaw. Akgtum liʼakxilhtit, akxni masputuyaw taskujut nema tlawayaw, max lu tlakgwanaw pero nachuna ni lipaxuwayaw. Pero akxni skujnaniyaw Jehová chu Jesús, lu tlan limakgkatsiyaw. Max akxni tantaku skujwi makgkatsiyaw pi lu tlakgwanitaw chu max lu xafuerza naʼanaw ktamakxtumit. Pero ¿nixlikana pi akxni taspitaw kkinchikkan tlakg skaya makgkatsiyaw chu tlakg paxuwayaw? Nachuna makgkatsiyaw akxni liskujaw xlakata naʼanaw lichuwinanaw xtachuwin Dios chu akxni likgalhtawakgayaw Biblia. Tasikulunalin nema makglhtinanaw tlawa pi lanka xtapalh naʼakxilhaw taskujut nema tlawayaw.

17. ¿Tuku liwana kilikatsitkan chu tuku kuentajkilitlawatkan?

¹⁷ Talakaskin liwana nakatsiyaw pi ni kgalhiyaw lhuwa litliwakga. Wa xlakata talakaskin liwana nakatsiyaw la limaklakaskinaw kilitliwakgakan. Akgtum liʼakxilhtit, max kaj nalaktlawamakganaw komo wa naliskujaw nakgalhiyaw tuku lhuwa xtapalh. Kaʼakxilhwi tuku wanilh Jesús chatum kgawasa tiku xkgalhi lhuwa tumin akxni kgalhskilh tuku xlitlawat xwanit xlakata tlan namakglhtinan latamat nema ni kgalhi xlisputni. Uma kgawasa xkgalhakgaxmata Limapakgsin chu max lu tlan xlikatsi, xlakata klibro xla Marcos lichuwinan pi Jesús lu paxkilh. Wa xlakata wanilh: «Kapit chu kastat tuku kgalhiya [...] chu katat, kakistalani». Uma kgawasa tuwa makgkatsilh, xlakata max tlakg xpaxki «lhuwa tuku xkgalhi» nixawa nastalani Jesús (Mar. 10:17-22). Wa xlakata lakgmakgalh xmukiwi Jesús chu chuntiya kskujni «Tumin» litaxtulh (Mat. 6:24). ¿Tuku xtitlawaw akinin?

18. ¿Tuku talakaskin lakgachunin nalilakpuwanaw, chu tuku xlakata?

¹⁸ Lu tlan komo nalimaxtuyaw kilhtamaku xlakata nalilakpuwanaw tuku pulana wiliyaw kkilatamatkan. ¿Tuku xlakata? Xlakata chuna liwana nakatsiyaw pi tlan limaklakaskimaw kilitliwakgakan. Kaʼakxilhwi tuku titaxtulh chatum kgawasa tiku wanikan Mark. Xla lichuwinan: «Makgas kilhtamaku klakpuwa pi ni xakliskuja xlakata nakkgalhi tuku lhuwa xtapalh. Pero maski precursor xaklitaxtu, ankgalhin tumin xaklilakpuwan chu la tlakg tlan xkinkitaxtunilh. Xaklilakpuwan tuku xlakata lu tuwa xkinkitaxtunima kkilatamat. Chu kakxilhli pi wa pulana xakwilima tuku akit xaklakaskin chu kajwatiya xakmaxkima Jehová tuku xkiʼakgataxtuni». Mark lakgpalilh tuku xlakpuwan chu la xlin xlatamat xlakata tlakg naskujnani Jehová. Xla lichuwinan: «Lakgachunin lu kiʼakstu kmakgkatsi chu lu klilipuwan. Pero xlakata xtamakgtaykan Jehová chu Jesús, kajwatiya klilakgaputsa xlakata nakskujnani Jehová».

19. ¿Tuku xlakata lu xlakaskinka nalakapastakaw tuku nila tlawayaw?

¹⁹ Chuntiya skaya namakgkatsiyaw akxni nalinaw xmukiwi Cristo komo natlawayaw uma pulaktutu. Pulana, kalakapastakwi tuku nila tlawayaw. Tlawayaw taskujut nema Jehová kinkalakgayawanitan chu wa xlakata talakaskin chuna natlawayaw la xla lakaskin. Akinin kskujnin litaxtuyaw chu xla kiMalanakan (Luc. 17:10). Komo natlawaputunaw xtaskujut chuna la akinin lakaskinaw, max nitlan tuku nakinkaʼakgspulayan. Asta max tantum toro nema lu tliwakga nalitakgawi xmukiwi chu lu natlakgwan komo naʼan niku xla amputun chu ni anta naʼan niku lima xmalana. Pero komo namastayaw talakaskin pi wa Jehová nakinkapulalinan, putum tuku natlawayaw tlan nakitaxtu chu niti kintikamalakgachokgon. Kalakapastakwi pi niti la katitlawalh pi xtalakaskin ni nakgantaxtu (Rom. 8:31; 1 Juan 4:4).

20. ¿Tuku xlakata kiliskujnanitkan Dios chu chuna nalinaw xmukiwi Cristo?

 ²⁰ Xlipulaktiy, kalilakpuwaw tuku xlakata skujniyaw Dios. Ankgalhin wa malankiputunaw xapaxkina kinTlatkan Jehová. Kxapulana siglo, xwilakgolh latamanin tiku tsukukgolh stalanikgo Cristo kaj xlakata wi tuku xlakaskinkgo chu kaj xlakata xʼakstukan xkalilakgaputsakan. Wa xlakata, makgxtakgkgolh xmukiwi Jesús chu ni xkgalhikgo tapaxuwan (Juan 6:25-27, 51, 60, 66; Filip. 3:18, 19). Pero nachuna xwilakgolh latamanin tiku skujnanikgolh Dios xlakata xlikana xpaxkikgo chu xkalilakgaputsakgo amakgapitsin. Umakgolh latamanin xatapaxuwan linkgolh xmukiwi Cristo akxni xlamakgolh kKatiyatni chu xkgalhikgo takgalhkgalhin xlakata natamapakgsinankgo Jesús kʼakgapun. Akinin nachuna napaxuwayaw akxni nalinaw xmukiwi Cristo komo nalilakpuwanaw tuku xlakata liskujnaniyaw Dios.

21. Chuna la wan Mateo 6:31-33, ¿tuku liwana katsiyaw pi natlawa Jehová?

²¹ Xlipulaktutu, kalakapastakwi pi Jehová ankgalhin nakinkamakgtayayan. Laksaknitaw pi naskujnaniyaw Jehová chu uma tlawa pi kkilatamatkan palha naskujaw. Chu Jesús kinkawanin pi xʼamaka kinkaputsastalanikanan. Pero tlan nalipawanaw pi Jehová nakinkamaxkiyan litliwakga nema namaklakaskinaw xlakata natayaniyaw tuku tuwa natitaxtuyaw. Komo natayaniyaw tlakg tliwakga nawanaw (Sant. 1:2-4). Nachuna, liwana katsiyaw pi Jehová nakinkamaxkiyan tuku maklakaskinaw, pi Jesús nakinkapulalinan chu kinatalankan nakinkamaʼakgpuwantinikgoyan (kalikgalhtawakga Mateo 6:31-33; Juan 10:14; 1 Tes. 5:11). ¡Kajwatiya uma tuku maklakaskinaw!

22. ¿Tuku tlan nalipaxuwayaw?

²² Puskat tiku Jesús makuchilh skaya makgkatsilh uma kilhtamaku. Pero komo chuntiya kstalanilh Cristo chu ni xmakgxtakgli, putum kilhtamaku skaya xmakgkatsilh. ¿Tuku tlawalh? Komo laksakli nalin xmukiwi Cristo, xlikana pi makglhtinalh akgtum lu xatlan tamaskiwin: akxtum nataskuja anta kʼakgapun. Tamaskiwin nema makglhtinalh ni tatalakxtumi tuku max makgxtakgli kxlatamat. Komo kgalhkgalhimaw nalatamayaw kʼakgapun o kKatiyatni, kimputumkan lipaxuwayaw pi tlawanitaw tuku wa Jesús: «Kakilakgtantit».