1. ¿Tuku makgtayalh Job tlakg liwana nalakgapasa Jehová?

 XLIPUTUM tuku Job xlitachuwinankanit, max tuku tlakg lakgpalinilh xlatamat wa tuku Jehová litachuwinalh. Jehová wanilh Job pi xlilakpuwa makgapitsi tuku kaks malakawaninan nema xla xmalakatsukinit. Uma xʼama makgtaya nakatsi pi Jehová kgalhi lhuwa liskgalala chu nalipawan pi xla tlan nakakuentajtlawa xlakskujnin. Akgtum liʼakxilhtit, Job akxilhli pi komo Jehová kamaxki animales tuku maklakaskinkgo xlakata nalatamakgo, na tlan xkuentajtlawalh (Job 38:39-41; 39:1, 5, 13-16). Akxni lilakpuwa umakgolh tamalakatsukin, Job lhuwa tuku katsinilh xlakata xtayat Dios.

2. ¿Tuku xlakata min kilhtamaku tuwa makgkatsiyaw naʼakxilhaw tamalakatsukin?

² Akinin na tlan tlakg nalakgapasaw Dios akxni naʼakxilhaw xtamalakatsukin. Pero lakgachunin max tuwa namakgkatsiyaw chuna natlawayaw. Komo lamaw kʼakgtum lanka kachikin, max nila akxilhaw tamalakatsukin chali chali. Chu maski lamaw kʼakgtum aktsu kachikin, max ni kgalhiyaw kilhtamaku xlakata naʼakxilhaw. Wa xlakata kalichuwinaw la nakinkamakgtayayan komo naʼakxilhaw tamalakatsukin. Na naʼakxilhaw la Jehová chu Jesús limaklakaskinkgolh xlakata wi tuku lu xlakaskinka nakinkamasiyanikgoyan, chu tuku kilitlawatkan xlakata chuntiya wi tuku nakatsiniyaw akxni naʼakxilhaw putum tuku Dios tlawanit.

3. ¿La katsiyaw pi Jehová xlakaskin pi Adán xlipaxuwalh tamalakatsukin?

³ Jehová xlakaskin pi xapulana chixku xlipaxuwalh tamalakatsukin. Wa xlakata wililh Adán kʼakgtum lu xastlan paraíso  xlakata xlakgapasli, xchananalh chu xmalakgatumilh uma paraíso (Gén. 2:8, 9, 15). Kalilakpuwanti la makgkatsilh Adán akxni akxilhli la xpulhmakgo talhtsi chu akxni akxilhli pi tachanan kxanamakgo. Akgtum lanka talakgalhaman xwanit nakuentajtlawa jardín xaʼEdén. Jehová na skinilh Adán pi xkawilinilh xtukuwanikan animales (Gén. 2:19, 20). Jehová tlan xtitlawalh uma, pero lakgayawalh uma taskujut Adán. Xlikana pi Adán max kaks kaʼakxilhli animales chu akxilhli la xtasiyakgo chu la xlikatsikgo xlakata tlan xkawilinilh xtukuwanikan. Uma taskujut lu makgapaxuwalh, chu maxkilh talakaskin naʼakxilha xliskgalala Jehová chu la xlistlan o xlililakgatit putum tuku xmalakatsukinit.

4. 1) ¿Tuku xlakata kiliʼakxilhatkan tamalakatsukin? 2) ¿Tuku tamalakatsukin tlakg lakgatiya?

⁴ Pulaktum tuku xlakata kiliʼakxilhatkan tamalakatsukin wa pi Jehová kinkawaniyan chuna katlawaw. Xla kinkawaniyan: «Kalakapitit kʼakgapun chu kaʼakxilhtit». Chu alistalh wampara: «¿Tiku katlawanit uma tuku anankgo?». Liwana katsiyaw xatakgalhtin (Is. 40:26). Jehová ni kajwatiya kʼakgapun malakatsukilh tuku kaks malakawaninan, wata nachuna kkatiyatni chu kpupunu, chu lhuwa tuku katsiniyaw akxni kaʼakxilhaw (Sal. 104:24, 25). Nachuna, kalilakpuwaw la kinkamalakatsukin Jehová. Xla kinkatlawan chuna la tlan xlipaxuwaw tuku stlan o tuku lakglilakgatit anan. Na kinkatlawan chuna la tlan nalipaxuwayaw tamalakatsukin: akxilhaw, kgaxmataw, kgalhwananaw, kgankgawananaw chu makgkatsiyaw.

5. Chuna la wan Romanos 1:20, ¿tuku xlakata lu tlan kitaxtu akxni akxilhaw tamalakatsukin?

⁵ Biblia kinkawaniyan atanu tuku xlakata lu xlakaskinka naʼakxilhaw tamalakatsukin: kinkamakgtayayan tlakg liwana nalakgapasaw xtayat Jehová (kalikgalhtawakga Romanos 1:20). Akgtum liʼakxilhtit, chuna la lu stlan tlawakanit putum tuku anan limasiya xliskgalala Dios. Chu tipalhuwa liwat nema tlan kgalhwananaw limasiya pi kinkapaxkiyan. Akxni akxilhaw xtayat Dios kxtamalakatsukin, kinkamakgtayayan tlakg liwana nalakgapasaw chu kinkamakgpuwantiniyan tlakg natalakatsuwiniyaw. La uku kalichuwinaw la maklakaskinit Jehová xtamalakatsukin xlakata nakinkamasiyaniyan tuku lu xlakaskinka.

6. ¿Tuku kinkamasiyanikgoyan animales nema kgoskgo chu ankgo alakatanu?

⁶ Jehová laklhkawilinit xkilhtamaku. Akgatunu kata, ksputat febrero chu xʼitat mayo, israelitas xʼakxilhkgo cigüeñas nema xʼankgo knorte. Jehová kawanilh israelitas: «Cigüeña nema kgosa kʼakgapun katsi akxni talakgpali kilhtamaku»  (Jer. 8:7). Xtachuna la Jehová kalaklhkawilininit xkilhtamakujkan umakgolh animales, na laklhkawilinit kilhtamaku akxni nakalakputsanani chu nakamalakgaxokge latamanin. Akxni kaʼakxilhaw pi animales nema kgoskgo ankgo alakatanu, kinkamalakapastakayan pi Jehová “laklhkawilinit” kilhtamaku akxni namasputu uma xalixkajni kakilhtamaku, chu tlan nalipawanaw pi chuna natlawa (Hab. 2:3).

7. ¿Tuku kinkamasiyaniyan chuna la kgoskgo águilas? (Isaías 40:31).

⁷ Jehová kamaxki litliwakga kskujnin. Dios maklakaskilh Isaías xlakata nakamalaknuni kskujnin pi akxni xmakgkatsikgolh pi taxlajwanikgonit o ni xkgalhikgo litliwakga, xla xʼama kamaxki litliwakga xlakata “xkgoskgolh xtachuna la águilas” (kalikgalhtawakga Isaías 40:31). Israelitas xlismanikgonit naʼakxilhkgo la águilas maklakaskinkgo xachichi un xlakata natatalhmanikgo chu ni talakaskin lu namatsuwikgo xpakgakan. Uma kinkamalakapastakayan pi chuna la Jehová kamakgtaya águilas, na tlan nakamakgtaya chu nakamatliwakglha kskujnin. Wa xlakata, akxni naʼakxilha tantum águila pi lu talhman kgosma chu nipara matsuwi xpakgan, kalakapastakti pi Jehová na tlan namaxkiyan xlitliwakga xlakata natayaniya mintaʼakglhuwit.

8. 1) ¿Tuku masiyanilh Job tamalakatsukin? 2) ¿Tuku kinkamasiyaniyan akinin?

⁸ Jehová tlan lipawankan. Akxni Jehová tachuwinalh Job, makgtayalh tlakg nalipawan (Job 32:2; 40:6-8). Litachuwinalh lhuwa tuku malakatsukinit, chuna la staku, puklhni chu makglipni. Na litachuwinalh animales, chuna la toro nema lama kkakiwin chu kawayu (Job 38:32-35; 39:9, 19, 20). Putum umakgolh liʼakxilhtit makgtayalh Job naʼakxilha pi Dios ni kajwatiya kgalhi lhuwa litliwakga, wata na paxkinan chu kgalhi liskgalala. Uma takgalhchuwin tlawalh pi Job tlakg nalipawan Jehová (Job 42:1-6). Akxni akinin na lilakpuwanaw tamalakatsukin, lakapastakaw pi Jehová tlakg skgalala chu tlakg kgalhi litliwakga nixawa akinin. Nachuna, xla tlan namasputu putum kintaʼakglhuwitkan chu chuna natlawa. Akxni lilakpuwanaw uma kinkamakgtayayan tlakg nalipawanaw.

9, 10. ¿Tuku kinkamasiyaniyan xlakata Jehová kxkgakganat chichini chu sen?

⁹ Jesús liwana xlakgapasa tamalakatsukin. Akxni Jehová malakatsukilh putum tuku anan, Jesús makgtayanalh chuna la «skujni xapuxku» (Prov. 8:30). Alistalh, akxni xlama unu kKatiyatni, maklakaskilh tamalakatsukin xlakata lhuwa tuku nakamasiyani xtamakgalhtawakgen xlakata xTlat. Kaʼakxilhwi makgapitsi tuku kamasiyanilh.

¹⁰ Jehová putum kalimasiyani xtapaxkit. Anta kxTaʼakgchuwin xalak Sipi, Jesús kalitachuwinalh xtamakgalhtawakgen pulaktiy tamalakatsukin nema latamanin ni kuenta tlawakgo: kxkgakganat chichini chu sen. Umakgolh pulaktiy, lu xlakaskinka xlakata naʼanan latamat. Xlakata Jehová chatum Dios tiku lu paxkinan, ni kajwatiya kamaxki kxkgakganat chichini chu sen tiku skujnanikgo, wata masta talakaskin pi putum latamanin kalitamakgtayakgolh umakgolh tamaskiwin (Mat. 5:43-45). Jesús kamaklakaskilh umakgolh tamalakatsukin xlakata nakamasiyani xtamakgalhtawakgen pi Jehová lakaskin pi kakapaxkiw putum latamanin. Akxni akxilhaw la lu stlan kakgotanuma o lipaxuwayaw pi sen makaskgawiwi, kalilakpuwaw xtapaxkit Jehová chu pi xla ni laksakpaxkinan. Xliʼakxilhtit tlan nakinkamakgpuwantiniyan na nakapaxkiyaw putum latamanin chu nakalitachuwinanaw xlakata Dios.

11. ¿La nakinkamakgtayayan komo nakaʼakxilhaw laktsu tsiktsi?

 ¹¹ Jehová kinkamaxkiyan tuku maklakaskinaw xlakata tlan nalatamayaw. Jesús na lichuwinalh kxTaʼakgchuwin xalak Sipi: «Liwana kakaʼakxilhtit tsiktsi xalak akgapun; xlakan ni chananankgo, ni makgalanankgo chu ni maʼakgstokgwilikgo tachanan anta niku makikan, pero minTlatkan xalak akgapun kamawi». Max tiku xkgaxmatnimakgo Jesús xʼakxilhmakgo laktsu tsiktsi nema xlamakgo anta akxni kakgalhskilh: «¿Pi ni tlakg xtapalh wixin nixawa xlakan?» (Mat. 6:26). Uma kinkamalakapastakayan pi Jehová ankgalhin nakinkamaxkiyan tuku maklakaskinaw xlakata nalatamayaw (Mat. 6:31, 32). Uma tuku kamasiyanilh Jesús xlakata tamalakatsukin chuntiya kamakgtayama xlakskujnin Dios asta la uku. Chatum precursora xalak España lu xlilakgaputsama xlakata ni xtekgsa niku natawila. Pero akxni akxilhli laktsu tsiktsi pi xwamakgolh talhtsi chu xtawakat kiwi, tlakg tlan makgkatsilh. Xla wan: «Uma kimalakapastakalh pi komo Jehová kakuentajtlawa laktsu tsiktsi, na xʼama kinkuentajtlawa». Ni makgas kilhtamaku titaxtulh, uma tala tekgsli niku natawila.

12. Chuna la wan Mateo 10:29-31, ¿tuku kinkamasiyaniyan xlakata Jehová laktsu tsiktsi?

¹² Jehová lu xtapalh kinkaliʼakxilhan chatunu chatunu. Akxni Jesús nina xkamalakgacha xʼapóstoles xlakata xlichuwinankgolh Dios, kamakgtayalh xlakata ni xkapekuanikgolh tiku xkaputsastalanikgolh (kalikgalhtawakga Mateo 10:29-31). Maklakaskilh tantum tsiktsi nema lu xlakgapaskan kʼIsrael: gorrión. Amacha kilhtamaku, umakgolh laktsu tsiktsi lu ni tapalaxla xkalistakan. Pero Jesús kawanilh xtamakgalhtawakgen: «MinTlatkan xalak akgapun katsi asta akxni tantum xanin tamayacha kkatiyatni». Chu wampa: «Wixin tlakg xtapalh litaxtuyatit nixawa lhuwa laktsu tsiktsi». Umakgolh tachuwin kalimasiyanilh pi Jehová lu xtapalh xkaʼakxilha chatunu chatunu, chu kamakgtayalh ni napekuanikgo taputsastalanit. Xtamakgalhtawakgen Jesús max liwana xlakapastakkgo tuku xkawaninit akxni xkaʼakxilhkgo umakgolh laktsu tsiktsi kkachikinin niku xlichuwinankgo Dios. Nachuna, akxni wix naʼakxilha laktsu tsiktsi, kalakapastakti pi Jehová lu xtapalh liʼakxilhan xlakata wix tlakg “xtapalh litaxtuya nixawa lhuwa laktsu tsiktsi”. Jehová namakgtayayan ni napekuaniya taputsastalanit (Sal. 118:6).

13. ¿Tuku kilitlawatkan xlakata chuntiya nakatsiniyaw xlakata tamalakatsukin?

¹³ Chuntiya nakatsiniyaw xlakata Jehová akxni naʼakxilhaw tamalakatsukin. Xlakata chuna natlawayaw talakaskin nalimaxtuyaw kilhtamaku naʼakxilhaw tuku anan niku lamaw chu nalilakpuwanaw tuku kinkamasiyaniyan xpalakata Jehová. Max namin kilhtamaku tuwa namakgkatsiyaw chuna natlawayaw. Chatum tala puskat xalak Camerún tiku wanikan Géraldine, wan: «Xlakata kstakli kʼakgtum lanka kachikin, xtalakaskin lu nakliskuja xlakata xakakxilhli tuku Dios malakatsukinit». Chatum kgolotsin  xalak congregación tiku wanikan Alfonso, wan: «Tuku akit ktlawa chu lu tlan kitaxtunit wa pi klimaxtu kilhtamaku xlakata kiʼakstu naktawila chu nakakxilha tamalakatsukin chu naklilakpuwan tuku kimasiyani xpalakata Jehová».

14. ¿Tuku katsinilh David akxni lilakpuwa tamalakatsukin?

¹⁴ Mapakgsina David lu lilakpuwa tamalakatsukin. Wanilh Jehová: «Akxni kakxilha akgapun, xtamalakatsukin mimakan, papaʼ chu lhuwa staku nema wix katlawanita, ¿tuku litaxtu chixku xlakata nalakapastaka […]?» (Sal. 8:3, 4). David ni kajwatiya xʼakxilha la xlistlan xtasiyakgo staku katsisni, wata lilakpuwa tuku xmasiyanikgo xlakata Dios. Akxilhli pi Jehová lanka xlakatsukut. Atanu kilhtamaku, David lilakpuwa la kstaknit kxpan xtse. Akxni lilakpuwa la lu stlan kinkamalakatsukikanitan, tlakg xtapalh liʼakxilhli xliskgalala Jehová (Sal. 139:14-17).

15. ¿Akxilhnita la likatsi Jehová akxni akxilha xtamalakatsukin? Kalichuwinanti makgapitsi li’akxilhtit (Salmo 148:7-10).

¹⁵ Chuna la David, ni talakaskin makgat naʼanaw xlakata naʼakxilhaw tamalakatsukin chu nalilakpuwanaw. Komo wix naʼakxilha tuku anan niku lapat, tlan naʼakxilha lhuwa xtayat Jehová. Akgtum liʼakxilhtit, tlan naʼakxilha xlitliwakga Jehová akxni namakgkatsiya la lhkaknan (Jer. 31:35). Kalilakpuwanti xliskgalala Dios akxni naʼakxilha tantum tsiktsi la kaxtlawama xmasekge. Kalilakpuwanti la Jehová chatum xapaxuwana Dios akxni naʼakxilha la tantum aktsu chichi xkaputun kstajan. Chu kapaxtikatsini Jehová xlakata xtapaxkit akxni akxilha pi chatum tse takgamanama kskgata. Lhuwa tuku katsiniyaw xpalakata Jehová akxni akxilhaw xtamalakatsukin, lata tuku laktsu o laklanka, maski makgat o lakatsu wilakgolh, putum xtamalakatsukin malankikgo (kalikgalhtawakga Salmo 148:7-10).

16. ¿Tuku talakaskin naliskujaw?

¹⁶ Ni anan atanu tiku tlakg skgalala, tlakg xapaxkina, chu tlakg tliwakga nixawa kiDioskan. Nachuna lu stlan tuku malakatsukinit. Tlan naʼakxilhaw umakgolh xtayat kxtamalakatsukin, kajwatiya talakaskin naputsayaw. Kaliskujwi xlakata nalimaxtuyaw kilhtamaku naʼakxilhaw tamalakatsukin chu nalilakpuwanaw tuku kinkamasiyaniyan xpalakata Jehová. Komo chuna natlawayaw, tlakg natalakatsuwiniyaw kiMalakatsukinakan (Sant. 4:8). Kʼatanu artículo, naʼakxilhaw la natlatni tlan namaklakaskinkgo tamalakatsukin xlakata nakamakgtayakgo xkamanankan natalakatsuwinikgo Jehová.