Ankan kxpulakni

Ankan kliputsan

¿Nialhtu limakwan o lichuwinan tuku ni xkatsikan?

¿Nialhtu limakwan o lichuwinan tuku ni xkatsikan?

CIENCIA

BIBLIA NI MAKTUM LIBRO NEMA LICHUWINAN TUKU XLA CIENCIA, PERO LICHUWINAN TUKU NINA XKATSIKAN. KALICHUWINAW MAKGAPITSI LI’AKXILHTIT.

¿Kgalhi xkilhtsukut putum kakilhtamaku?

Milh kilhtamaku científicos tiku lu xkalakgapaskan xlakpuwankgo pi ni. La uku lhuwa tiku wankgo pi putum kakilhtamaku kgalhi xkilhtsukut. Biblia putum kilhtamaku xwanit pi chuna (Génesis 1:1).

¿La tasiya Katiyatni?

Makgasa lhuwa tiku xlakpuwankgo pi Katiyatni xakaxtum o statiwa xwanit. Ksiglo akgkitsis akxni nina xmin Jesús científicos griegos wankgolh pi akgtum esfera xwanit. Pero lata ksiglo akgtsayan akxni nina xmin Jesús, chatum tiku tsokgli Biblia nema xwanikan Isaías, lichuwinalh «xastitlili katiyatni», chu maklakaskilh akgtum tachuwin nema na tlan wankan «xakgololo» (Isaías 40:22).

¿Tlan lakxlakgo tuku wi kʼakgapun chuna la titaxtu kilhtamaku?

Aristóteles, científico griego xla siglo akgtati akxni nina xmin Jesús, masiyalh pi kajwatiya Katiyatni tlan lakxla, pero tuku wi kʼakgapun nikxni talakgpali chu nikxni lakxla. Uma tamasiy lhuwa siglo makgapalalh. Pero ksiglo akgkunajatsa, científicos lichuwinankgolh entropía. Uma xwamputun pi putum tuku anan, lata kkatiyatni chu kʼakgapun tlan lakxla. Chatum científico tiku makgtayanalh tlakg natakatsi xlakata uma, Lord Kelvin, akxilhli pi akxni Biblia lichuwinan akgapun chu Katiyatni, wan: «Xlakan la lhakgat natakgolun» (Salmo 102:25, 26, Salmos Ixtatlincan ti Talipawan Dios, SXP). Kelvin xkanajla pi chuna la wan Biblia, Dios tlan natlawa pi tuku lakxlama ni namasputu xtamalakatsukin (Eclesiastés 1:4).

¿Tuku kachipawakanit planetas?

Aristóteles, masiyalh pi putum tuku anan kʼakgapun talakgchuwatanukgonit kʼakgtum esfera xacristal, akgatunu xpulaktanumakgo atanu chu Katiyatni xwi kxpulakni. Ksiglo akgkutsayan akxni xminita Jesús, científicos tsukukgolh makgamakglhtinankgo tamasiy pi staku chu planetas max nitu xkachipawakanit. Pero libro xalak Biblia nema wanikan Job, ksiglo akgkukitsis akxni nina xmin Jesús wa pi Malakatsukina tlawalh pi katiyatni kaj xlatawakalh chu «ni niku chipaxnanit» (Job 26:7).

LIKUCHUN

MASKI BIBLIA NI MAKTUM LIBRO XLA LIKUCHUN, LIMIN TASTAKYAW NEMA MASIYA PI LHUWA TUKU XKATSI LA NI NATATATLAKAN NEMA NINA XTAKATSI.

Makgat kawilikan tatatlanin

Limapakgsin nema maxkika Moisés xwan pi makgat xkawilika tiku xkgalhikgo lepra. Pero makuchinanin tsukukgolh tlawakgo uma asta akxni talakgatumilh tajatat kkilhtamaku nema litalakgapasa Edad Media, chu la uku chuntiya makgtayanan uma tastakyaw (Levítico capítulos 13 chu 14).

Namakgachakgana akxni naxamaya nin

Asta akxni xtitaxtunita siglo akgkunajatsa, makuchinanin xlismanikgonit naxamakgo ninin chu alistalh xʼankgo makuchikgo xtatatlanin pero ni xmakgachakgankgo. Uma talismanin tlawalh pi lhuwa xnika. Pero Limapakgsin nema maxkika Moisés, xwan pi kaxatikawa tiku kxama nin, xataxkajwani xlitaxtu. Asta wa pi xmaklakaskinka chuchut nema xlakkaxtlawakanit xlakata akxni chuna xla. Umakgolh talismanin xla takanajla na makgtayanalh ni lu natatatlakan (Números 19:11, 19).

Niku xlitawilat kgatsasa

Akgatunu kata liwaka itat millón laktsu kamanan nikgo xlakata pokganat, tlakg makglhuwa chuna la xlakata lakatsu wilakgo niku anan kgatsasa nema ni anta xlitawilat. Limapakgsin nema maxkika Moisés xwan pi kgatsasa xlitamaknut xwanit lakgamat niku ni xʼanankgo latamanin (Deuteronomio 23:13).

Akxni kcircuncidarlinankan

Xlimapakgsin Dios xwan pi xlitacircuncidarlit xwanit chatum aktsu kgawasa, akxni xtitaxtunita akgtsayan kilhtamaku lata xlakachinit o xlakgawanit (Levítico 12:3). Takatsi pi xkgalhnikan lakgskgatan lakapala tachokgo komo wi niku kachukukan akxni titaxtunit akgtum semana lata lakachilh. Makgasa, akxni nina xʼanan laktlan likuchun nema talakgapasa la uku, komo xkgalhkgalhikan akgtum semana xlakata natlawakan circuncisión xlitamakgtayakgo lakgskgatan.

Tlan talakapastakni makgtayanan ni natatatlakan

Tiku lakputsananikgo likuchun chu científicos wankgo pi xatlan tapuwan la tapaxuwan, takgalhkgalhin, tapaxtikatsinit chu tapatinankan makgtayanan ni natatatlakan. Biblia wan: «Akgtum naku nema paxuwa mapaksanan, pero talipuwan maskaka lukut» (Proverbios 17:22).