Ankan kxpulakni

Ankan kliputsan

¿Tiku kawililh kBiblia capítulos chu versículos?

¿Tiku kawililh kBiblia capítulos chu versículos?

KALAKPUWANTI pi wix kstalanina Cristo tiku lama kxapulana siglo. Mincongregación makglhtinalh maktum xcarta apóstol Pablo. Akxni kgaxpata tsukukan likgalhtawakgakan, akxilha pi Pablo makglhuwa lichuwinan «xasanto tatsokgni», uma kilhchani Tatsokgni xaHebreo (2 Timoteo 3:15TNM). Chu miʼakstu lakpuwana: «Lu tlan xwa komo xakakxilhli niku kilhtiyama». Pero uma lu tuwa xwanit. ¿Tuku xlakata?

NI KGALHI CAPÍTULOS NIPARA VERSÍCULOS

Kalakapastakti la xwanit «xasanto tatsokgni» nema xʼanan kxkilhtamaku Pablo. Maktum tamasiya unu, tsinu tatsokgni xla xlibro Isaías nema tekgska kMar Muerto. ¿Tuku akxilha? ¡Akgtum tatsokgni nema ni kgalhi párrafos! Ni kgalhi punto o atanu. Ni tapitsinit akgatunu tachuwin. Chu nipara capítulos o versículos nema maklakaskinaw la uku.

Tiku tsokgkgolh Biblia ni limapitsikgolh capítulos chu versículos. Xlakan tsokgwilikgolh putum xlakata tiku xkamalakgachanimaka na xlikgalhtawakgakgolh xliputuminika tamakatsin chu ni kaj tsinu tuku xtsokgkanit. ¿Ni xlikana pi wa uma tuku tlawayaw akxni makglhtinanaw xcarta tiku paxkiyaw? Likgalhtawakgayaw putum carta, ni kajwatiya tsinu tuku tatsokgnit.

Pero xlakata ni xkgalhi versículos chu capítulos uma akgtum taʼakglhuwit kitaxtulh. Akxni xwan niku xkilhtinit xtachuwin, Pablo kaj xwan «lantla ntatsokgnit» o «xtachuna lantla ntiwa Isaías xalipulanaj» (Romanos 3:10; 9:29). Chu lu tuwa xwa natekgsa umakgolh tuku xwankanit komo ni xlismaninita maklakaskina «xasanto tatsokgni».

Nachuna, umakgolh «xasanto tatsokgni» ni kaj pulaktum xtamakatsinin Dios. Akxni ksputma xapulana siglo, umakgolh tatsokgni lhuwa xwankgonit chu 66 libros katlawaka. Wa xlakata tlakg lhuwa tiku likgalhtawakgakgo Biblia paxtikatsinikgo xlakata kalimapitsika capítulo chu versículos xlakata tlan natekgskgo tuku putsakgo, chuna la tuku xkatsokgnit kxcartas apóstol Pablo.

Max kgalhskinkana: «¿Tiku kawilinilh capítulos chu versículos Biblia?».

¿TIKU KAWILINILH CAPÍTULOS?

Wankan pi sacerdote inglés Stephen Langton, tiku alistalh arzobispo xalak Canterbury litaxtulh, wa tiku wilinilh capítulos Biblia. Wa tiku pulana tlawalh uma, ksiglo akgkututu akxni xminita Jesús, akxni makgalhtawakgena xwanit kʼUniversidad xalak París.

Makgasa, tiku lhuwa xputsanankgo xlakputsankgonit la tlan namapitsikgo Biblia, tlakg akatsunin secciones o capítulos, xlakata tlan xputsananka. Kalakpuwanti la ni tuwa tekgskan akgtum versículo xla akgtum capítulo, nixawa naputsaya kmaktuminika libro, la libro xla Isaías nema kgalhi 66 capítulos.

Pero, putum uma wililh taʼakglhuwit: tiku lhuwa putsanankgo tipalhuwa tuku maxtukgolh chu ni lakxtum xwanit. Chatum mapitsilh xʼEvangelio Marcos kliwaka 50 capítulos, ni 16 capítulos nema kgalhiyaw la uku. Anta kParís xkilhtamaku Langton, putsananin xalak lhuwa países xwankgonit chu xliminkgonit xBiblias. Pero, tiku xlikgalhtawakgakgo chu putsananin nila xkalitachuwinankgo amakgapitsin niku xtakilhtiyanit. ¿Tuku xlakata? Xlakata tanu tanu la xmapitsikanit capítulos.

Wa xlakata, Langton tanu la kamapitsilh capítulos. Xlakaskin pi tuku xmaklakaskima «xlakgatikgolh tiku xlikgalhtawakgakgolh chu xtsokgkgolh», nema wi The Book—A History of the Bible (Libro. Tuku wankan xlakata Biblia), chu uma «lakapala talakgatumilh kʼEuropa». Chuna la Langton mapitsilh capítulos kmaklhuwa Biblias chuna maklakaskinkan asta uku.

¿TIKU KAWILINILH VERSÍCULOS?

Max akgtutu siglos alistalh, kxitat siglo akgkuchaxan, tiku lu lakgapaskan xalak Francia Robert Estienne tlawalh pi tlakg ni tuwa xwa. Xla xlakaskin pi tlakg xkatsika la likgalhtawakgakan Biblia. Xla akxilhli la xlilakaskinka watiya tuku natamaklakaskin la kawilinikan números capítulos chu versículos. Estienne xlakpuwanit pi nakalimapitsi versículos Biblia chu akxilhli pi tlakg ni tuwa xwa komo watiya xtamaklakaskilh la xkamapitsika xlakata capítulos chu versículos.

Estienne ni wa tiku pulana lakpuwa nakawilini, versículos Biblia. Akgtum liʼakxilhtit, akxni xtsankga lhuwa siglos, copistas judíos xmapitsikgonita Biblia xahebreo (o Antiguo Testamento) xaversículos, pero ni chuna xtlawakgonit xlakata capítulos. Chuna la xlanit xlakata capítulos ni xʼanan pulaktum la xputlekgekan.

Estienne mapitsilh Nuevo Testamento (o Tatsokgni xaGriego) chu maklakaskilh xasasti la mapitsilh versículos chu na maklakaskilh tuku xtamaklakaskinit klibros xla Biblia xaHebreo. Kkata 1553 maxtulh xapulana Biblia xatakgatsin kfrancés, nema nachuna xmapitsikanit capítulos chu versículos nema kgalhiyaw la uku. Makgapitsi tiku putsananikgo Biblia wankgo pi akxni wilinikan versículos kaj akatsunin tlawakan chu ni latatalakxtumi. Maski chuna, amakgapitsi tiku imprimirlikgo Biblias makgamaglhtinankgolh tuku lakkaxwililh.

TLAN TAMAKGTAY XLAKATA NALIKGALHTAWAKGAKAN BIBLIA

Maski tasiya pi ni tuwa limapitsikan Biblia capítulos chu versículos, uma lu «xlakaskinka tlawa» akgatunu versículo, xtachuna la dirección postal. Xlikana pi ni wa kamapuwanilh Dios xlakata xwilinikgolh capítulos chu versículos chu min kilhtamaku ni liwana taʼakgatekgsa la mapitsikanit. Pero kinkamakgtayayan natekgsaw versículos nema xlakaskinka kimpalakatakan, xtachuna la akxni lhtitaw kmaktum tatsokgni o klibro tuku lakapastakputunaw.

Maski lu makgtayanan uma, wata tlakg kiliʼakgatekgsatkan tuku Dios kinkalimakatsiniputunan xTachuwin. Kalikgalhtawakga tuku wi pulana chu alistalh akxni nalikgalhtawakgaya chu ni kajwatiya akgtum versículo. Komo chuna natlawaya, tlakg nalakgapasa «xasanto tatsokgni, nema tlan namaskgalaliyan xlakata nalakgtaxtuya» (2 Timoteo 3:15TNM).