1, 2. ¿Tuku liʼakxilhtit lichiwinalh Jehová, chu tuku xlakata kiliʼakxilhtitkan?

¿LAKGATIYA waya higos? Lhuwa lakgatikgo, nema aku kapuxkanit o xaskakni, wa xlakata klakalhuwa países chankan higos. Judíos xalak makgasa lu xlakgatikgo higos (Nah. 3:12; Luc. 13:6-9). Higos kgalhikgo fibra, antioxidantes chu minerales. Wa xlakata makgapitsi wankgo pi makgtaya naku.

² Makgtum Jehová lichuwinalh higos ni wa xlakata nawan la makgtaya kimaknikan. Wata katamalakxtumilh latamanin. Tuku wanilh Jehová palakachuwina Jeremías, xkilhchanima kinakujkan chu xnaku tiku kapaxkiyaw. Akxni naʼakxilhtilhayaw tuku wa, kalilakapastakwi tuku kilhchani xpalakata kstalaninanin Cristo.

3. ¿Tuku kilhchanima higos nema lichuwinan Jeremías kcapítulo 24?

³ Pulana kaʼakxilhwi tuku Dios wanilh Jeremías. Kata 617 akxni nina xmin Jesús, latamanin xla Judá lu nitlan xwi xtakanajla. Dios makatsinilh palakachuwina tuku aku xʼama la chu limaklakaskilh pulaktiy higos: nema xatlan higos chu nema nixatlan (kalikgalhtawakga Jeremías 24:1-3). Nixatlan higos xkilhchanima mapakgsina Sedequías chu atanu tiku xlikatsikgo la xla, mapakgsina Nabucodonosor chu xtropas xʼama kamapatini. ¿Tuku tlan nawanaw xlakata Ezequiel, Daniel chu chatutu xcompañeros, tiku xwilakgolha kBabilonia? ¿Chu tuku xʼama kaʼakgspula judíos tiku nialh makgas xʼama linkan? Xlakan xlitaxtukgo xatlan higos. Alistalh, makgapitsi xʼamakgolh taspitparakgo xlakata xlakkaxtlawakgolh Jerusalén chu templo. Chu chuna lalh (Jer. 24:8-10; 25:11, 12; 29:10).

4. ¿La kinkamatliwakglhan tuku wan Dios xlakata xatlan higos?

⁴ Jehová lichuwinalh israelitas nema katamalakxtumilh xatlan higos chu wa: «Chu xlikana nakkamaxkiyan akgtum naku xlakata nakilakgapasatit, pi akit Jehová; chu wixin kinkachikin nawanatit» (Jer. 24:7). Wa uma  texto nema litsuku artículo, nema likgalhtawakgamaw. ¡Dios kinkamaxkiputunan akgtum naku xlakata nalakgapasaw! Unu naku kilhchanima tuku tlawaputunaw. Xlikana akinin latamanin tiku lakgapasputunaw Dios chu kxkachikin litaxtuputunaw. Xlakata chuna nala, talakaskin nalikgalhtawakgayaw chu namakgantaxtiyaw xTachuwin, nitlan namakgkatsiyaw chu namakgxtakgaw kintalakgalhinkan, namakamaxkiyaw Dios kilatamatkan chu natamunuyaw kxtukuwani xaTlat, xaKgawasa chu espíritu santo (Mat. 28:19, 20; Hech. 3:19). Makgapitsi chunata tlawakgonit chu amakgapitsi chuna tlawamakgolh chu ankgo ktamakxtumit.

5. Akxni Jeremías lichuwinalh naku, ¿tiku xkalichuwinama?

⁵ Maski lhuwata liskujnitaw, talakaskin chuntiya nakuentatlawayaw kintayatkan chu tuku tlawayaw. ¿Tuku xlakata? Takgalhtin tekgsaw tuku tsokgli Jeremías xlakata naku. Maski makgapitsi capítulos lichuwinankgo kachikinin nema lakatsu xwilakgolh, uma libro tlakg lichuwinan xlakata Judá chu kgalhkitsis tiku mapakgsinankgolh (Jer. 1:15, 16). Wa palakachuwina tlakg lichuwinan lakchixkuwin, lakpuskatin chu kamanan tiku xtamakamastanikgonita Jehová. Xnatlatni xalamakgasa laksakkgolh natalalinkgo Dios (Ex. 19:3-8). Chu kxkilhtamaku Jeremías, limasiyakgolh pi xtamakamastanikgonit Dios akxni wankgolh: «¡Kminitaw! Kminitaw kmilakatin, xlakata wix, o Jehová, kiDioskan» (Jer. 3:22). ¿Pero la xwi xnakujkan?

6. ¿Tuku xlakata kilikatsitkan tuku wan Dios xlakata naku?

⁶ Makuchinanin limaklakaskinkgo tuku xasasti xlakata nakatsikgo la wi kinakujkan. Pero Jehová tlakg lhuwa tuku tlan tlawa, chuna la tlawalh kxkilhtamaku Jeremías. Xla liwana xkatsini la xʼama tlawa uma, chuna limasiya uma tachuwin: «Kinakujkan tlakg akgskgawinan nixawa atanu, chu tatlakgaja. ¿Tiku nalakgapasa? Akit, Jehová, klakputsananima naku, [...] xlakata nakmaxki chatunu chatunu tuku lakgchan chuna la tlawanit» (Jer. 17:9, 10). Lakputsananima naku ni kilhchanima pi chatum makuchina naʼakxilha kinakujkan, akxni makgatsiyaw tutupuxamakaw o tatipuxum kata kinakujkan max 3,000 millon tatsuwinit. Jehová xlichuwinama naku, nema kilhchanima la makgkatsiyaw, tuku lakaskinaw, kintalakapastaknikan, tuku tlan tlawayaw, la likatsiyaw, chu tuku tlawaputunaw. Uma naku putum akinin kgalhiyaw. Dios tlan lakputsanani kinakujkan, chu akinin na tlan lakputsananiyaw kinakujkan.

7. ¿Tuku wa Jeremías xlakata la xwi xnakujkan judíos xla xkilhtamaku?

⁷ Xlakata naʼakxilhaw la wi kinakujkan, tlan nakinkakgalhskinkanan: «¿La xwi xnakujkan lhuwa judíos kxkilhtamaku Jeremías?». Xlakata nakatsiya xtakgalhtin kaʼakxilhwi tuku wa Jeremías: «Putum tiku wilakgolh chiki xalak Israel xnakujkan ni tacircuncidartlawanit». Ni xlichuwinama circursición nema xkatlawanikan lakchixkuwin xalak Israel, xlakata xwanita: «¡Kaʼakxilhtit! Namin kilhtamaku, wan Jehová, chu xlikana nakkatalakkaxla putum tiku tacircuncidarlanit [pero chuntiya] ni tacircunsidarlakgonit». Wa xlakata, asta judíos tiku xtacircuncidarlakgonit «xnakujkan ni tacircuncidartlawanit» (Jer. 9:25, 26). ¿Tuku xkilhchanima uma?

8, 9. ¿Tuku xtalakaskin xtlawanikgolh xnakujkan li judíos?

⁸ Xlakata nakatsiyaw tuku wamputun pi «xnakujkan ni tacircuncidartlawanit», kaʼakxilhwi tuku Dios kawanilh judíos xtlawakgolh: «Kamapanutit xprepucio minakujkan, lakchixkuwin xalak Judá chu tiku wilakgolh kJerusalén, xlakata kintasitsi ni nataxtu [...] xlakata tuku nitlan tlawanitantit».  ¿Niku xlakatsu tuku nitlan xtlawakgo? Kxpulakni kxnakujkan (kalikgalhtawakga Marcos 7:20-23). Dios limaklakaskilh Jeremías xlakata natakatsi niku xlakatsuku tuku nitlan xtlawamakgolh judíos. Xnakujkan lu xatsakat xwanit, tuku xtlawakgo chu xtalakapastaknikan ni xmakgapaxuwakgo Jehová (kalikgalhtawakga Jeremías 5:23, 24 chu 7:24-26). Wa xlakata kawanilh: «Katacircuncidarlitit kxlakatin Jehová, chu kamapanutit xprepucio minakujkan» (Jer. 4:4; 18:11, 12).

⁹ Umakgolh judíos xlakaskinkgo xkachukunika xnakujkan xtachuna la tlawakgolh kxkilhtamaku Moisés (Deut. 10:16; 30:6). «Kamapanutit xprepucio minakujkan» wamputun xmakgxtakgkgolh tuku xtlawa pi nialhtu xmakgkatsikgolh: talakapastakni, tuku xtlawaputunkgo nema Dios ni lakgati (Hech. 7:51).

10. Xlakata xliʼakxilhtit David, ¿tuku kilitlawatkan?

¹⁰ Lu kilipaxtikatsinitkan Dios xlakata kinkamaxkiyan talakaskin nakatsiyaw tuku naʼakgspula kinakujkan. Pero ¿tuku xlakata xtatayananin Jehová xlikatsitkan uma? Ni wamputun pi lhuwa xlakskujnin Dios tlawamakgolh tuku nitlan o litaxtumakgolh «nixatlan higos» chuna la judíos xala makgasa. Xlakskujnin Dios xala uku skulunku chu ni makgxtakgkgo. Pero kalilakpuwanti tuku David skinilh Jehová: «Tanks kakilikgalhtawakga, y kalakgapasti kinakuj; kakilikxilhti, kakxilhti kintapuwan. Kakxilhti para kkgalhi lixkajnit kgasat, y kakimpaklipi nak xatlan tijia» (Sal. 17:3; 139:23, 24).

11, 12. 1) ¿Tuku xlakata chatunu chatunu akinin kiliʼakxilhatkan kinakujkan? 2) ¿Tuku ni katitlawalh Dios?

¹¹ Jehová lakaskin pi putum akinin tlan natawilayaw kxlakatin. Jeremías wa: «Wix, oh Jehová tiku pulalin lhuwa soldado, lakputsananipat tiku xaʼakgstitum; akxilhpat pastapu chu naku» (Jer. 20:12). Komo Tiku kgalhi xliputum litliwakga lakputsanani xnaku tiku akgstitum, ¿ni nalakputsananiyaw akinin la wi kinakujkan? (Kalikgalhtawakga Salmo 11:5.) Max naʼakxilhaw pi tuku lakapastakaw, tuku tlawaputunaw o tuku makgkatsiyaw talakaskin nalakgpaliyaw. O max wi tuku tlawama pi palha nawan kinakujkan, tuku natalakaskin namaxtuyaw. Uma nakitaxtu xtachuna nachukuyaw kinakujkan. ¿Tuku tlan xputsaw? Chu ¿la tlan nalakgpaliyaw tuku talakaskin? (Jer. 4:4.)

¹² Uma tuku xaxlikana: Jehová ni xafuerza nakinkalakgpaliyan. Xla wa xlakata «xatlan higos»: «nakkamaxkiyan akgtum naku xlakata nakilakgapasatit». Xla nikxni kawanilh pi xafuerza xʼama kalakgpalini xnakujkan. Wata xtalakaskin pi xkgalhiputunkgolh akgtum naku nema xlakgapasputulh Dios. ¿Ni xlikana pi watiya naku kgalhiputunaw akinin?

13, 14. ¿La natlawani tuku nitlan xnaku chatum kstalanina Cristo?

¹³ Jesús wa: «Kxnaku nchixku ntaxtuy ni lakwan talakapastakna, lamakgnit, chu [tiku akgskgawi xchixku o xpuskat], chu [talakgxtumit nema ni xlitatlawat], takgalhan,  chu ntamaxtun takgsanin xla achatum, chu xkajwachuwinat» (Mat. 15:19). Xlikana, komo chatum tala nialhtu makgkatsi kxnaku max natlawa talakgxtumit xalimaxana o naʼakgskgawi xpuskat komo ni namakgxtakga, nialh nikxni natalalin Dios. Pero, maski chatum kstalanina Cristo nina tlawa talakgalhin max namasta talakaskin natsuku kgalhi nitlan talakapastakni (kalikgalhtawakga Mateo 5:27, 28). Akxni chuna titaxtumaw talakaskin naʼakxilhaw la wi kinakujkan. Komo chuna natlawayaw, ¿natekgsaw nitlan talakapastakni xlakata chatum puskat o chixku, o max tlawaputunaw tuku Dios ni lakgati nema talakaskin nalakgmakganaw?

¹⁴ Pero max chatum tala nikxni makgninanit pero masta talakaskin pi kxnaku natanu tasitsi chu lhuwa nasitsini achatum tala (Lev. 19:17). ¿Nalakgmakgan uma nitlan talakapastakni nema natlawa pi nialhtu namakgkatsi xnaku? (Mat. 5:21, 22.)

15, 16. 1) ¿La chatum tala max nalitaxtu pi “xnaku ni tacircuncidartlawanit”? 2) ¿Tuku xlakata lakpuwana wix pi Jehová ni akxilhputun akgtum “naku nema ni tacircuncidartlawanit”?

¹⁵ Lu tlan xlakata lhuwa kstalaninanin Cristo ni kgalhikgo uma «tuku nitlan kxnakujkan». Pero Jesús lichuwinalh «ni lakwan talakapastakna» uma kilhchanima talakapastakni nema lixkajni wi tuku kinkamatlawiputunan kkilatamatkan. Akgtum liʼakxilhtit, max chatum lataman namalakatsali la akxilha xfamilia. Xlikana kstalaninanin Cristo xlipaxkitkan xfamiliajkan, ni xtachuna tiku «ni napaxkinankgo» kʼuma «xaʼawatiya kilhtamaku» (2 Tim. 3:1, 3, TNM). Pero wi tiku lakpuwan pi familia lu xlakaskinka, chu malakatsalakgo la kamakgtayakgo xfamilia. Akxni wi tuku katlawanikan xfamiliajkan makgkatsikgo pi xlakan katlawanika. Kalakpuwanti tuku tlawakgolh xnatalan Dina xlakata malakatsalikgolh tuku xmakgkatsikgo (Gén. 34:13, 25-30). Chu kalakpuwanti tlanka tasitsi nema xkgalhi Absalón xnaku akxni makgnilh xtutala Ammón (2 Sam. 13:1-30). ¿Tuku kamatlawilh uma wa «ni lakwan talakapastakna»?

¹⁶ Pero, xaxlikana ksatalaninanin Cristo ni makgninankgo. Maski chuna max chatum tala nasitsini atanu kaj xlakata lakpuwan pi wi tuku nitlan tlawanika chatum xla xfamilia, maski xlikana o ni. Max ni naʼamputun xchik o nalimasiyani pi ni lakgalhaman (Heb. 13:1, 2). Uma talakapastakni nema ni xatlan chu akxni ni lakgalhamananaw lu kuenta kilitlawatkan, xlakata limasiya pi nipaxkinanaw. Tiku akxilha naku max naʼakxilha pi chatum tala «xnakujkan ni tacircuncidartlawanit» (Jer. 9:25, 26).  Kalilakpastakwi tuku Jehová kawanilh judíos: «Kamapanutit xprepucio minakujkan» (Jer. 4:4).

17. ¿La tlan nakinkamakgtayayan napekuaniyaw Dios xlakata tlan natawila kinakujkan?

¹⁷ Max akxni nalakputsananiya mi naku naʼakxilha pi ni makgamakglhtinan xtastakyaw Jehová chuna la xlilat xtachuna pi «ni tacircuncidartlawanit». Max naʼakxilha pi pekuani latamanin, lakaskin lhuwa nalakgapaskan chu lhuwa tuku kgalhiputun, ni kgalhakgaxmatnan chu niti tapakgsiniputun. Komo chuna, ni kaj wix chuna akgspulaman (Jer. 7:24; 11:8). Jeremías tsokgli pi judíos tiku xmakgxtakgkgonit Dios xla xkilhtamaku xkgalhikgo «akgtum naku xatsakat chu ni kgalhakgaxmatnan», chu na wa: «Ni wankgo kxnakujkan: “Kapekuaniw, la uku, Jehová kiDioskan, Tiku kinkamaxkiman lanka sen chu sen xalak otoño”» (Jer. 5:23, 24). ¿Ni kinkamasiyaniyan uma pi xlakata natacircuncidarla kinakujkan talakaskin lu napekuaniyaw Jehová chu lu napaxtikatsiniyaw? Akxni kgalhiyaw xatlan tapekua nakinkamakgtayayan xlakata kinakujkan natlawa tuku Dios lakaskin.

18. ¿Tuku kawanilh Jehová tiku tapakgsikgo kxasasti talakkaxlan?

¹⁸ Chu tlan nataskujaw Jehová komo nakinkamaxkiyan naku nema nalilakgapasaw. Wa uma tuku kawanilh tiku kalaksakkanit naʼankgo kʼakgapun, nema makgtapakgsikgo kxasasti talakkaxlan: «Nakwili kilimapakgsin kxpulaknikan, chu kxnakujkan naktsokgwili. Chu akit xlikana xDioskan nakwan, chu xlakan kinkachikin nawankgo». * Chu xlakata xlikana nalakgapasaw wa: «Nialh nakamasiyanikgo xcompañeros chu xnatalankan, chu nakawanikgo: “¡Kalakgapastit Jehová!”, xlakata xputumkan nakilakgapaskgo, tiku tlakg xaʼaktsina asta tiku tlakg lankata [...]. Xlakata nakkatapati tuku nitlan tlawakgolh, chu nialh naklakapastaka xtalakgalhinkan» (Jer. 31:31-34).

19. ¿Tuku takgalhkgalhin kgalhikgo xaxlikana kstalaninanin Cristo?

¹⁹ Komo wix xliputum kilhtamaku litamakgtayaputuna xasasti talakkaxlan kʼakgapun o kKatiyatni, talakaskin lu nalakgapasputuna Jehová chu xkachikin. Xlakata nalitamakgtayaya talakaskin pi xla natapatiyan mintalakgalhin xlakata xtalakgmaxtut Jesús. Atanu tuku talakaskin xlakata nakinkatapatikanan wa na nakamakgtayayaw amakgapitsin asta tiku max kasitsiniyaw. Xlakata Dios tapatiyan uma natlawa pi na nakatapatiya amakgapitsin asta tiku katsitsiniya. Akxni nalakgmakgana uma nitlan talakapastakni tlan natawila minaku. Ni kajwatiya katilimasiya pi skujnaniputuna Jehová wata pi tlakg lakgapasa. Wix nalitaxtuya xtachuna tiku Jehová kawanilh xpalakata Jeremías: «Wixin nakimputsayatit chu nakintekgsatit, xlakata xliputum minakujkan nakiliputsayatit. Chu akit xlikana nakmasta talakaskin nakintekgsatit» (Jer. 29:13, 14).