AKININ chatiy xlikgalhakaw kamanan xla akgtum tamakgaxtokgat tiku kuentajtlawakgo animales xla Ostrobotnia Septentrional, kFinlandia. Akxni aktsujku xwanitaw na titaxtuw tuku nitlan xlakata xliʼAkgtiy Guerra nema Tatlawalh xLikalanka Kakilhtamaku. Maski lhuwa ciento kilómetro lakgamakgat xakwilaw niku xtlawamaka guerra, maski chuna tuku nitlan lalh chuntiya lakapastakaw. Akxni kachikinin xla Oulu chu Kalajoki xkamalakgachanimaka bombas xakaxilhaw tsutsokgo xkgakgenat katsisni. Kinatlatnikan xkinkamasiyanikgonitan pi xtatsekgwi akxni xakakxilhwi aviones xla guerra. Wa xlakata akxni xapuxku kintalakan, Tauno, kinkalitachuwinan akgtum paraíso unu kKatiyatni niku ni xʼama anan tuku nitlan, uma takgalhkgalhin chalh kinakujkan.

Tauno katsilh xaxlikana xlakata Biblia akxni xkgalhi 14 kata xlakata xlikgalhtawakgakan xLikgalhtawakgananin Biblia. Akxni tsukulh guerra, ni skujputulh la soldado xlakata xtalakapastakni ni xmastanit talakaskin xlakata tuku xkatsininit kxTachuwin Dios. Wa xlakata tamaknuka kpulachin niku tlawanika lhuwa tuku nitlan. Pero uma kajwatiya tlawalh pi tlakg xtatliwakglhli la kskujnanima Jehová chu akxni tamakxtuka xla chuntiya xlichuwinan Dios. Xliʼakxilhtit kinkamakgtayan xlakata chuntiya xakaw ktamakxtumit nema xtatayananin Jehová xtlawakgo kachikin nema ni makgat xwi. Na xʼanaw laklanka tamakxtumit, maski xtalakaskin lhuwa xakskujwi xlakata tlan xmakgstokgwi tumin xlakata xakaw: xakkatlawaniyaw xlhakgatkan kivecinos, xakchanaw cebollas, chu xakanaw putsayaw bayas. Lhuwa taskujut xakkgalhiyaw xlakata xkuentatlawayaw animales, ni akxtum xakanaw laklanka tamakxtumit.

Tuku katsiniw xlakata Jehová chu xtalakaskin tlawalh pi tlakg xpaxkiw chu xakmakamaxkiw kilatamatkan. Kkata 1947, tamunuw xlakata xaklimasiyaw pi xtamakamastaninitaw Dios (Annikki xkgalhi 15 kata, chu Aili 17). Kintalakan Saimi na tamanulh uma kata. Nachuna, limakgalhtawakgaw Biblia kintalakan Linnea, tiku tamakgaxtokgnita. Xla chu xfamilia na xtatayananin Jehová wankgolh. Akxni xaktamununitawa, lakpuwaw pi precursoras de vacaciones (o auxiliares) xʼama litaxtuyaw makgapitsi papaʼ.

Kkata 1955 anta kaw latamayaw kKemi, akgtum kachikin nema wi knorte. Maski kinchatiykan putum kilhtamaku xakskujaw chuntiya xlitaxtuputunaw precursoras. Pero xakpekuanaw xlakata ni xakgkgalhiw tumin lakpuwaw pi namakiyaw akxni nina precursoras xwanitaw. Wa uma kilhtamaku akxni tachuwinaw uma precursora nema pulana lichuwinaw. Tuku kinkawanin kinkamasiyanikgon pi naskujnikan Jehová putum kilhtamaku ni kajwatiya talakaskin tumin o xtamakgtay kifamiliajkan. Tuku lu talakaskin wa pi kinTlatkan xalak akgapun nakinkamakgtayayan.

 Uma kilhtamaku xkgalhiyaw tumin xlakata tlan xlatamaw akgtiy papaʼ. Wa xlakata mayo xla kata 1957 skiw precursoras nalitaxtuyaw akgtiy papaʼ kPello, akgtum kachikin xla Laponia, nema wi knorte kʼcírculo polar ártico maski xpekuamaw. Titaxtukgolh uma akgtiy papaʼ chu ni xaklimaklakaskinitaw tumin nema makiw, wa xlakata skimparaw akgtiy papaʼ xlakata chuntiya precursoras xaklitaxtuw. Chu watiya kitaxtulh: chuntiya xkgalhiyaw uma tumin. Xlikana katsiw pi Jehová xʼama kinkakuentajtlawayan. Titaxtukgonit tipuxamakaw kata la precursoras, ¡chu chuntiya kgalhiyaw tumin nema xmakinitaw! Akxni lakpuwanaw putum tuku titaxtunitaw, makgkatsiyaw pi Jehová kinkamakgachipanitan chu kinkawaniyan: «Ni kapekuanti. Akit xlikana nakmakgtayayan» (Is. 41:13).

Kkata 1958, kisuperintendentekan xla circuito wa pi xakaw Sodankylä (Laponia), xlakata xliskujwi la precursoras especiales. Uma kilhtamaku, kajwatiya xwi chatum xtatayana Jehová anta, chatum tala puskat tiku lakgapasli xaxlikana xlakata tuku wanika xkgawasa. Xkgawasa kataʼalh, xcompañeros xla escuela capital xla Finlandia, Helsinki. Akxni uma alumnos xtlawamakgolh ktiji, chatum tala puskat tiku xlina lhuwa kata maxkilh maktum revista Makatsinina uma kgawasa, tiku xaʼawatiya xʼan, chu wanilh pi xmaxkilh uma revista xtse. Xla maxkilh xtse, chu tunkun katsilh pi xaxlikana xwanit.

Sakuaw akgtum aktsu chiki nema xwi talhman niku xchukukan kiwi chu xtlawayaw tamakxtumit. Xapulana kajwatiya xʼankgo tala tiku anta xala, xtsumat chu akinin. Akxtum xlikgalhtawakgayaw tuku xlakgchan. Alistalh, chatum chixku tiku xlitakgalhtawakgama Biblia xtatayananin Jehová tsukulh skuja niku xchukukan kiwi. Xla chu xfamilia tsukukgolh ankgo ktamakxtumit. Alh kilhtamaku, uma tamakgaxtokgat tamunulh, chu xla xpulalin tamakxtumit. Makgapitsi lakchixkuwin tiku anta skujmakgolh tsukukgolh tamakxtumikgo chu makgamakglhtinankgolh xaxlikana xlakata Biblia. Titaxtulh akgtiy kata, uma grupo lu stakli chu akgtum congregación litaxtulh.

Xlakata lu makgat xaktlawanaw uma xtlawa pi lu tuwa xakmakgkatsiw nalichuwinanaw Dios. Kverano xaktlawanaw, xlimaklakaskinaw bicicleta chu xʼanaw klancha xlakata xakkalakgapaxialhnaw latamanin. Lu xlimaklakaskinaw bicicleta, xlakata na xaklimaklakaskinaw akxni xʼanaw laklanka tamakxtumit o akxni xakanaw lakgapaxialhnanaw kinatlatnikan, tiku xlamakgo akglhuwa ciento kilómetro. Kʼinvierno xlimaklakaskinaw autobús xlakata xakaw  akgtum kachikin akxni xakchanaw xaktlawanaw akgatunu chiki xlakata xkalitachuwinaw xlakata Dios. Akxni xaklagapaxialhnanitaw putum tiku anta xlamakgo, xaktlawaʼanaw atanu kachikin. Lu lhuwa xʼanan miki, chu kʼcarreteras nila xtitaxtukan. Makglhuwa xtlawaʼanaw niku xtlawankgo trineos nema xlinkgo kawayu. Xmin kilhtamaku lu lhuwa xtakta miki chu ni xtasiyakgo tiji nema xmakgxtakgkgo tiku pulana xtitaxtukgonit, chu akxni xtsukgo primavera spatata xwan miki chu nila xtlawaʼanaw.

Xlakata lu xakgawiwi xtawila xtalakaskin pi lhuwa tuku xakglhakgaw. Xlimaklaskinaw medias xla lana, akgtiy o akgtutu calcetín chu xlimaklakaskinaw botas. Maski uma laktalhman xwankgonit, xkatanuni miki, chu akxni xchanaw escaleras xla akgtum chiki xaktatuxtuyaw. Xlakata lakglhman xwankgonit kiʼabrigoskan xmakawi miki chu komo tlakg xkakgawiwin palha xwan la likan. Chatum puskat kinkawanin: «Xlikana pi lu tliwakga min takanajlakan xlakata lu kakgawiwi». Xaktlawanitaw 11 kilómetros xlakata xakchaw anta.

Xlakata makgat niku xakanaw kxchik latamanin xaklhtatayaw. Akxni tsuku kakgotanu, xakputsayaw niku naklhtatayaw. Chiki ni lu lakstlan xwankgonit, pero latamanin lu stlan xlikatsikgo chu xkinkamaxkikgoyan niku xaklhtataw. Chu ni kajwatiya, xkinkamaxkikgoyan niku xaklhtatayaw, nachuna xkinkamawikgoyan. Makglhuwa xaxuwa reno, alce chu oso xakpulhtatayaw. Lakgachunin lu stlan niku xaklhtatayaw. Xaliʼakxilhtit, chatum puskat kinkamawakan xatalhman lanka xchik, niku xwi lu tlanka putama xwi chu lu laksnapapa sábanas xkgalhi chu kaj xtsapakanit. Chu lu makgat tsisni xakkalitachiwinanaw xlakata Biblia. Akgtum kilhtamaku xmalanakan chiki lhtatakgolh xaʼapaxtutu cuarto niku akinin lhtataw. Kalitachuwinaw xlakata Biblia katsisni maski nialhtu xwi xkgakganat chu asta tsisa, xlakata uma chixku chu xpuskat lhuwa takgalhskinin xkinkatlawanikgoyan.

Anta kLaponia ni lhuwa tuku tamakgala, pero lu stlan tasiya chu talakgpali chuna la titaxtukgo estaciones. Pero akinin tuku tlakg tlan xʼakxilhaw wa latamanin tiku xkatsiputunkgo xlakata Jehová. Na xwi chatum chixku tiku sakgnanin xwanit chu xʼan niku xwi lhuwa kiwi. Xmin kilhtamaku akinin tiku kaj laktsina lakpuskatin xaklitachuwinanaw xtachuwin Dios lakgtliwakga lakchixkuwin nema xlakgatikgo xtachuwin Dios chu kilikgalhtawakgakan.

Lhuwa tuku lu tlan titaxtuw. Makgtum kilhtamaku autobús kinkaʼakxtakgmin xlakata reloj xla terminalh xpulanit akgkitsis minuto. Wa xlakata laksakwi atanu nema kinkalin kachikin niku nikxni xʼanitaw lichuwinanaw Dios. Xapulana chiki tachuwinaw chatum puskat tiku kinkawanin: «Unu wilatit, xakkakgalhkgalhiman». Xwaninit xtala tiku xlimakgalhtawakgemaw Biblia, pi xkinkawanin pi xlakgapaxialhnaw uma kilhtamaku. Pero akinin nitu xkatsiyaw xlakata uma. Xla tsukulh kgalhtawakga Biblia chu nachuna tlawakgolh xfamilia nema lakatsu xwilakgolh. Alistalh kamakgstokgwi putum  tiku xkgalhtawakgamakgo chu akgtum grupo xla kgalhkutiy latamanin. Lata ama kilhtamaku, lhuwa latamanin xla uma familia xtatayananin Jehová litaxtukgonit.

Kkata 1965 kinkamalakgachakan Kuusamo, nema wi pakgalhu kʼcírculo polar ártico, chu chuntiya anta skujmaw. Ama kilhtamaku, congregación ni xʼanan lhuwa tiku xlichuwinankgo Dios. Nachuna latamanin ni lu xkgaxmatkgo xlakata xkgalhikgo xtakanajlakan chu ni xʼakxilhputunkgo xtatayananin Jehová. Maski chuna, lu xkakninanikgo Biblia, chu uma xtlawa pi tlan xlichuwinaw tuku xlakgatikgo. Tsukuw lakgapaskgoyaw latamanin, chu ni lhuwa kata alistalh tlakg ni tuwa xmatsukiyaw limakgalhtawakgenanaw Biblia.

Nialh lu kgalhiyaw litliwakga xlakata tantaku nalichuwinanaw Dios, pero chuntiya lichuwinamanaw Dios chali chali. Tlakg ni tuwa lichuwinaw Dios akxni kimpuxnimitkan wanilh Aili, pi xkatsinilh la namatlawani putlaw chu maxkika xlicencia kkata 1987, akxni xkgalhi 56 kata. Nachuna lu kinkamakgtayayan pi xtlawaka Pukgalhtawakga xla xTatayananin Jehová chu xkgalhilh akgtum cuarto niku akinin kilatamaw.

Xlakata akxilhnitaw la staknit xkachikin Jehová lu makgapaxuwa kinakujkan. Akxni lakpuwanaw akxni matsukiw lichuwinanaw Dios putum kilhtamaku kxnorte Finlandia, ni lhuwa xʼanankgo tiku xlichuwinankgo Dios xlikalanka uma kachikin. La uku anan lhuwa congregaciones nema makgatsikgo akgtum circuito. Makglhuwa klaklanka tamakxtumit, talakatsuwikgo makgapitsi natalan tiku kinkakgalhskinkgoyan komo kalakapastakaw. Makgapitsi kamanan xwankgonit akxni akinin xʼanaw xchikkan xlakata xkamakgalhtawakgeyaw Biblia. ¡Talhtsi nema chaw makgasa la uku mastamakgolh xtawakat! (1 Cor. 3:6.)

Makgatsiw tipuxamakaw kata la precursoras especiales kkata 2008. Paxtikatsiyaw Jehová xlakata la lamakgtayanitaw natayaniyaw kʼuma lu stlan taskujut. Ni lhuwa tuku kgalhiyaw kkilatamatkan pero nikxni wi tuku kinkatsankganinitan (Sal. 23:1). ¡Ni xtalakaskin xakpekuaw xapulana! Lu kinkamakgapaxuwayan la Jehová kinkamatliwakglhnitan putum uma kata, chuna la xla wanit: «Xlikana akit nakmatliwakglhan. Lu xlikana akit nakmakgtayayan. Chuna, lu xlikana akit naklimakgtayayan tliwakglh natawilaya naklimakgtayayan kimpakgstakat xla xaʼakgstitum» (Is. 41:10).