1, 2. 1) ¿La laksakti naskujnaniya Dios? 2) ¿Tuku takgalhskinin nakinkatlawanikanan xlakata tuku makglhtinanitaw xaʼespiritual?

LHUWA millón latamanin laksaknitaw naskujnaniyaw Jehová chu nastalaniyaw xliʼakxilhtit Jesucristo (Mat. 16:24; 1 Ped. 2:21). Lu xlakaskinka akxilhaw pi makamastaniw Dios kilatamatkan. Xlikana, chuna laksakwi ni kaj xlakata xkatsininitaw makgapitsi textos xalak Biblia, wata xlakata liwana likgalhtawakgaw xTachuwin Dios. Chuna lhuwa tuku katsiniw nema matliwakglhli kintakanajlakan, xlakata tuku Jehová nakamaxki tiku lakgapaskgo chu tiku xla malakgachalh, Jesucristo (Juan 17:3; Rom. 12:2).

² Xlakata chuntiya lu tlan kstalaninanin Cristo nawanaw, talakaskin nalaksakaw tuku makgapaxuwa kinTlatkan xalak akgapun. Wa xlakata, kaʼakxilhwi uma lu xlakaskinka takgalhskinin: ¿Tuku makglhtinanitaw? ¿La xlilakaskinka naʼakxilhaw? ¿La tlan makglhtinanaw? ¿Tuku nakinkamakgtayayan nalaksakaw tuku xatlan?

3. ¿Tuku makglhtinamputunkgo 1) xatalaksakni? 2) «xaʼamakgapitsi borregos»?

³ Kaj ni lhuwa kstalaninanin Cristo makglhtinamputunkgo «ntu ni kgalhiy xlisputni, chu na ni lay mpasa ntu ni tlan, chu ni katilakganilh», wa nakgalhikgo lanka talakgalhaman natamapakgsinankgo Cristo kʼakgapun (1 Ped. 1:3, 4). Xlakata namakglhtinankgo, talakaskin «nasastilakachimpalakgoy» (Juan 3:1-3, Hua Xasasti Talaccaxlan, 1999). ¿Chu tuku namakglhtinankgo lhuwa millón «xaʼamakgapitsi [x]borregos» Jesús, nema kamakgtayakgo tiku naʼankgo kʼakgapun nalichuwinankgo xalakwan xalaksasti tamakatsin xla xTamapakgsin Dios? (Juan 10:16, TNM.) Tuku Adán chu Eva tiku lakgalhinankgolh nikxni makglhtinankgolh:  latamat nema nikxni nasputa kʼakgtum paraíso kkatiyatni niku nialh naʼanan tapatin, linin chu talakgaputsit (Apoc. 21:1-4). Wa xlakata, Jesús tlan malaknunilh chixku tiku akxtum tanilh: «Xlikana kwaniyan uku: Nakintatawilayapi kParaíso» (Luc. 23:43, TNM).

4. ¿Tuku tasikulunalin lipaxuwayaw la uku?

⁴ Pero la uku lipaxuwayaw makgapitsi tuku namakglhtinanaw. Pulana kgalhiyawa takaksni chu lu tlan talalinaw Dios xlakata kanajlayaw “xtalakgmaxtut nCristo Jesús” (Rom. 3:23-25). Na liwana akgatekgsaw tuku kinkawaniyan xTachuwin Dios. Nachuna, lu lipaxuwayaw xlakata tamakgtapakgsiyaw lilhuwa natalan xlikalanka katiyatni. Chu lu lanka talakgalhaman nawanaw xtatayananin Jehová. ¡Wa xlakata lu lanka xtapalh akxilhaw tuku makglhtinanitaw xaʼespiritual!

5. ¿Tuku katlawaniputun Satanás xlakskujni Dios, chu tuku nakinkamakgtayayan ni nakinkaʼakgskgawiyan?

⁵ Pero xlakata chuntiya nalipaxuwayaw tuku makglhtinanitaw, talakaskin kuenta natlawayaw xlakata Satanás ni nakinkaʼakgskgawiyan. Xla putum kilhtamaku tlawaputunit pi xlakskujnin Dios nalaksakkgo tuku nakamamakgatsankgani tuku makglhtinankgonit (Núm. 25:1-3, 9). Chu kkinkilhtamakujkan, xlakata katsi pi nialh lhuwa kilhtamaku kgalhi, tlakg tliwakga skujma xlakata nakinkaʼakgskgawiyan (kalikgalhtawakga Apocalipsis 12:12, 17). Komo “tliwekglh natawilayaw, ni nakinkaʼakgskgawiyan akgskgawini” chu chuntiya lu xlakaskinka naʼakxilhaw tuku makglhtinanitaw (Efes. 6:11). Xlakata uma, tuku titaxtulh Esaú xkgawasa Isaac, wi tuku lu xlakaskinka kinkamasiyaniyan.

6, 7. ¿Tiku xwanit Esaú, chu tuku xʼama maxkikan?

⁶ Atsinu nina chan akgtati mil kata, Isaac chu Rebeca kgalhikgolh stuyun: Esaú chu Jacob. Chuna la staktilhakgolh, uma kamanan masiyakgolh pi ni watiya tayat xkgalhikgo. Na tanu tanu la xlimaklakaskinkgo xkilhtamakujkan. Biblia wan pi «Esaú chatum talatna litaxtulh, chixku tiku xlakgati tawila kkakiwin» chu Jacob chatum chixku «tiku ni xtlawa tuku nitlan, xtamakgxtakga kchiki» (Gén. 25:27). Robert Alter chatum tiku matitaxtinit Biblia kʼatanu tachuwin, wan pi tachuwin hebreo nema tamatitaxti «tiku ni xtlawa tuku nitlan» limasiya pi «ni makgxtakgnan o ni lakgapasa tuku nitlan».

⁷ Akxni uma stuyun lakgkgawasan xkgalhikgo 15 kata, xtata Abrahán nilh. Pero tuku Jehová xwaninit chuntiya tawilalh. Alistalh, Jehová wanipa Isaac pi putum kachikin kKatiyatni xʼama tasikulunatlawa xpalakata xkamanan Abrahán (kalikgalhtawakga Génesis 26:3-5). Uma xkilhchanima pi Mesías, “kam” tiku nikxni makgxtakgnan nema talichuwinan kʼGénesis 3:15 xʼama taxtu kxfamilia Abrahán. Xlakata Esaú xapuxku xkgawasa Isaac xminini namakglhtinan uma tuku Dios xwanit. ¿Lu xlakaskinka akxilhli uma?

8, 9. 1) ¿Tuku nitlan tlawalh Esaú xlakata tuku xmakglhtinanit? 2) ¿Chu alistalh tuku katsilh chu tuku tlawalh?

⁸ Akgtum kilhtamaku Esaú xkitaspitma kkakiwin chu akxilhli pi Jacob «xtlawama akgtum liway» chu wanilh: «¡Kalakapala, katlawa litlan, kakimaxki uma tuku xaspinini... uma tuku xaspinini [nema] anta wi, xlakata ktlakgwanit!», o kʼakgxuninit. Jacob wanilh: «¡Kistamaxki milipuxku!». ¿Tuku tlawalh Esaú? Maski nila kanajlakan wa: «¿Chu la nakimakgtaya kilipuxku?». Chuna, xla laksakli pakgtum plato xla lentejas ni xawa xapuxku nalitaxtu. Xlakata liwana xtasiyalh pi stamaxkinit,  Jacob wa: «¡Kakimalulokgni!». Esaú tunkun wanilh pi chuna xʼama tlawa. Akxni chuna tlawalh, «Jacob maxkilh Esaú kaxtilanchu chu liway xla lentejas, chu xla tsukulh wayan chu kgotnan. Chu xla takilh chu ampa. Chu Esaú lakgmakgalh tuku xlipuxku» (Gén. 25:29-34).

⁹ Ni lhuwa kata alistalh, akxni Isaac xlakpuwan pi xʼamaja niy, Rebeca lakkaxwililh pi Jacob xmakglhtinalh lipuxku nema Esaú ni xlakaskinit. Akxni Esaú katsilh pi nitlan tuku xtlawanit nialhla tuku xtlawa, tasaskinilh Isaac: «¡Kakisikulunatlawa, akit na kakinsikulunatlawa kintlat! [...] ¿Ni makgataxtinita akgtum tasikulunalin kimpalakata?». Xtlat wanilh pi nila xlakgpali tasikulunalin nema xmaxkinita Jacob; wa xlakata «Esaú sitsilh chu lu pixlanka tsukulh tasa» (Gén. 27:30-38).

10. ¿Tuku xlakpuwan Jehová xlakata Esaú chu Jacob, chu tuku xlakata?

¹⁰ ¿Tuku masiya Biblia xlakata tuku tlawalh Esaú? Pi tlakg xlakaskinka xakxilha tuku xla xlakaskin nixawa tasikulunalin nema xʼama makglhtinan. Ni xlakaskinka xakxilha xlipuxku chu ni xpaxki Jehová. Nachuna ni lakpuwa pi tuku xlaksaknit na nitlan xʼama kakitaxtuni xkamanan. ¡Jacob ni chuna xwanit! Xla lu xlakaskinka xakxilha tuku makglhtinalh. Akgtum liʼakxilhtit, limasiyalh akxni kgalhakgaxmatli xtlat akxni laksakli xpuskat (Gén. 27:46–28:3). Xlakata tuku laksakli, kgalhkgalhinalh chu lhuwa tuku makgxtakgli xfamilia Mesías litaxtulh. ¿Tuku xlakpuwan Jehová xlakata Esaú chu Jacob? Jehová limaklakaskilh palakachuwina Malaquías chu wa: «Akit kkpaxkilh Jacob, chu Esaú ni kakxilhputun» (Mal. 1:2, 3).

11. 1) ¿Tuku xlakata lu xlakaskinka tuku tlawalh Esaú xpalakata kstalaninanin Cristo? 2) ¿Tuku xlakata Pablo tamalakxtumilh tuku tlawalh Esaú talakgxtumit xalimaxana?

¹¹ ¿Tuku xlakata lu xlakaskinka tuku tlawalh Esaú xpalakata kstalaninanin Cristo xala uku? Apóstol Pablo kawanilh xnatalan: «Ti ni chatum wixin, kaj kalawaj chixku nawan, su ni namaxkiy nkakni Dios, lantla Esaú, kaj xpalakata xliwat ntililakgpalilh wa ntu xlilakgchanat xwanit mpi xapuxku» (Heb. 12:16). Uma tastakyaw na lu xlakaskinka kimpalakatakan. Talakaskin lu xlakaskinka naʼakxilhaw tuku xasanto, xlakata tuku nitlan ni nakinkaʼakgchipayan chu natlawa namakgatsankgayaw tuku makglhtinanitaw. Pero ¿tuku xlakata Pablo tamalakxtumilh tuku tlawalh Esaú talakgxtumit xalimaxana? Xlakata xtachuna la Esaú, komo wi tiku masta talakaskin pi tuku nitlan tlawaputun namatlawi uma max nalakgpali tuku xasanto chu natlawa talakgalhin, la talakgxtumit xalimaxana.

12. 1) ¿La kinkaliʼakxilhan Satanás? 2) Kalichuwinanti akgtum liʼakxilhtit xalak Biblia nema makgtayanan akxni nalaksakaw tuku tuwa.

¹² Xlikana, xlakskujni Dios ni putsamaw natlawayaw tuku nitlan nema nakinkamatlawiyan talakgxtumit xalimaxana. Wata skiniyaw Jehová xtamakgtay xlakata ni namastayaw talakaskin wi tiku natlawa nialh nakgalhakgaxmataw (Mat. 6:13). Pero Satanás chuntiya tlawaputun pi naxlajwanan kintakanajlakan maski akinin liskujaw xlakata ni natlawayaw tuku nitlan kʼuma lixkajni kakilhtamaku (Efes. 6:12). Xlakata xdios uma kakilhtamaku, liwana katsi limaklakaskin kintalakgalhinkan chu wili lhuwa tuku lakgatikgo latamanin lakgalhinanin (1 Cor. 10:8, 13). Kalakpuwanti pi tlan xtlawa talakgxtumit xalimaxana. ¿Tuku xtlawa? ¿Xlitaxtu la Esaú chu xwanti: «¡Kalakapala, katlawa litlan, kakimaxki[!]», o xtayani uma tuku nitlan chu xlakgmakganti, chuna la tlawalh xkgawasa Jacob, José, akxni xpuskat Potifar xtatamaputun? (Kalikgalhtawakga Génesis 39:10-12.)

13. 1) ¿La litaxtukgonit xtachuna la José lhuwa kstalaninanin Cristo xala uku? ¿La tlawakgonit makgapitsi la Esaú? 2) ¿Tuku kilitlawatkan xlakata ni natlawayaw tuku nitlan xtachuna Esaú?

¹³ Lhuwa natalan xaskgalala tuku tlawakgonit chu makgapaxuwakgonit xnaku Jehová akxni laksakkgonit komo natlawakgo la Esaú o la José (Prov. 27:11). Pero makgapitsi tlawakgonit xtachuna la Esaú chu chuna makgatsankgakgo tuku xmakglhtinankgonit xaʼespiritual. Akgatunu kata lhuwa xtatayananin Jehová lakatanks kastakyawakan o katamakxtukan kcongregación xlakata talakgxtumit xalimaxana. Wa xlakata lu xlakaskinka namasiyaniyaw naku uku, akxni nina liʼakxilhkan komo natlawayaw tuku nitlan (Sal. 78:8). Pulaktiy tuku nakinkamakgtayayan ni natlawayaw tuku nitlan chu nakatsiyaw laksakaw tuku tlan akxni nachan kilhtamaku.

14. ¿Tukuya takgalhskinin nakinkamakgtayakgoyan nalakgmakganaw «wantu ni tlan» chu chuntiya natlawayaw «wantu xatlan»?

¹⁴ Xapulana tuku tlan tlawayaw wa nalakapastakaw tuku nitlan nakitaxtu tuku natlawayaw. Akxni tlakg paxkiya Jehová, Tiku kinkamaxkiyan tuku makglhtinanaw xaʼespiritual, tlakg xlakaskinka naʼakxilhaw. Xlakata akxni wi tiku paxkiyaw ni tlawaniputunaw tuku nitlan nalimakgkatsi. Wata lakaskinaw pi xla tlan nakinkaʼakxilhan. Wa xlakata lu tlan tlawayaw akxni lakpuwanaw tuku nitlan nakinkatlawaniyan chu tuku nitlan nakatlawani tiku kinkapaxkikgoyan komo natlawayaw tuku nitlan tlawaputunaw. Talakaskin nakinkakgalhskinkanan: «¿Tuku nitlan nakitaxtu komo naklaksaka tuku nitlan? ¿La namakgkatsikgo kifamilia? ¿Chu kinatalan xalak congregación? ¿Nakkamaʼakgchakgxa amakgapitsin?» (Filip. 1:10). Na tlan xlakpuwaw: «¿Tlan nawan kaj puntsu naklipaxuwa talakgalhin chu alistalh nakpati tuku nitlan xlakata tuku klaksakli? ¿Ktasaputun chu nitlan naklimakgkatsi tuku ktlawanit xtachuna Esaú?» (Heb. 12:17). Akxni lakapastakaw umakgolh takgalhskinin nakinkamakgtayayan nalakgmakganaw «wantu ni tlan» chu chuntiya natlawayaw «wantu xatlan» (Rom. 12:9). Tapaxkit nema kgalhiniyaw Jehová nakinkamakgtayayan tliwekglh nachipayaw tuku makglhtinanitaw (Sal. 73:28).

15. ¿Tuku nakinkamakgtayayan namatliwekglhaw kintakanajlakan kʼuma kakilhtamaku nema katuwa wili?

¹⁵ Xlipulaktiy tuku natlawayaw wa naʼakxilhaw tuku nakinkamakgtayayan. Jehová lhuwa tuku kinkamaxkinitan xlakata naʼakxilhaw tuku nakinkamakgtayayan natayaniyaw tuku nitlan xla uma kakilhtamaku nema katuwa wili kintakanajlakan. Uma makgtanu nalikgalhtawakgayaw Biblia, tamakxtumit  xla kstalaninanin Cristo, nalichuwinanaw Dios chu oración (1 Cor. 15:58). Akxni akinin tlawaniyaw oración Jehová chu waniyaw putum tuku wi kkinakujkan o akxni lu anaw lichuwinanaw Dios kinkamatliwekglhan xlakata natayaniyaw tuku nitlan (kalikgalhtawakga 1 Timoteo 6:12, 19). Tlan nawanaw pi tuku nakinkamakgtayayan tliwakga natawila kintakanajlakan wa tuku lu naliskujaw natlawayaw (Gál. 6:7). Uma chuna limasiya capítulo 2 xla Proverbios.

16, 17. ¿La nakatsiyaw nalaksakaw tuku tlan?

¹⁶ Capítulo akgtiy xla Proverbios kinkawaniyan pi kaputsaw liskgalala chu tlan talakapastakni. Uma akgtiy tayat kinkamakgtayayan nalaksakaw tuku tlan chu tuku nitlan, wi tuku nalakkaxwiliyaw ni natlawayaw chu tuku akinin lakaskinaw. Pero nalaksakaw tuku tlan komo akinin chuna tlawaputunaw. Biblia chuna lichuwinan uma: «Kinkgawasa, komo makgamakglhtinana kintachuwin chu liwana makiya kilimapakgsin, chu chuna mintakgen likgalhakgaxpata liskgalala, xlakata minaku nalikuentajtlawaya taʼakgatekgsni; chu komo nachuna tasaskina xatlan talakapastakni chu mastaya mintachuwin xlakata taʼakgatekgsni, chu komo chuntiya putsaya chuna la putsakan plata, chu chuna la putsakan tuku lhuwa xtapalh nema kamatsekgkanit; akxni chuna natlawaya naʼakgatekgsa tuku kilhchanima pekuanikan Jehová, chu natekgsa xaxlikana xtakatsin Dios. Xlakata wa Jehová tiku masta liskgalala; chu kxkilhni tatekgsa takatsin chu taʼakgatekgsni» (Prov. 2:1-6).

¹⁷ Liwana tasiya pi xlakata nalaksakaw tuku tlan, talakaskin namakgantaxtiyaw tuku wan Proverbios. Ni natlawayaw tuku nitlan komo mastayaw talakaskin pi xtastakyaw Jehová nalakgpali kilatamatkan, komo lhuwa tlawayaw oración xlakata Dios nakinkapulalinan chu komo naputsayaw xliskgalala Dios la tiku putsa tuku lhuwa xtapalh.

18. ¿Tuku lakkaxwilinita natlawaya, chu tuku xlakata?

¹⁸ Jehová kamaxki takatsin, taʼakgatekgsni, chu liskgalala tiku liskujkgo xlakata nakgalhikgo uma. Akxni tlakg naputsayaw chu naliskujaw, tlakg natalakatsuwiniyaw. Chu uma nakinkamakgtayayan akxni natitaxtuyaw tuku tuwa. Akxni natalakatsuwiniyaw Dios chu napekuaniyaw natlawa pi ni nalakgalhinanaw (Sal. 25:14; Sant. 4:8). Komo tlan talalinaw chu kgaxmataw xtastakyaw, natlawayaw tuku namakgapaxuwa xnaku Jehová chu natlawa pi tlan natawila tuku makglhtinanitaw.