1. ¿Tuku xlakata wanaw pi Jehová wa xapulana Tiku lichuwinalh xalakwan tamakatsin?

TIKU lichuwinan Dios makatsininan xatlan tamakatsin. Xapulana Tiku mastalh xalakwan tamakatsin wa Jehová. Akxni xapulana kinatlatnikan nialh kgalhakgaxmatkgolh Jehová, xla tunkun wa pi luwa, nema la uku litaxtuy, Satanás, namalakgsputukan (Gén. 3:15). Chuna la titaxtutilhanit siglos Jehová tlawalh pi lhuwa lakchixkuwin tiku ni xmakgxtakgkgo xtsokgkgolh la nialh lixkajni nalichuwinankan xtukuwani, namasputu tuku nitlan tlawama Satanás chu latamanin tlan nakgalhiparakgo tuku Adán chu Eva makgatsankgakgolh.

2. 1) ¿Tuku taskujut tlawakgo ángeles xlakata la lichuwinankan xalakwan tamakatsin? 2) ¿Tuku liʼakxilhtit kamaxkilh Jesús kstalaninanin?

² Ángeles na makatsininankgo xalakwan tamakatsin chu kamakgtayakgo amakgapitsin na namakgpitsikgo (Luc. 1:19; 2:10; Hech. 8:26, 27, 35; Apoc. 14:6). ¿Tuku nawanaw xpalakata arcángel Miguel, tiku Jesús litaxtulh kKatiyatni? Akxni xwi unu kKatiyatni, masiyalh tuku xtlawakgolh tiku nalichuwinankgo Dios: tuku tlakg xlakaskinka xakxilha Jesús kxlatamat wa namalakgatumi xalakwan xalaksasti tamakatsin (Luc. 4:16-21).

3. 1) ¿Tuku xatlan tamakatsin lichuwinanaw? 2) ¿Tuku takgalhskinin xlakaskinka akxilhaw tiku lichuwinanaw Dios?

³ Jesús kalimapakgsilh kstalaninanin nalichuwinankgo xalakwan tamakatsin (Mat. 28:19, 20; Hech. 1:8). Apóstol Pablo wanilh Timoteo: «Nkatlawa ntaskujut namakgawaniya xatlan tamakatsinin» (2 Tim. 4:5). ¿Tuku ama xatlan tamakatsin nema Jesús kalimapakgsilh kstalaninanin xlichuwinankgolh? Akgtum wa nalichuwinankan xaxlikana xlakata kinTlatkan xalak akgapun, Jehová, tiku kinkapaxkiyan (Juan 3:16; 1 Ped. 5:7). Jehová maklakaskin xTamapakgsin xlakata nalimasiya xtapaxkit. Wa xlakata wanikgoyaw latamanin pi katapakgsinikgolh xTamapakgsin  Dios, kalakgachixkuwikgolh, xlakata Jehová kajwatiya katalalin tiku tlan latamat kgalhikgo (Sal. 15:1, 2). Jehová namalakgsputu tapatin nema tlawakgo tiku lixkajni likatsikgo. Xla namasputu tasipanit chu nialh katitalakapastakli. ¡Lu xatlan tamakatsin! (Is. 65:17.) Wa xlakata akinin tiku lichuwinanaw Dios kilikgalhtitkan akgtiy takgalhskinin: 1) ¿Tuku xlakata xlakaskinka nakatsikgo latamanin xalakwan xalaksasti tamakatsin la uku? 2) ¿La tlan aktanks namakgantaxtiyaw kintaskujutkan?

4. ¿Tuku taʼakgsanin wankgo latamanin xlakata Dios?

⁴ Kalakpuwanti pi wi tiku waniyan pi mintlat makgxtakgnitan chu nachuna putum mi familia. Kalakpuwanti pi makgapitsi tiku lakgapaskgolh wankgo pi xla niti xtalalin, ni lu xchuwinan chu lu nitlan xlikatsi chu atanu xwanikgon pi ni xlilat naputsaya xlakata ninita. Lhuwa latamanin chuna kamasiyanikanit xlakata Dios. Kawanikan pi xla nila lakgapaskan chu lixkajni likatsi. Akgtum liʼakxilhtit, makgapitsi tiku pulalinkgo ni xaxlikana takanajla wankgo pi nakamapatinikan tiku lixkajni likatsikgo kʼakgtum pupatin. Makgapitsi latamanin limawakakgo tuku nitlan lay chu maski uma makgnikgo latamanin tiku tlan likatsikgo chu tiku ni, wankgo pi Dios kamapatinima.

5, 6. ¿Tuku nitlan kamatlawi latamanin evolución chu ni xaxlikana tamasiyat?

⁵ Makgapitsi wankgo pi ni wi Dios. Chu kanajlakgo teoría xla evolución. Tiku pulalinkgo uma wankgo pi latamat xakstu lakatsukulh chu ni anan Malakatsukina. Wi asta tiku wankgo pi latamanin xtachuna la animales, chu ni kaks nalilakawanaw akxni latamanin nalikatsikgo la animales. Makgapitsi wankgo pi akxni tiku tlakg tliwakga tlawani tuku nitlan tiku ni lu tliwakga wata tlawamakgo tuku xlitlawatkan. Wa xlakata lhuwa lakpuwankgo pi uma tuku nitlan putum kilhtamaku nala. Chuna la akxilhaw tiku kanajlanikgo evolución ni kgalhikgo takgalhkgalhin.

⁶ Xlikana, evolución chu nixaxlikana tamasiyat tlawakgonit pi lu napatinankgo latamanin kʼuma xaʼawatiya kilhtamaku (Rom. 1:28-31; 2 Tim. 3:1-5). Uma xtamasiy latamanin ni limin xatlan tamakatsin. Chuna la wan apóstol Pablo tlawakgo pi latamanin «nalata[makgo] lantla amakgapitsin nti xakmakgat chixkuwin, mpi wa xlakan ntlawakgoy wa ntu ni tu xlakgasi lakapastakkgoy» (Efes. 4:17-19). Nachuna teoría xla evolución chu ni xaxlikana tamasiy tlawakgonit pi latamanin namakglhtinankgo xatlan tamakatsin nema Dios masta (kalikgalhtawakga Efesios 2:11-13).

7, 8. ¿La tlan latamanin nalakgapaskgo xalakwan xalaksasti tamakatsin?

⁷ Xlakata tlan natalalimparakgo Jehová, talakaskin nakanajlakgo pi lama chu pi wi lhuwa tuku xlakata tlan natalakatsuwinikgo. Akinin tlan nakamakgtayayaw nakgalhikgo takatsin nema maklakaskinkgo xlakata nakanajlakgo. Pulaktum la natlawayaw wa nakawaniyaw kaʼakxilhkgolh tuku Dios tlawanit, akxni wi tiku akxilha tuku tlawanit Dios chu ni lakpuwan tuku nitlan, katsini xpalakata xlitliwakga chu xliskgalala (Rom. 1:19, 20). Xlakata nakamakgtayayaw latamanin namaxkikgo kakni kiMalakatsukinakan, tlan nalimaklakaskinaw folleto nema wanikan ¿Es la vida obra de un Creador? chu El origen de la vida. Cinco cuestiones dignas de análisis. Asta tuku tlawanit Dios nila kgalhtikgo makgapitsi takgalhskinin xla latamat, la umakgolh: ¿Tuku xlakata masta Dios talakaskin kaʼanalh tapatin? ¿Tuku lakpuwanit Dios natlawa kKatiyatni? ¿Kinkapaxkiyan Dios kinchatunukan?

⁸ Pulaktum la latamanin nakatsinikgo xalakwan xalaksasti tamakatsin xlakata Dios chu tuku lakapastaknit natlawa wa nalikgalhtawakgakgo  Biblia. ¡Lu lanka talakgalhaman nema kgalhiyaw xlakata nakamakgtayayaw latamanin nakatsinikgo xtakgalhtin xtakgalhskininkan! Xlakata nachanaw xnakujkan latamanin, ni kajwatiya talakaskin nakawaniyaw; talakaskin natlawayaw pi xlakan nakanajlakgo (2 Tim. 3:14). Tlakg tlan nakamakgtayayaw komo chuna natlawayaw la Jesús. ¿Tuku xlakata lu tlan kitaxtunilh? Pulaktum wa xlakata liwana limaklakaskilh takgalhskinin. Kaʼakxilhwi la tlan nachuna natlawayaw.

9. Komo kamakgtayaputunkgoyaw latamanin kxtakanajlakan, ¿tuku kilitlawatkan?

⁹ ¿Tuku xlakata nalimaklakaskinaw takgalhskinin akxni lichuwinanaw Dios chuna la tlawalh Jesús? Kalakpuwanti uma. Mi makuchina waniyan pi namaxkiyan akgtum tlan tamakatsin: pi nasputa mintajatat pero talakaskin nachukukana. Wix max nalipawana. Pero ¿komo waniyan uma chu nina kgalhskiniyan la makgkatsiya? Max wix ni katilipawanti. Maski lu tlan makuchina, talakaskin natlawaniyan makgapitsi takgalhskinin chu nakgaxmata la wix makgkatsiya chu alistalh tlan namaxkiyan likuchun. Nachuna namakgtayakgoyaw latamanin xlakata tlan nakatsinikgo xalakwan xalaksasti tamakatsin xla xTamapakgsin Dios talakaskin liwana nakamaklakaskinaw takgalhskinin. Komo chuna natlawayaw naʼakxilhaw la wi xtakanajlakan chu chuna tlan nakamakgtayakgoyaw.

10, 11. ¿Tuku nakitaxtu komo masiyayaw xtachuna la Jesús?

¹⁰ Jesús xkatsi pi liwana laksakkan takgalhskinin ni kajwatiya makgtaya makgalhtawakgana nalakgapasa tiku makgalhtawakgama, na tlawa pi xla nawan tuku lakpuwan. Akgtum liʼakxilhtit, akxni kamasiyaniputulh kstalaninanin xlakata xtaʼaktujukgolh, pulana katlawanilh akgtum takgalhskinin nema xlilakpuwankgolh tuku xlakaskinkgo (Mar. 9:33). Xlakata Jesús xmasiyanilh Pedro la nalilakapastaknan kxtastakyaw xTachuwin Dios, tlawanilh akgtum takgalhskinin nema tlan pulaklhuwa la xkgalhtinalh (Mat. 17:24-26). Atanu kilhtamaku akxni xkatsiputun tuku xwi kxnakujkan kstalaninanin katlawanilh takgalhskinin xlakata tuku xlakpuwankgo (kalikgalhtawakga Mateo 16:13-17). Akxni Jesús wi tuku xkawani chu xkatlawani takgalhskinin ni kajwatiya wi tuku xkamakatsini, wata kalakgchalh xnakujkan tiku xkgaxmatnikgo chu tlawalh pi xlilatamakgolh xalakwan xalaksasti tamakatsin.

¹¹ Akxni liwana limaklakaskinaw takgalhskinin la Jesús pulaktutu tuku tlan tlawayaw: katsiniyaw la tlakg tlan namakgtayakgoyaw latamanin, tlan nakatachuwinanaw maski xlakan ni lakaskinkgo chu kamasiyaniyaw tiku taktujukgo la tlan nalitamakgtayakgo tuku likgalhtawakgakgo. Kalichuwinaw pulaktutu niku la tlan nalimaklakaskinaw takgalhskinin xlakata tlan nakinkakitaxtuniyan.

12-14. ¿La xmakgtaya minkgawasa liwana nalichuwinan xalakwan xalaksasti? Kamasta akgtum liʼakxilhtit.

¹² Xapulana liʼakxilhtit. ¿Tuku xtlawa komo minkgawasa xwanin pi ni liwana katsi la nalitachuwinan tiku taʼan kʼescuela tuku kanajla xlakata tamalakatsukin? Xlikana, wix makgtayaputuna ni napekuan akxni nalichuwinan xalakwan xalaksasti tamakatsin. Wa xlakata, ni nakilhniya chu ni tunkun nawaniya tuku xlitlawat, ¿tuku xlakata  ni tlawaya la Jesús chu tlawaniya takgalhskinin niku xla nawaniyan tuku lakpuwan? ¿La tlan chuna xtlawa?

¹³ Akxni natalikgalhtawakgaya minkgawasa makgapitsi takgalhtawakga xla folleto El origen de la vida. Cinco cuestiones dignas de análisis, wix tlan nakgalhskiniya tuku tlakg makanajlani. Kamakgtaya liwana nakatsi tuku xlakata kanajla pi wi chatum Malakatsukina chu tuku xlakata tlawaputun xtalakaskin (Rom. 12:2). Kawani pi tuku makanajlani ni talakaskin lu akxtum nawan la mila.

¹⁴ Kawani pi akxni natachuwinan xcompañero, xla tlan natlawa la wix tlawa. Uma wamputun, pi minkgawasa wi tuku nawan chu alistalh tlan natlawani takgalhskinin xlakata nakatsi tuku lakpuwan xcompañero. Akgtum liʼakxilhtit, tlan naskini xcompañero nalikgalhtawakga recuadro nema wi kpágina 21 xla folleto El origen de la vida chu alistalh nakgalhskin: «¿Ni xlikana pi ADN tlakg lhuwa tuku limin ni xawa akgtum computadora xala uku?». Max xcompañero nawani pi xlikana. Alistalh tlan nakgalhskin: «Komo tiku katsinikgo xlakata computadoras nila tlawakgo pi lhuwa tuku nakgalhikgo, ¿la tlan chuna xtlawalh tuku ni kgalhi liskgalala?». Xlakata minkgawasa tlan nachuwinan xlakata xtakanajla, wix makglhuwa katamakgatawakga. Komo namasiyaniya nalimaklakaskin takgalhskinin, namakgtayaya xlakata liwana nalichuwinan Dios.

15. ¿La tlan namaklakaskinaw takgalhskinin xlakata tlan namakgtayayaw chatum tiku wan pi ni wi Dios?

¹⁵ Xliʼakgtiy liʼakxilhtit. Akxni lichuwinanaw Dios katatanokglhaw latamanin tiku ni kanajlakgo pi wi Dios. Kalakpuwaw pi wi tiku wan pi ni wi Dios. Ni kamastaw talakaskin pi tuku nawan natlawa nialh natachuwinanaw, tlan xkgalhskiw la akglit kata ni kanajlani Dios chu tuku tlawalh pi chuna xlakpuwa. Akxni kgaxmatnitawa tuku kinkawanin chu waninitawa pi lu tlan xlakata lakputsanani uma tema, tlan xwaniw  ¿lakpuwana pi nitlan nalikgalhtawayaw tuku masiya pi latamat malakatsukika? Komo tiku tachuwinampat masta talakaskin max nawaniyan pi tlan naʼakxilhkan uma. Alistalh tlan xmaxki folleto nema wanikan ¿Es la vida obra de un Creador? o El origen de la vida. Cinco cuestiones dignas de análisis. Takgalhskinin nema aktanks tlawakan max tlan natlawakgo pi xalakwan xalaksasti tamakatsin nalakgchan kxnaku.

16. ¿Tuku xlakata nitlan pi tiku kgalhtawakgama kaj nalikgalhtawakga tuku tatsokgnit?

¹⁶ Xliʼakgtutu liʼakxilhtit. Akxni wi tiku makgalhtawakgemaw, max kaj naskiniyaw kalikgalhtawakgalh takgalhtin nema tatsokgtawilanit. Pero komo chuna tlawayaw ni mastamaw talakaskin nastaka xtakanajla. ¿Tuku xlakata? Komo kaj likgalhtawakga chu ni lakapastaka tuku xlakata chuna wan, nikxni natatliwakglha xtakanajla chu akxni naputsastalanikan nalitaxtu xtachuna aktsu xanat nema lakapala xnakga xlakata lu kachichi niku wi (Mat. 13:20, 21). Xlakata ni chuna nala, talakaskin nakgalhskinaw la akxilha tuku katsinima. Kaʼakxilhwi komo xlikana kanajla tuku kinkawaniman. Chu, tuku tlakg xlakaskinka, kakgalhskiw tuku xlakata chuna lakpuwan. Chu kalimakgtayaw Biblia, xlakata xakstu nakatsi tuku tlan chu tuku nitlan (Heb. 5:14). Komo liwana nalimaklakaskinaw takgalhskinin, ni tuwa natatliwakglha xtakanajlakan chu natayanikgo akxni wi tiku nakaputsastalani o nakamaxki nitlan tastakyaw (Col. 2:6-8). ¿Tuku na natlawayaw xlakata liwana namakgantaxtiyaw la lichuwinanaw Dios?

17, 18. Akxni wi tiku tapina lichuwinana Dios, ¿la tlan akxtum naskujatit?

¹⁷ Jesús lichatiy kamalakgachalh kstalaninanin xlakata xlichuwinankgolh Dios (Mar. 6:7; Luc. 10:1). Alistalh, Pablo lichuwinalh makgapitsi “xtaskujnin” tiku “makxtum taskujkgolh kxatlan tamakatsinin” (Filip. 4:3). Xlakata tuku wan uma texto, kkata 1953, tiku lichuwinankgo xTamapakgsin Dios tsukukgolh kamasiyanikgo amakgapitsin la nalichuwinankgo Dios. *

¹⁸ Akxni akxtum tapina lichuwinana Dios atanu kstalanina Cristo, ¿la tlan minchatiykan akxtum naskujatit? (Kalikgalhtawakga 1 Corintios 3:6-9.) Kaʼakxilhti kmiBiblia textos nema likgalhtawakgama mincompañero. Skgalalh kataya chu kaʼakxilhti tiku chuwinama. Kakgaxpatti tuku lichuwinamakgolh chu komo natalakaskin tlan namakgtayaya mincompañero (Ecl. 4:12). Pero kuenta katlawa uma: ni nachuwinana akxni mincompañero tlan kgalhtinama. Akxni lu chuwinamputuna max natlawa pi mincompañero nialh nachuwinamputun tuku nawan chu tiku tachuwinama ni liwana naʼakgatekgsa, o namakgachakgxi. Pero min kilhtamaku max natalakaskin na nachuwinana. Pero komo wi tuku nawana, kaj tsinu kachuwinanti chu namastaya talakaskin pi mincompañero chuntiya kachuwinalh.

19. ¿Tuku kililakapastakatkan, chu tuku xlakata?

¹⁹ ¿La tlan akxtum nalamakgtayayatit akxni pinatit akgatunu chiki? ¿Tuku xlakata ni maklakaskinatit kilhtamaku xlakata naʼakxilhatit la tlakg tlan nalichuwinanatit Dios? Kuenta katlawa ni nawana tuku nitlan xlakata tiku anta wilakgolh niku lichuwinampatit Dios. Nachuna, kuenta katlawa ni nawana tuku nitlan tlawakgo tiku na lichuwinankgo Dios (Prov. 18:24). Kililakapastakatkan pi akinin xtachuna «tlamink xla tiyat» chu pi Jehová kinkamasiyaninitan lhuwa talakgalhaman xlakata kinkalakgayawanitan tuku lu lhuwa xtapalh, nalichuwinanaw xalakwan xalaksasti (kalikgalhtawakga 2 Corintios 4:1, 7, Hua Xasasti Talaccaxlan, 1999). Kalimasiyaw pi lu lanka xtapalh akxilhaw uma talakgalhaman chu liwana kalichuwinaw Dios.