1. ¿Tuku tlawakgonit xpulalinanin nixaxlikana takanajla akxni ananit guerra?

¿LAKASKIN Dios pi kstalaninanin Cristo kaʼankgolh kʼguerra chu kakamakgnikgolh tiku xala atanu países? Siglo nema titaxtulh, wa uma tuku tlawakgonit lhuwa tiku xwankgo pi kstalaninanin Cristo xlitaxtukgo. Católicos tiku pulalinkgo takanajla kasikulunatlawakgolh soldados chu tuku limakgninankgo xlakata xkamakgnikgolh católicos nema xlamakgolh kkachikin nema xtatlawamakgo guerra. Chu nachuna tlawakgonit tiku pulalinkgo atanu takanajla. Akxni tatlawalh xliʼAkgtiy Guerra xLikalanka Katiyatni liwana tasiyalh pi makgtayanankgolh xlakata xlamakgnika.

2, 3. 1) ¿Tuku ni tlawakgolh xtatayananin Jehová akxni analh xliʼAkgtiy Guerra xLikalanka Katiyatni chu alistalh? 2) ¿Tuku xlakata ni makgtlawakgolh guerra?

² ¿Tuku tlawakgolh xtatayananin Jehová akxni analh uma guerra? Tuku tatsokgnit masiya pi ni makgtlawakgolh. ¿Tuku xlakata? Xlakata nachuna tlawakgolh la Jesús tlawalh chu xlakata tuku xmasiyanit. Xla wa: «Wa yuma nakalilakgapaskgoyan xlipaks amakgapitsin mpi wixin, nkilimakgalhtawakgat, [komo lakgalhiniyatit] ntapaxkit» (Juan 13:35). Nachuna, xlakapastakkgo tachuwin nema Pablo katsokgnanilh natalan xalak Corinto chu wa  makgantaxtikgolh xlakata tuku xtitaxtumakgolh (kalikgalhtawakga 2 Corintios 10:3, 4).

³ Xlakata wa Biblia lipulalinkgo xtalakapastaknikan, xaxlikana kstalaninanin Cristo ni katsinikgo la nalatlawani tuku nitlan chu ni ankgo kʼguerra. Xlakata ni makgtanukgo kʼguerra, lhuwa mil xtatayananin Jehová tiku tanu tanu xkatakan, kaputsastalanikanit. Lhuwa xkatamaknukanit kpulachin chu makgapitsi lhuwa xkamaskujukan. Akxni xmapakgsinama nazi kʼAlemania, makgapitsi asta kamakgnika. Maski lhuwa tuku xlipatinamakgolh, kinatalankan xalak Europa chuntiya lichuwinankgolh xalakwan xalaksasti tamakatsin. Wa xlakata ni makgxtakgkgolh nalichuwinankgo Dios kpulachin, chu kcampos de concentración chu niku xkalinkanit. * Lhuwa kata alistalh, kkata 1994, ni makgtanukgolh akxni lhuwa tiku kamakgnika kRuanda. Na ni makgtlawakgolh guerra akxni kgalhikgolh taʼakglhuwit Balcanes, akxni laklalh xamakgan Yugoslavia niku lhuwa kgalhni tastajmakgalh.

4. ¿Tuku wankgonit lhuwa latamanin akxni akxilhkgo pi ni makgtanuyaw kʼguerra?

⁴ Xliputum katiyatni, akxni latamanin akxilhkgo pi ni makgtanuyaw kʼguerra, wankgo pi xtatayananin Jehová xlikana paxkiyaw Dios chu kintalatamankan, chu limasiyayaw kkilatamatkan. ¿Tuku akxilhkgo latamanin nema tlawanit pi nawankgo pi akinin xaxlikana kstalaninanin Cristo?

5. ¿Tuku max tuwa makgkatsikgolh nalakgpalikgo xapulana kstalaninanin Cristo?

⁵ Akxni Jesús tsukulh lichuwinan xTamapakgsin Dios, makglhuwa tiwa pi lu xlakaskinka natalichuwinan. Kalaksakli kgalhkutiy xtamakgalhtawakgen xlakata xmatsukikgolh akgtum taskujut nema xtatlawalh kputum katiyatni chu alistalh na kamasiyanilh 70 nachuna xtlawakgolh (Luc. 6:13; 10:1). Jesús kamakgtayalh xlakata tlan xkamasiyanikgolh xalakwan xalaksasti amakgapitsin. Pulana xʼamakgo litachuwinankgo tiku judíos xwankgonit, pero alistalh wi tuku kawanilh nema ni xlakpuwankgo: wa pi na xkalinikgolh xalakwan xalaksasti latamanin xalak xlikalanka katiyatni. ¡Lu talakgpalilh tuku xtlawakgolh judíos kstalaninanin Cristo! (Hech. 1:8.)

6. ¿Tuku maʼakgatekgsnilh Pedro pi Jehová ni laksakpaxkinan?

⁶ Apóstol Pedro malakgachaka kxchik Cornelio, tiku ni judío xwanit. Anta Pedro akgatekgsli pi Dios ni laksakpaxkinan. Wa xlakata wanilh Cornelio chu xfamilia pi xtamunukgolh (Hech. 10:9-48). Ama kilhtamaku takatsilh pi putum kkatiyatni xʼama talichuwinan xalakwan xalaksasti: latamanin xalak putum kachikinin tlan xkgaxmatkgolh xalakwan xalaksasti chu tlan xmakgamakglhtinankgolh.

7, 8. ¿Tuku tlawanit xkachikin Jehová xlakata tlakg lhuwa latamanin nakgaxmatkgo xalakwan xalaksasti? (Kaʼakxilhti xapulana dibujo.)

⁷ La uku, natalan tiku pulalimakgolh taskujut xla xtatayananin Jehová, lu xatapaxuwan putsakgo la tlakg natalichuwinan chu natamasiya xalakwan xalaksasti xliputum kkatiyatni. La uku atsinu ni takgatsi 8,000,000 xtatayananin Jehová tiku lichuwinankgo uma xtamasiy Cristo, kliwaka 600 tachuwin chu nialh makgas tlakg klhuwa tachuwin natalichuwinan. Lu talakgapaskgo xlakata kʼakgatunu chiki lichuwinankgo Dios chu ktiji, niku min kilhtamaku wilikgo kmesas chu kcarritos xlikgalhtawakgakan.

⁸ Liwaka 2,900 traductores liwana kamasiyanikanit xlakata namatitaxtikgo kʼatanu tachuwin Biblia chu atanu likgalhtawakga xalak Biblia. Chu ni kajwatiya tamatitaxti ktachuwin nema tlakg xlakaskinka kaʼakxilhkan. Na kʼakglhuwa ciento tachuwin nema ni lu talakgapaskgo pero lhuwa millones chuwinankgo, na tamatitaxtima xtachuwin Dios kʼumakgolh tachuwin. Akgtum  liʼakxilhtit, kʼEspaña millones catalanes chali chali chuwinankgo tachuwin nema lilakachinkgolh. Chu umakgolh kata nema titaxtukgonit, tlakg chuwinankan catalán chuna la tanu tanu la chuwinankan. Xtatayananin Jehová tlawakgo likgalhtawakga chu na tlawakgo xtamakxtumitkan ktachuwin catalán, tachuwin nema kalakgchani xnakujkan tiku catalanes.

9, 10. ¿Tuku limasiya pi xkachikin Jehová kamakgtayaputun xlakata xtakanajlakan putum latamanin?

⁹ Uma taskujut xlakata namatitaxtikan kʼatanu tachuwin likgalhtawakga xalak Biblia chu nakamasiyanikan latamanin kxtachuwinkan, tatlawama xlikalanka katiyatni. México akgtum país niku español chuwinankan, pero na pulaklhuwa tachuwin chuwinankan anta. Pulaktum tachuwin wa maya. Nina makgas, sucursal kamalakgachalh umakgolh traductores anta niku maya chuwinankan, xlakata chali chali chuna tlan xchuwinankgolh chu xkgaxmatkgolh uma tachuwin. Atanu liʼakxilhtit wa nepalés, akgtum tachuwin nema tachuwinan kNepal, niku liwaka 29,000,000 latamanin lamakgolh. Maski anta kkachikin 120 tachuwin chuwinankan, liwaka 10,000,000 tiku nepalés chuwinankgo chu lhuwa tiku na wa maklakaskinkgo maski ni wa uma tachuwin lilakachinkgolh. Na tatlawama kʼuma tachuwin kilikgalhtawakgakan.

¹⁰ ¿Tuku xlakata xkachikin Jehová pulaklhuwa kgalhikgo tiku matitaxtikgo kʼatanu tachuwin tuku wan Biblia? Xlakata lu xlakaskinka akxilhkgo nalichuwinankgo xalakwan xalaksasti kputum kachikinin. Xtatayananin Jehová makgpitsikgonit xliputuminika katiyatni lhuwa millones tratados, folletos chu revistas chu ni skinkgo kakaxokgonika. Makgantaxtimakgolh uma tastakyaw nema Jesús mastalh: «Kaj chunata makgamakglhtinantit, pus na kaj chunata nkamastatit», wa xlakata wa limaklakaskinkgo tumin nema xatapaxuwan tamastanit (Mat. 10:8).

11, 12. ¿Tuku wankgonit makgapitsi xlakata xtatayananin Jehová lichuwinamakgolh Dios xlikalanka katiyatni?

¹¹ Xtatayananin Jehová xatapaxuwan lichuwinankgo xTamapakgsin Dios chu lu tlan makgalhtawakgenanin. Liwana katsikgo pi tekgskgonit xaxlikana takanajla, wa xlakata limakgxtakgkgonit tuku xlakaskinka xʼakxilhkgo xlakata tlan nakalitachuwinankgo Dios tiku lamakgo kʼatanu países chu tiku tanu xtachuwinkan. Makgapitsi nialh lhuwa tuku putsakgo nakgalhikgo kxlatamatkan, katsinikgonit atanu tachuwin chu katsinikgonit nalatamakgo la xtalismaninkan atanu kachikinin. Xlakata talichuwinama Dios xlikalanka  katiyatni chu tamasiy nema tatlawama, lhuwa tiku na likanajlakgo pi xtatayananin Jehová litaxtukgo xaxlikana kstalaninanin Jesús.

¹² Xtatayananin Jehová chuna tlawayaw xlakata liwana katsiyaw pi tekgsnitaw xaxlikana takanajla. Pero ¿tuku na tlawanit pi makgapitsi nawankgo pi wa uma xaxlikana takanajla? (Kalikgalhtawakga Romanos 14:17, 18.)

13. ¿La tlawakgonit xtatayananin Jehová xlakata ni xataxkajwani natawila xkachikin Jehová?

¹³ ¿Tuku xlakata liwana katsikgo makgapitsi natalan tiku ni makgxtakgkgo Dios pi tekgskgonit xaxlikana takanajla? Chatum tiku lu tlan skujnanima Jehová uma tuku wa xlakata la makgkatsi: «Lu kuentajtlawakan pi tiku tapakgsikgo kxkachikin Dios ni xataxkajwani nalinkgo xlatamatkan, ni laksakkan tiku nastakyawakan chu tiku ni». ¿La tlawakan xlakata ni nalakatsalakan uma limapakgsin? Putum xtatayananin Jehová lu liskujkgo namakgantaxtikgo limapakgsin nema wilakgolh kBiblia chu liʼakxilhtit nema makgxtakgli Jesús chu kstalaninanin. Wa xlakata, ni lhuwa tiku kamaxtukanit kcongregación xlakata lakatsalakgonit xlimapakgsin Dios. Tlakg lhuwa xtatayananin Jehová ni xataxkajwani limakgolh xlatamatkan chu tlan liʼakxilhtit wilikgo, asta maski tiku pulana xtlawakgo tuku Dios ni lakgati (kalikgalhtawakga 1 Corintios 6:9-11).

14. ¿Tuku tlawakgolh lhuwa tiku xkatamakxtukanit kxkachikin Dios, chu la kitaxtunit?

¹⁴ Biblia wan pi nakatamakxtukan kcongregación tiku ni tlawaputunkgo tuku Dios wan. Lu tlan pi lhuwa miles lakgpalikgonit xtayatkan chu taspitkgonit kcongregación (kalikgalhtawakga 2 Corintios 2:6-8). Xlakata xtatayananin Jehová, wa Biblia limaklakaskinkgo xlakata la nalinkgo xlatamatkan, congregaciones ni xataxkajwani wilakgolh. Liwana katsikgo pi wa uma takanajla nema Dios tlan akxilha. Ni chuna la amakgapitsi takanajla niku kamaxkikan talakaskin putum natlawakgo tuku nalakaskinkgo, xtatayananin Jehová wa tatayakgo xlimapakgsin Dios. Uma tlawanit pi lhuwa latamanin nawankgo pi xtatayananin Jehová wa xatlan takanajla.

15. ¿Tuku tlawanit pi chatum tala nakanajla pi wa lima takanajla nema Dios tlan akxilha?

¹⁵ ¿Tuku xlakata amakgapitsi xtatayananin Jehová tiku lu tlan skujnanimakgolh Dios liwana katsikgo pi kgalhikgo xaxlikana? Chatum tala tiku kgalhi 54 kata wa: «Lata akxni kgawasaku xakwanit kintakanajla klimapuli pulaktutu tuku lu xlakaskinka: 1) wa pi Dios lama; 2) wa pi tuku wi kBiblia xtapuwan Dios chu 3) wa pi limaklakaskima chu sikulunatlawama congregación xla xtatayananin Jehová. Putum uma kata nema klikgalhtawakgama Biblia klakputsa la nakliʼakxilha umakgolh nema klimapuli kintakanajla xlakata nakkatsi komo wi niku takilhti tuku masiyakan. Chuna la titaxtutilha kata tlakg kakxilha pi wi niku takilhti, chu tlawa pi tlakg nastaka kintakanajla chu tlakg kakxilha pi wa uma takanajla nema Dios tlan akxilha».

16. ¿Tuku makgtaya chatum tala liwana nakatsi pi lima xaxlikana takanajla?

 ¹⁶ Chatum tala puskat tiku skuja anta niku kapulalinkan xtatayananin Jehová kNueva York, lichuwinalh xlakata xkachikin Jehová: «Wa uma takanajla nema xlikana lichuwinan xtukuwani Jehová. ¡Xtukuwani Jehová atsinu ni chan 7,000 chuna la tatsokgnit kBiblia! Na lu kimaʼakgpuwantini tuku wan 2 Crónicas 16:9: “Jehová lakputsama xlikalanka katiyatni xlakata nalimaklakaskin xlitliwakga xlakata nakalimakgtaya tiku xliputum xnaku skujnanikgo”». Chu na wa: «Xaxlikana takanajla kimasiyaninit pi xliputum kinaku nakliskujnani Jehová xlakata nakimakgtaya. Chuna la lu tlan ktalalin, wa tuku tlakg xlakaskinka kkgalhi kkilatamat. Chu na kpaxtikatsini pi Jesús kinkamakgtayanitan nalakgapasaw. Uma lu kimakgtaya».

17. ¿Tuku xlakata liwana katsi pi tekgsnit xaxlikana takanajla chatum tala tiku pulana ni xkanajla pi Dios lama?

¹⁷ Chatum tala tiku pulana ni xkanajla pi Dios lama, lichuwinalh: «Akxni kakxilha tuku Dios tlawanit, kkatsi pi lakaskin kalipaxuwaw latamat; wa xlakata kkatsi pi ni katimastalh talakaskin pi putum kilhtamaku napatinanaw. Chu chuna la tlakg nitlan tawilama kakilhtamaku, xkachikin Jehová tlakg tliwakga tawilama xtakanajlakan, paxuwakgo chu lapaxkikgo. Kajwatiya xlitliwakga Jehová tlan tlawa uma tuku kaks malakawaninan» (kalikgalhtawakga 1 Pedro 4:1-4).

18. 1) ¿Tuku wankgolh achatiy natalan? 2) ¿Nachuna lakpuwana la lakpuwankgo umakgolh natalan?

¹⁸ Achatum tala tiku lina kata la skujnanima Dios, wa tuku xlakata lakpuwan pi wi kxaxlikana takanajla: «Chuna la titaxtutilhanit kata kintakgalhtawakga xalak Biblia kimaʼakxilhanit pi xtatayananin Jehová lu kanajlakgo chuna la xkanajlakgo kstalaninanin Cristo kxapulana siglo. Klatapulinit xliputum katiyatni chu kakxilhnit la makxtum wilakgolh. Xaxlikana tuku masiya Biblia tlawanit pi tlan nakmakgkatsi chu nakpaxuwa». Akxni chatum tala tiku liwaka 60 kata kgalhi, kgalhskinka tuku xlakata liwana xkatsi pi xtatayananin Jehová wa takanajla nema Dios tlan akxilha, xla wa pi xlikana tlawakgo chuna la Jesús tlawalh. Wa: «Liwana klikgalhtawakganitaw xlatamat Jesús chu la lichuwinalh Dios, chu xlakaskinka kakxilhaw tuku tlawalh. Lhuwa tuku klakgpalinitaw kkilatamatkan xlakata tlakg naktalakatsuwiniyaw Dios xlakata xtamakamastan Jesús kinkamakgtayayan. Kmakgamakglhtinanitaw pi wa xtamakamastan kinkalakgmaxtuyan. Chu kkatsiyaw pi malakastakwanika, xlakata wi tiku akxilhkgolh chu wankgolh pi xlikana» (kalikgalhtawakga 1 Corintios 15:3-8).

19, 20. 1) ¿Tuku xlitlawatkan xwanit kstalaninanin Cristo xalak Roma nema kamalakapastakalh Pablo? 2) ¿Tuku talakgalhaman kgalhiyaw kstalaninanin Cristo?

¹⁹ Xlakata paxkiyaw kintalatamankan, kamasiyaniyaw tuku xaxlikana nema katsininitaw. Pablo kawanilh natalan tiku xtapakgsikgo kcongregación xalak Roma: «Lapi wa minkilhni wa nalikgalhapalaya mpi wa nCristo wa mimalana, chu wa minaku, nalikanajlaniya mpi wa Dios nti ntimalakastakwanilh klinin, naliakgaputaxtuya. Sampi anta kminaku ntani nalikanajlaya, [chu] nalitamalulokgniya, cha nchu wa minkilhni, nalikgalhapalaya, [chuna] nalikgalhiya akgaputaxtut» (Rom. 10:9, 10).

²⁰ Xtatayananin Jehová liwana katsiyaw pi tekgsnitaw xaxlikana takanajla. Katsiyaw pi lanka talakgalhaman nakamasiyaniyaw amakgapitsin xalakwan xalaksasti xlakata xTamapakgsin Dios. Akxni katachuwinanaw latamanin kakawaniw tuku natlawa pi tlakg nakatsiputunkgo, chu ni kajwatiya xlakata tuku kamasiyaniyaw nema lichuwinan Biblia, na kakanajlakgolh xlakata akinin limasiyayaw pi lu kanajlayaw.