1, 2. ¿Tuku akinin tlawayaw nema animales nila tlawakgo?

AKININ ni chuna la animales. Akgtum liʼakxilhtit, tlan chuwinanaw, tsokgnanaw, kgalhtawakgayaw chu akgatekgsaw tuku wankgo amakgapitsin. Na tlan tlawayaw oración chu tlan kilhtliniyaw Jehová. Científicos nina akgatekgskgo la tlawa kiʼakskititkan putum uma.

² Nachuna maski chuwinanaw, Jehová wi atanu tuku kinkamaxkinitan nema animales ni kgalhikgo (Sal. 139:14; Apocalipsis [Revelación] 4:11). Xlakata kinkamaxkin tayat nema kgalhi, kinkamaxkinitan talakaskin nalaksakaw tuku natlawaputunaw (Gén. 1:27). Wa xlakata akinin nalaksakaw komo nalimaklakaskinaw kintachuwinkan xlakata nalimalankiyaw Jehová chu naskujnaniyaw.

3. ¿Tuku kinkamaxkinitan Jehová xlakata liwana nalaksakaw tuku natlawayaw?

³ Jehová kinkamaxkinitan Biblia xlakata nakatsiyaw la namalankiyaw chu naskujniyaw. La uku tlan talikgalhtawakga Biblia kxamaktuminika o ni, kliwaka 2,800 tanu tanu tachuwin. Akxni likgalhtawakgayaw Biblia chu lilakpuwanaw, katsiniyaw lakpuwanaw la Jehová (Sal. 40:5; 92:5; 139:17). Chu komo nachuna nalakpuwanaw la Jehová, tlan nalaksakaw tuku tlan chu tlan  nalatamayaw putum kilhtamaku (kalikgalhtawakga 2 Timoteo 3:14-17).

4. 1) ¿Tuku wamputun lilakpuwankan? 2) ¿Tuku takgalhskinin nakgalhtiyaw kʼuma artículo?

⁴ Lilakpuwankan wamputun kaj pulaktum wi tuku nalakapastakkan chu liwana naʼakgatekgskan (Sal. 77:12; Prov. 24:1, 2). Lu xlakaskinka nalimaxtuyaw kilhtamaku nalakpuwanaw tuku katsiniyaw xlakata Jehová chu Jesús (Juan 17:3). Kʼuma artículo nakgalhtiyaw umakgolh takgalhskinin: ¿Tuku nakinkamakgtayayan wi tuku nalilakpuwanaw? ¿Tuku tlan nalilakpuwanaw? ¿Tuku tlan natlawayaw xlakata putum kilhtamaku nalilakpuwanaw chu napaxuwayaw?

5, 6. ¿Tuku nakinkamakgtayayan nalakapastakaw chu tlakg liwana naʼakgatekgsaw tuku likgalhtawakgayaw?

⁵ Akinin wi tuku tlan tlawayaw tuku ni talakaskin nalakpuwanaw, la akxni jaxananaw, tlawanaw o akxni paxialhnanaw kbicicleta. Pero ¿nachuna kinkakitaxtuniyan akxni kgalhtawakgayaw? Max kgalhtawakgamaw pero max wi atanu tuku lakapastakwilaw. ¿La natlawayaw nichuna nakinkaʼakgspulayan? Nitu atanu nalakapastakaw chu nalakpuwanaw tuku kilhchanima tuku likgalhtawakgamaw. Chu akxni nalikgalhtawakgakgoyaw akgtum párrafo o akgtum subtítulo, akstu kakinkakgalhskinkan: «¿Tuku kimasiyani tuku aku klikgalhtawakgalh? ¿Xlikana liwana kʼakgatekgsa?».

⁶ Científicos katsikgonit pi akxni pixlanka wi tuku likgalhtawakgayaw tlakg ni tuwa lakapastakaw. Chu Jehová katsi uma, xlakata wa kinkatlawan. Wa xlakata wanilh Josué pi xapistsina xlikgalhtawakgalh libro xla limapakgsin, uma wamputun la komo kaj xakstu xkgaxmatli (kalikgalhtawakga Josué 1:8). Komo chuna nalikgalhtawakgayaw Biblia nakinkamakgtayayan ni atanu tuku nalakpuwanaw chu nalakapastakaw tuku nalikgalhtawakgayaw.

7. ¿Niku chu tuku kilhtamaku kililakpuwanatkan? (Kaʼakxilhti xapulana dibujo.)

⁷ Xlikana, min kilhtamaku lu tuwa nitu atanu nalakapastakaw chu kajwatiya nalilakpuwanaw tuku likgalhtawakgamaw. Max tlakgwanitaw o akgxuninitaw o wi tuku kinkaʼakgaxkuliyan. Wa xlakata katawilaw niku tlan nalilakpuwaw chu nitu nakinkaʼakgaxkuliyan chu akxni nitu litaʼakglhuwimaw. Akgtum liʼakxilhtit, David xlilakpuwan katsisni (Sal. 63:6). Chu Jesús xputsa niku nitu xʼakgaxkulilh xlakata nalilakpuwan chu xtlawa xʼoración (Luc. 6:12).

8. 1) ¿Tuku tlan nalilakpuwanaw? 2) ¿La makgkatsi Jehová akxni kalitachuwinanaw amakgapitsin xtukuwani?

⁸ Ni kajwatiya tlan nalilakpuwanaw tuku  likgalhtawakgayaw kBiblia, na tlan nalilakpuwanaw atanu. Akgtum liʼakxilhtit, akxni naʼakxilhaw tuku tlawakanit, akstu kakinkakgalhskinkan: «¿Tuku kimasiyani uma xlakata Jehová?». Akxni chuna natlawayaw max natlawaputunaw oración xlakata napaxtikatsiniyaw. Komo katawilaw atanu latamanin, tlan nakawaniyaw la makgkatsiyaw (Sal. 104:24; Hech. 14:17). Jehová kinkaʼakxilhan chu lu paxuwa akxni akxilha pi lakapastakaw, akxni tlawaniyaw oración chu kalitachuwinanaw amakgapitsin. Biblia wan: «Maktum libro xla talakapastakni tsukuka tsokgkan kxlakatin xpalakata tiku xpekuanikgo Jehová chu tiku xlilakpuwankgo xtukuwani» (Mal. 3:16).

9. 1) ¿Tuku wanilh Pablo Timoteo? 2) ¿Tuku tlan nalilakpuwanaw akxni lakkaxwilimaw xlakata naʼanaw limakgalhtawakgenanaw Biblia o nalichuwinanaw Dios?

⁹ Apóstol Pablo wanilh Timoteo pi xlilakpuwa la xʼakxilhkgo makgapitsin tuku xwan, xtlawa chu la xmasiya (kalikgalhtawakga 1 Timoteo 4:12-16). Akinin na tlan nalakpuwanaw tuku wa Pablo. Akgtum liʼakxilhtit, akxni lakkaxwiliyaw nalimakgalhtawakgenanaw Biblia, nalimaxtuyaw kilhtamaku xlakata nalilakpuwanaw. Kalakpuwaw akgtum takgalhskinin o liʼakxilhtit nema tlan namakgtaya tiku makgalhtawakgemaw xlakata xʼamigo Dios nawan. Akxni chuna natlawayaw tlakg natatliwakglha kintakanajlakan chu tlakg  xatapaxuwan namasiyayaw. Nachuna, pulana nalilakpuwanaw akxni nina anaw lichuwinanaw Dios (kalikgalhtawakga Esdras 7:10). Tlan nalikgalhtawakgayaw akgtum capítulo xla Hechos o nalilakpuwanaw versículos nema nalikgalhtawakgayaw o tuku likgalhtawakga nakamaxkiyaw latamanin. Uma na nakinkamakgtayayan tlakg xatapaxuwan nalichuwinanaw Dios (2 Tim. 1:6). Na tlan nalakpuwanaw tuku lakaskinkgo latamanin niku lichuwinanaw Dios chu tuku nakawaniyaw xlakata tlakg nakatsiputunkgo. Chuna tlakg tlan namaklakaskinaw Biblia akxni nalichuwinanaw Dios (1 Cor. 2:4).

10. ¿Tuku atanu tlan nalilakpuwanaw?

¹⁰ ¿Tuku atanu tlan nalilakpuwanaw? Komo natsokgtilhayaw tuku kgaxmataw kkintamakxtumitkan chu klaklanka tamakxtumit, kalimaxtuw kilhtamaku xlakata nalikgalhtawakgaparayaw. Chu akstu kakinkakgalhskinkan: «¿Tuku kkatsinilh xlakata Biblia chu xlakata xkachikin Dios?». Na tlan nalilakpuwanaw tuku nalikgalhtawakgayaw krevista Makatsinina, ¡Despertad! chu klikgalhtawakga nema kinkamaxkikanan klaklanka tamakxtumit. O akxni likgalhtawakgayaw xlakata chatum tala nema talichuwinan xlatamat kAnuario, kalimaxtuw kilhtamaku nalilakpuwanaw, xlakata chuna nalakgchan kinakujkan. Akxni likgalhtawakgayaw kilikgalhtawakgakan o atanu, tlan nalhtitaw tuku tlakg xlakaskinka tapuwan chu tlan natsokgtilhayaw kxkilhpan tuku likgalhtawakgamaw. Uma nakinkamakgtayayan nalakapastakaw tapuwan nema tlakg xlakaskinka nema tlan namaklakaskinaw akxni nalakkaxtlawayaw kintaʼakgchuwinkan o akxni nalakgapaxialhnanaw chatum tala o tiku limakgalhtawakgemaw Biblia. Akxni lilakpuwanaw tuku xla Dios, lu xlakaskinka nalimaxtuyaw kilhtamaku xlakata nachan kkinakujkan chu napaxtikatsiniyaw Jehová.

11. ¿Tuku tlakg xlakaskinka kililakpuwanatkan chu tuku xlakata? (Kaʼakxilhti nota.)

¹¹ Lhuwa tuku tlan nalilakpuwanaw, pero tuku tlakg xlakaskinka wa tuku katsiniyaw kBiblia. ¿Tuku xlakata? Kalakpuwaw pi nachan kilhtamaku mapakgsinanin nakinkawanikgoyan pi ni nakgalhiyaw Biblia. * Maski chuna xlalh, nila tiku natlawa pi nialh nalilakpuwanaw tuku katsininitaw, la textos xalak Biblia, o takilhtlin nema likilhtliyaw (Hech. 16:25). Jehová nakinkalimakgtayayan xʼespíritu santo chu nalakapastakaw tuku katsininitaw chu xaʼakgstitum naskujnaniyaw (Juan 14:26).

12. ¿Tuku tlan natlawayaw xlakata nalikgalhtawakgayaw Biblia chali chali?

¹² ¿Tuku tlan natlawayaw xlakata nalikgalhtawakgayaw Biblia chali chali? Kaʼakxilhwi la natlawayaw. Kʼakgatunu semana tlan nalimaxtuyaw  makgapitsi kilhtamaku xlakata nalikgalhtawakgayaw tuku natamatitaxti Niku Masiyakan xlakata la Lichuwinankan Dios, chu nalimaxtuyaw kilhtamaku xlakata nalilakpuwanaw tuku nalikgalhtawakgayaw. Makgapitsi kilhtamaku tlan nalikgalhtawakgayaw makgapitsi capítulos xla Mateo, Marcos, Lucas o Juan, chu nalilakpuwanaw tuku tlawalh Jesús chu tuku masiyalh (Rom. 10:17; Heb. 12:2; 1 Ped. 2:21). Chu xlakata tlakg nakinkamakgtayayan tuku likgalhtawakgaw, tlan nalimaklakaskinaw El hombre más grande, niku lichuwinantilha la latamalh Jesús chu tuku tlawalh (Juan 14:6).

13, 14. ¿Tuku xlakata lu xlakaskinka nalilakpuwanaw Jehová chu Jesús chu tuku nakinkamakgpuwantiniyan natlawayaw?

¹³ Lilakpuwankan Jehová chu Jesús nakinkamakgtayayan tlakg xatlan kstalaninanin Cristo nawanaw chu tlakg natatliwakglha kintakanajlakan (Heb. 5:14; 6:1). Komo kaj tsinu kilhtamaku nalimaxtuyaw nalilakpuwanaw Jehová, tsinu tsinu natamakgatliniyaw chu max asta nialh xʼamigo nawanaw (Heb. 2:1; 3:12). Jesús kinkawanin komo ni xatapaxuwan namakgamakglhtinanaw tuku katsiniyaw kBiblia, max lu nakgalhiputunaw tuku anan kkakilhtamaku la tumin chu tuku lipaxuwakan, uma natlawa pi natamakgatliniyaw Dios (Luc. 8:14, 15).

¹⁴ Wa xlakata lu xlakaskinka nalilakpuwanaw Biblia putum kilhtamaku chu chuna la natitaxtutilha kilhtamaku tlakg nalakgapastilhayaw Jehová. Uma nakinkamakgpuwantiniyan pi tlakg naliskujaw xlakata nachuna nakgalhiyaw la kgalhi xtayat chu la likatsi (2 Cor. 3:18). Komo naliskujaw, chuntiya nakatsiniyaw xlakata Dios chu la likatsi putum kilhtamaku. ¡Lu lanka talakgalhaman! (Ecl. 3:11.)

15, 16. 1) ¿La kinkamakgtayayan akxni lilakpuwanaw xlakata Jehová chu Jesús? 2) ¿Tuku xlakata lakgachunin tuwa makgkatsiyaw nalimaxtuyaw kilhtamaku xlakata nalilakpuwanaw? 3) ¿Tuku xlakata lu tlan kitaxtu akxni limaxtuyaw kilhtamaku nalilakpuwanaw?

¹⁵ Lilakpuwankan Jehová chu Jesús na kinkamakgtayayan chuntiya xatapaxuwan naskujnaniyaw. Uma tapaxuwan nakamakgpuwantini natalan chu nachuna tiku kalitachuwinanaw Dios. Nachuna, akxni lilakpuwanaw tuku Jehová tlawalh kimpalakatakan akxni malakgachalh Jesús nakinkapalakaniyan, akxilhaw pi lu xtapalh xʼamigos Dios nalitaxtuyaw (Rom. 3:24; Sant. 4:8). Chatum tala xalak Sudáfrica wanikan Mark akgtutu kata xtanuma kpulachin xlakata ni makgxtakgli Jehová. Wan pi akxni wi tuku lilakpuwankan xtachuna la ankan niku lipaxuwakan chu lilakgatit. Akxni tlakg lilakpuwan tlakg lakgapasa Jehová. Nachuna, akxni lu taxlajwaninit chu lu lakgaputsa, likgalhtawakga Biblia chu alistalh limaxtu kilhtamaku xlakata nalilakpuwan. Uma lu makgtaya xlakata tlakg tlan namakgkatsi.

¹⁶ Min kilhtamaku tuwa makgkatsiyaw  nalimaxtuyaw kilhtamaku xlakata nalilakpuwanaw Biblia. ¿Tuku xlakata? Xlakata kʼuma kakilhtamaku lhuwa anan tuku kinkamakglhtiyan kilhtamaku. Chatum tala wanikan Patrick wan pi lhuwa tuku xlitlawat chali chali. Lakgachunin wi tuku lu lilakgaputsa. ¿Tuku tlawa akxni chuna makgkatsi? Pulana wani Jehová tuku lilakgaputsa kʼoración. Akxni chuna tlawa, tlakg ni tuwa makgkatsi nalilakpuwan. Xlikana, talakaskin tlakg nalimaxtu kilhtamaku, pero makgkatsi pi tlakg talakatsuwini Jehová. Akxni lilakpuwan na makgtaya naʼakgatekgsa tuku masiya Dios kBiblia (Sal. 94:19). Chuna la akxilhaw, likgalhtawakgakan Biblia chu lilakpuwankan chali chali pulaklhuwa la kinkamakgtayayan. Xlikana, akxni chuna tlawakan tlan kitaxtu (Hech. 17:11).

17. ¿Tuku hora limaxtuya xlakata nalilakpuwana?

¹⁷ Makgapitsin likgalhtawakgakgo Biblia, lilakpuwankgo chu tsisa tlawakgo oración. Makgapitsin tlawakgo akxni jaxkgo itat kilhtamaku. Amakgapitsin max limaxtukgo kilhtamaku kakgotanun akxni amakgolha lhtatakgo. Chu amakgapitsin max kgalhtawakgakgo tsinu tsisa chu tsinu katsisni (Jos. 1:8). Maski ni watiya hora, talakaskin chali chali nalimaxtuyaw kilhtamaku xlakata nalikgalhtawakgayaw Biblia chu nalilakpuwanaw (Efes. 5:15, 16).

18. ¿Tuku kamalaknuni Jehová tiku nalilakpuwankgo Biblia chu liskujkgo xlakata natlawakgo tuku katsinikgo?

¹⁸ Jehová wan pi putum nakasikulunatlawa tiku lilakpuwankgo Biblia chu liskujkgo xlakata natlawakgo tuku katsinikgo (kalikgalhtawakga Salmo 1:1-3). Jesús wa pi tiku kgaxmatkgo chu tlawakgo tuku wan Biblia tlakg paxuwakgo (Luc. 11:28). Pero tuku tlakg xlakaskinka wa komo nalilakpuwanaw chali chali Biblia, tlan nalatamayaw chuna la namalanki Jehová. Chu Dios nakinkamaxkiyan xatapaxuwan latamat la uku chu latamat nema ni kgalhi xlisputni kParaíso (Sant. 1:25; Apoc. 1:3).