Espíritu santo litliwakga nema litlawaka putum tuku anan
Espíritu santo litliwakga nema litlawaka putum tuku anan
«Kajwatiya chuwinalh Jehová chu tatlawalh akgapun, nachuna xʼespíritu litatlawalh putum tuku anan.» (SAL. 33:6, NM)
1, 2. 1) ¿La tlakg takatsinitilhama xlakata Katiyatni chu akgapun? 2) ¿Tukuya takgalhskinin kilitlawatkan nema lu xlakaskinka?
KATA 1905, científico Albert Einstein tiku lu lakgapaskan chu amakgapitsi científicos xlakpuwankgo pi akgapun kaj akgtum lanka galaxia xwanit: Vía Láctea. ¡Lu ni lhuwa tuku xkatsikgo xlakata putum tuku anan! La uku tapuwan pi anankgo liwaka cien mil millones galaxias chu ama galaxias kgalhikgo lhuwa millones staku. Chu chuna la tlakg kawilimaka xalakwan tuku liʼakxilhkan akgapun tlakg katekgsmaka galaxias.
2 Akxni xtsukuma siglo XX ni kajwatiya ni lhuwa tuku xtakatsi xlakata putum tuku anan, na ni lhuwa tuku xtakatsi xlakata kinkatiyatnikan. Xlikana, científicos tiku xlamakgolh ama kilhtamaku tlakg xkatsikgo nixawa tiku nialhtu xlamakgolh pero la uku tlakg katsiyaw xlakata la xlistlan chu la xlituwa katlawakanit animales chu tanu tanu tuku pulha chu anan kKatiyatni. Chu nialh makgas na natakgalhti lhuwa takgalhskinin nema kgalhiyaw xlakata akgapun chu Katiyatni. Pero la uku kilitlawatkan uma takgalhskinin: ¿niku minitancha putum tuku anan? Kajwatiya kiMalakatsukinakan tlan nakinkamaxkiyan xtakgalhtin, chu Biblia kinkalimakatsiniyan.
Kaks malakawaninan tuku tatlawanit
3, 4. ¿La tlawalh Dios putum tuku anan chu la malanki tuku tlawalh?
3 Tachuwin nema pulana wi kBiblia liwana wan tiku tlawalh putum tuku anan: «Kxapulana, Dios tlawalh akgapun chu katiyatni» (Gén. 1:1). Akxni nitu xʼanan, Jehová limaklakaskilh espíritu santo xlakata tlawalh «akgapun chu katiyatni», uma wamputun putum tuku anan. Dios limaklakaskilh espíritu santo xlakata tlawalh tuku lanklanka chu laktuwa, chuna la chixku limaklakaskin xmakan chu tuku liskuja xlakata natlawa tuku lu stlan.
4 Biblia tamalakxtumi espíritu santo la “xmakan” Dios (Sal. 102:25; Mat. 12:28). Chu putum tuku Jehová litlawanit xʼespíritu santo nema “litlawanit ixmakan” malanki. Salmista wa: «Akgapun tanks kinkamasiniyan ixlilanka Dios, wakg lata tu ana tatasij [o tasiya], kinkalitakgalhchiwinanan tu tlawanit ixmakan» (Sal. 19:1). Chuna la akxilhaw, tuku tatlawanit limasiya pi espíritu santo lu tliwakga (Rom. 1:20). Kaʼakxilhwi makgapitsi liʼakxilhtit.
Lu lhuwa xlitliwakga Dios
5. Kawili akgtum liʼakxilhtit xlakata xlitliwakga xʼespíritu Jehová nema litlawalh tuku anan.
5 Xlakata la xlilanka akgapun limasiya pi xlitliwakga Jehová ni sputa (kalikgalhtawakga Isaías 40:26). Kalilakpuwanti Chichini. Liwaka 150 millones kilómetros la xlimakgat wilacha Chichini, chu atsinu ni kgatsi 15 millones grados Celsius la xlichichi. Pero maski chichini lu chichi, lu tlan la xlimakgat wilacha xlakata putum tuku lamakgolh Katiyatni ni nanikgo. Xlikana pi lu lhuwa litliwakga tamaklakaskilh xlakata litlawaka chichini chu na lhuwa litliwakga tamaklakaskilh xlakata litlawaka lhuwa millones staku. Jehová kgalhi uma litliwakga nema tamaklakaskilh xlakata tlawalh putum tuku anan.
6, 7. 1) ¿Tuku xlakata tlan nawanaw pi Dios liwana lakkaxwililh la limaklakaskilh espíritu santo? 2) ¿La likatsiyaw pi akgapun ni kaj xakstu tawilalh?
6 Akxni akxilhaw la liwana talakkaxwilinit putum tuku anan limasiya pi Dios limaklakaskilh xʼespíritu santo. Kawiliw akgtum liʼakxilhtit kalakpuwanti pi namujuya xalak spupuku chu xalak smukuku canicas kʼakgtum caja chu kalakchiki, alistalh kapuxtakga. ¿Lakpuwana wix pi tanu natawilakgo xalak spupuku chu tanu natawilakgo xalak smukuku? ¡Xlikana pi ni! Putum tuku talakchiki o talakwilha nila nawanaw pi ni wilha natawila. Chu takatsi pi chuna la. *
7 Pero ¿tuku akxilhkgonit lakchixkuwin akxni limaklakaskinkgo telescopios xlakata naʼakxilhkgo akgapun? Akxilhkgonit pi wilakgolh lhuwa galaxias, staku chu planetas nema liwana talakkaxwilinit niku natitaxtukgo. ¿Tlan nawanaw pi xlakata lu liwana talakkaxwilinit niku natitaxtukgo kaj akglakgwa chuna lalh? ¡Nila chuna nawanaw! Wa xlakata, ¿tukuya litliwakga tlawalh pi liwana katawilalh putum kakilhtamaku? Ni anan tuku lilakputsananinankgo chu tuku tlawakgonit científicos tlan likatsikgo tukuya litliwakga tlawalh putum tuku anan. Pero Biblia kinkawaniyan pi wa espíritu santo, tlakg lanka litliwakga nema anan xlikalanka kakilhtamaku. Chuna lichuwinalh salmista: «Kajwatiya chuwinalh Jehová chu tatlawalh akgapun, nachuna xʼespíritu litatlawalh putum tuku anan» (Sal. 33:6, NM). Akxni akxilhaw akgapun katsisni ni akxilhaw «putum» staku nema anankgo.
Espíritu santo chu kinkatiyatnikan
8. ¿La xlilhuwa liwana katsiyaw xlakata tuku tlawanit Jehová?
8 Maski lhuwa tuku katsiyaw xlakata tuku anan kkakilhtamaku lhuwaku kinkatsankganiyan nakatsiyaw. Job tiku ni xmakgxtakga Dios wa pi nitu katsiyaw chu pi kajwatiya lakgapasaw «xkilhpan xtiji» o tuku tlawanit. Alistalh wa: «¡Kaj tsinu tuku takatsi xlakata tuku tlawanit!» (Job 26:14). Titaxtulh lhuwa siglos, mapakgsina Salomón tiku xʼakxilha tuku anan kkakilhtamaku lichuwinalh xlakata Jehová: “Stlan tuku tlawanit chu kxkilhtamaku. Chu ni wilinit kxnaku pi ni naniputunkgo, xlakata latamanin nikxni liwana nakatsikgo tuku tlawanit xaxlikana Dios xkilhtsukut chu asta kxkgalhsputat” (Ecl. 3:11; 8:17).
9, 10. ¿Tukuya litliwakga limaklakaskilh Dios xlakata litlawalh Katiyatni, chu tuku tlawaka kxapulana akgtutu kilhtamaku?
9 Katsiyaw pi Jehová lhuwa tuku makatsininanit xlakata tuku tlawanit. Kawiliw akgtum liʼakxilhtit, xtachuwin Dios wan pi makgasa lhuwa limaklaskinka espíritu santo xlakata litlawaka tuku anan kKatiyatni (kalikgalhtawakga Génesis 1:2). Ama kilhtamaku putum tiyat, chuchut xlitaʼakgtsamanit ni xʼanan xkgakganat chu max ni xʼanan un nema tlan xlijaxanankan.
10 Biblia lichuwinan akglhuwa kilhtamaku akxni Dios tlawalh putum tuku anan, umakgolh kilhtamaku ni xaʼakgpuxamatati horas nema lakgapasaw, umakgolh kilhtamaku lu lhuwa kata lilh. Kxapulana kilhtamaku, Jehová tlawalh pi xtsukulh xkgakganan kKatiyatni. Uma kilhtamaku sputli akxni Dios tlawalh pi xtsukulh liwana tasiya kKatiyatni Chichini chu Papaʼ (Gén. 1:3, 14). Xliʼakgtiy kilhtamaku tsukuka tlawakan nema litamakgtlapatit katiyatni wanikan atmósfera (Gén. 1:6). Chuna ama kilhtamaku xʼanan chuchut, xkgakganat chu un. Pero katiyatni xlitaʼakgtsamanit chuchut. Xliʼakgtutu kilhtamaku, Jehová limaklakaskilh xʼespíritu santo xlakata tlawalh niku tlan xlatamaka. Akxni chuna tlawalh limaklakaskilh xlitliwakga xlakata xlimatsuwilh katiyatni xlakata tlan xtasiyalh niku tlan nalatamakan (Gén. 1:9). Alistalh, akxni ama kilhtamaku chu amakgapitsi kilhtamaku, lhuwa tuku xʼama tlawakan nema lu laktuwa.
Espíritu santo chu tuku staknankgo
11. ¿Tuku masiya xlakata liwana lakkaxwilinankanit, anankgo tuku lu lakxtum tapitsikgonit chu tuku lu lakswan nema staknankgo?
11 Espíritu santo na tlawalh tuku lu laktuwa nema lamakgolh kKatiyatni. Kxliʼakgtutu kilhtamaku asta kxliʼakgchaxan kilhtamaku, Dios limaklakaskilh espíritu santo xlakata litlawalh tipalhuwa animales chu tuku pulha katiyatni (Gén. 1:11, 20-25). Anankgo lhuwa tuku liwana kalakkaxwilikanit chu lu lakxtum tapitsikgonit chu lu lakswan nema litasiya pi wantiku katlawalh tlakg xaskgalala.
12. 1) ¿Tuku tlawa ADN? 2) ¿Tuku litasiya xlakata tuku tlawa ADN?
12 Tuku staknankgo kgalhikgo ADN (ácido desoxirribonucleico), wa tlawa pi nalalimatitaxtini xlakata la natasiyakgo latamanin chu animales. Na wa tlawa pi katalhuwilh putum tuku staknan unu katiyatni, la wantuku lu laktsina, tuwan, latamanin, elefante chu lanka ballena xaspupuku. Maski tanu la tasiyakgo, ADN tlawa pi ni natalakgpalikgo. Uma tlawa pi ni natalakgpalikgo animales chu latamanin maski lhuwata kilhtamaku titaxtunit. Chuna la Dios lakaskin pulakatunu tuku staknankgo tlawakgo tuku xlitlawatkan kxlatamatkan (Sal. 139:16). Uma ADN nema liwana tatlawanit limasiya pi putum tuku anan wa tlawalh espíritu santo, “xmakan” Dios.
Wantuku tlakg xlakaskinka tlawaka kKatiyatni
13. ¿Tuku limaklakaskilh Dios akxni tlawalh chixku?
13 Jehová limaklakaskilh lhuwa miles kata xlakata lhuwa tuku tlawalh, makgapitsi staknankgo chu makgapitsi ni staknankgo. Xlakata Dios chuna tlawalh, Katiyatni stlan tasiyalh ni xtachuna la akxni «nitlan xtasiya chu kaskakni» xwanit. Pero Jehová chuntiya xlimaklaskima espíritu santo xlakata tuku xtlawama. Nialh makgas xʼama tlawa wantuku tlakg tuwa nema tlawaka kKatiyatni. Kxkgatsputat kxliʼakgchaxan kilhtamaku, limaklakaskilh espíritu santo xlakata tlawalh chixku chu limaklakaskilh tuku litatlawanit tiyat (Gén. 2:7).
14. ¿Tuku tlawa pi ni lakxtum nawankgo latamanin chu animales?
14 Génesis 1:27 wan: «Dios tlawalh chixku xtachuna la Dios: xachixku chu xapuskat katlawalh». Xlakata kikatlawakanitan xtachuna la Dios, tlan paxkinanaw chu tlan kiʼakstukan nalakapastakaw tuku natlawaputunaw chu asta tlan natalalinaw Dios. Wa xlakata ni kaks lilakawanaw xlakata kiʼakskititkan ni xtachuna la xla animales. Kiʼakskititkan tlawaka xlakata tlan xkatsinilh xlakata Jehová chu nakatsini tuku tlawanit xliputum kilhtamaku.
15. ¿Tuku tlan xtilipaxuwakgolh Adán chu Eva?
15 Akxni Dios katlawalh Adán chu Eva kamaxkilh Katiyatni xlakata tlan liwana xlakgapaskgolh chu xlipaxuwakgolh putum tuku xʼakxilhkgo (Gén. 1:28). Kamaxkilh lhuwa tuku tlan xwakgolh chu xakalipaxaw niku xlatamakgolh. Na tlan xliputum kilhtamaku xlatamakgolh chu xkapaxkikgolh akglhuwa millones xkamanan nema ni lakgalhinanin xwankgolh. Lu nitlan xlakata ni chuna wa.
Tuku tlawa espíritu santo
16. ¿Tuku tlan namakglhtinanaw maski xapulana kinatlatnikan ni kgalhakgaxmatkgolh Dios?
16 Xlakata limasiyakgolh pi ni xpaxtikatsinikgo Dios chu kaj xakstu xkapaxkikan, Adán chu Eva ni kgalhakgaxmatkgolh xMalakatsukinakan. Wa xlakata, putum akinin makglakgalhinanin chu patinanaw. Pero Biblia masiya pi nalakkaxtlawa putum tuku nitlan tlawakgolh xapulana kinatlatnikan chu natlawa tuku pulana xlakapastaknit. Chu natlawa pi Katiyatni akgtum paraíso nawan niku ni katitatatlakgolh chu xatapaxuwan xliputum kilhtamaku nalatamakgo (Gén. 3:15). Xlikana, putum kilhtamaku lakapastakputunaw uma takgalhkgalhin chu xlakata chuna natlawayaw maklakaskinaw espíritu santo.
17. ¿Tukuya talakapastakni ni kilikgalhitkan?
17 Xlakata namakglhtinanaw espíritu santo, kaskiniw Jehová (Luc. 11:13). Chuna tlakg natatliwakglha kintakanajlakan chu tlakg nakatsiyaw pi putum tuku anan wa Jehová tlawanit. La uku lhuwa tiku wankgo pi evolución litlawaka tuku anan chu makgapitsi ni kanajlakgo pi Dios lama. Akinin ni namastayaw talakaskin nachuna natsukuyaw lakpuwanaw xlakata umakgolh tapuwan niniku takilhti. Putum akinin skgalalh kilitawilatkan xlakata ni natlawayaw tuku nakinkamatlawiputunkgoyan latamanin (kalikgalhtawakga Colosenses 2:8).
18. Akxni akxilhaw la lakatsukulh putum tuku anan, ¿tuku xlakata lu nitlan nawanaw pi ni kinkamalakatsukin tiku lu xaskgalala?
18 Tlakg natatliwakglha takanajla nema kgalhiniyaw Dios chu Biblia komo liwana naʼakxilhaw tuku limasiya pi Dios tlawanit tuku anan. Makgapitsi tiku likgalhtawakgakgo xlakata la lakatsukulh tuku anan wankgo pi ni Dios malakatsukilh. Pero uma limasiya pi lhuwa tuku ni kuenta tlawanikgo akxni akxilhkgo tuku anan. Na ni akxilhkgo pi chuna la liwana talakkaxwilinit chu tuku xlakata katlawakanit «lhuwa tuku lu lakstlan» anan (Job 9:10; Sal. 104:25). Akinin kstalaninanin Cristo liwana katsiyaw pi putum tuku anan Jehová litlawalh xʼespíritu santo chu xliskgalala.
Espíritu santo chu xlakata kanajlaniyaw Dios
19. ¿Tuku makgtayayan nakanajlaya pi Dios lama chu xʼespíritu santo liskujma?
19 Xlikana, ni talakaskin putum nakatsiyaw la tlawatilhaka akgatunu tuku anan xlakata tlan nakanajlaniyaw Dios, tlan napaxkiyaw chu xliputum kinakujkan nalakgachixkuwiliyaw. Xlakata tlan nakgalhiyaw takanajla ni talakaskin nakatsiyaw la tlawaka putum tuku anan. Wata chuna la akxni tiku tlan latalalin tlakg staktilha tapaxkit nema lakgalhini xlakata tlakg lalakgapasa, nachuna kintakanajlakan tlakg staka chuna la tlakg katsinitilhayaw xlakata Dios. Xlikana, tlakg kanajlayaw pi Dios lama akxni akxilhaw la kgalhti kiʼoracionkan chu akxilhaw pi lu kinkamakgtayayan xtastakyaw. Chu chuna la talalinaw Jehová tlakg staka akxni akxilhaw pi chali chali kinkapulaninan, kinkakuentajtlawayan chu kinkasikulunatlawayan xlakata akxilha pi skujnaniputunaw. Putum uma, liwana kinkamasiyaniyan pi xlikana lama chu maskujuma xʼespíritu.
20. 1) ¿Tuku xlakata Dios tlawalh putum tuku anan? 2) ¿Tuku tlan nakinkakitaxtuniyan komo namastayaw talakaskin pi espíritu santo nakinkapulalinan?
20 Atanu lu tlan liʼakxilhtit xlakata la Jehová limaklakaskilh xʼespíritu wa Biblia, xlakata tiku tsokgkgolh «xlichiwinankgoy xtalakapastakni Dios, xampi wa espíritu santo xmapuwanikgoy lantla natlawakgoy» (2 Ped. 1:21, Hua Xasasti Talaccaxlan, 1999). Komo nalimaxtuyaw kilhtamaku xlakata nalikgalhtawakgayaw, tlakg nakanajlayaw pi wa Jehová tlawalh putum tuku anan (Apo. 4:11). Tapaxkit, wa tlakg xastlan tayat nema kgalhi Jehová, uma tlawalh pi natsuku malakatsukinan (1 Juan 4:8). Wa xlakata, kaliskujwi nakamakgtayayaw amakgapitsi nalakgapaskgo xapaxkina kinTlatikan xalak akgapun chu kiʼAmigojkan. Chu chuntiya kamastaw talakaskin pi xʼespíritu nakinkapulalinan, chuna nakgalhiyaw talakgalhaman xlakata xliputum kilhtamaku tlakg nakatsiniyaw xlakata Jehová (Gál. 5:16, 25). Kaliskujwi chali chali tlakg nalakgapasaw xtayat chu kakatsiniw xlakata tuku tlawanit, chu na kaliskujwi tlakg napaxkinanaw chuna la kinkalimasiyanin xlakata litlawalh xʼespíritu santo akgapun, katiyatni chu latamanin.
[Notas nema wilakgo kpágina]
^ párr. 6 Kaʼakxilhti páginas 24 chu 25 xla libro ¿Existe un Creador que se interese por nosotros?
¿Tlan xkgalhtinanti?
• ¿Tuku kinkamasiyaniyan akgapun chu Katiyatni xlakata la limaklakaskin Dios xʼespíritu santo?
• ¿Tuku tlan tlawayaw xlakata kinkatlawakanitan la Dios?
• ¿Tuku xlakata nalakapastakaw tuku limasiya pi Dios tlawanit tuku anan?
• ¿Tuku tlan natlawayaw xlakata tlakg tlan natalalinaw Jehová?
[Takgalhskinin]
[Epígrafe xla página 13]
¿Tuku kinkamasiyaniyan xlakata la liwana talakkaxwilinit putum tuku anan?
[Epígrafe xla página 13]
Lhuwa staku: Anglo-Australian Observatory/David Malin Images
[Epígrafe xla página 15]
Wantuku tlawa ADN nema kgalhikgo putum tuku staknankgo
[Epígrafe xla página 16]
¿Katsiyawa la nakgalhtinanaw xlakata kintakanajlakan?
