Ankan kxpulakni

Ankan kliputsan

Tuku titaxtukgo tiku nitu kgalhikgo

Tuku titaxtukgo tiku nitu kgalhikgo

Tuku titaxtukgo tiku nitu kgalhikgo

AKXNI nitu kgalhikgo latamanin lipekua tawila xlatamatkan. Uma wamputun ni nakgalhiya tuku nawaya, chuchut, chu tuku nalimalhkuyuya, chu na ni nakgalhiya minchik, ni nakgalhiya tuku nalikuchuna o ni kgalhiya tiku liwana namasiyaniyan kʼescuela. Chuna patinamakgolh mil millones latamanin, max xtachuna la xlilhuwa tiku wilakgo xliputum kcontinente americano. Maski chuna tiku lamakgo kʼEuropa occidental chu América del Norte nikxni akxilhkgonit tiku chuna wilakgolh. Kalichuwinaw makgapitsi tiku lu nitlan titaxtumakgolh.

Mbarushimana tawi xpuskat chu kgalhi kgalhkitsis xkamanan anta kRuanda país xalak África. Xlikgalhchaxan xkgawasa makgnilh paludismo. Uma chixku wan: «Kintlat pulakchaxan mapapitsilh xpukuxtu chu akit lu aktsu kilakgchalh wa xlakata kalh kʼatanu kachikin chu klilh kifamilia. Kimpuskat chu akit kmakgkukatiyayaw chiwix chu muntsiya. Kinchikikan ni kgalhi ventanas. Kmakutuyaw chuchut kʼakgtum pozo nema xla policías. Kaj makgtum kwayanaw tantaku, pero akxni ni anan taskujut nitu kwayaw. Akxni chuna la, ktaxtu kkinchik xlakata nitlan kmakgkatsi akxni kinkamanan tasakgo xlakata tsinkskgo».

Víctor chu Carmen kaxtlawakgo zapatos kʼakgtum makgat kachikin xalak Bolivia. Akxtum katawilakgo kgalhakitsis xkamanan kʼakgtum cuarto xla adobe niku xokgokgo renta, xakgstin chiki tanuy chuchut chu nitu luz. Kʼescuela lhuwa alumnos wilakgo, wa xlakata Víctor tlawalh xlaktawilh xtsumat xlakata tlan naʼan kgalhtawakga. Carmen chu xchixku tlawankgo 10 kilómetros xlakata naʼankgo putsakgo kiwi, nema nalitlawakgo liwat chu nalimapupikgo chuchut nema wakgo. «Carmen wan, ni kkgalhiyaw baño, kkanaw niku titaxtu chuchut, nema na lipaxkan chu na anta makgankan basura. Kamanan lhuwa litatatlakgo.»

Francisco chu Ilídia lamakgolh akgtum kkachikin xalak Mozambique. Kgalhatati xkamanan lamakgolhku, pero chatum makgnilh paludismo xlakata ni makuchiputunka kʼhospital. Arroz chu papas nema makgalakgo xaktsu kxpukuxtukan kaj akgtutu papaʼ kaʼakchanikgo. «Francisco wan, lakgachunin ni senan o kinkalakgakgalhankanan tuku kchanaw, wa xlakata tanu taskujut kkgalhi niku ktlaja tsinu tumin kkay chu ksta matluk nema litlawakgokan chiki. Nachuna kanaw putsayaw kiwi kkakiwin chu akgtiy hora ktlawanaw. Kimpuskat lin kgetum kiwi chu nachuna akit, kgetum kmaklakaskinaw semana chu kgetum kstayaw.»

Lhuwa akxilhkgo pi uma kakilhtamaku, xlikgalhatujunan latamanin chatum lamakgo la Mbarushimana, Víctor chu Francisco, pero wilakgo lhuwa millones latamanin tiku kgalhikgo tumin. Wilakgo tiku lakkaxtlawaputunkgo uma taʼakglhuwit. Artículo nema aku mima naʼakxilhaw tuku tlawakgonit makgapitsin chu tuku makgantaxtiputunkgo.

[Epígrafe xla página 3]

Carmen chu chatiy xkamanan, tiyamakgolh chuchut