Ankan kxpulakni

Ankan kliputsan

Xaxlikana kstalaninanin Cristo kgalhakgaxmatkgo xTachuwin Dios

Xaxlikana kstalaninanin Cristo kgalhakgaxmatkgo xTachuwin Dios

Xaxlikana kstalaninanin Cristo kgalhakgaxmatkgo xTachuwin Dios

«Mintachuwin xaxlikana.» (JUAN 17:17, NM)

KAPUTSA TALAKAPASTAKNI NEMA TLAKG XLAKASKINKA:

Tamakxtumit nema titatlawalh kJerusalén kata 49 chu tamakxtumit nema tlawakgo tiku pulalinkgo ni xaxlikana takanajla, ¿tuku litalakgpali?

¿Tiku na tatayakgolh xTachuwin Dios akxni xnikgonitta apóstoles?

¿La xtlawakgo xaʼakgstitum kstalaninanin Cristo akxni xlakputsananikgo Biblia kxkgalhsputat siglo XIX chu tuku xlakata lu tlan xwanit?

1. Kawanti pulaktu tuku akxilhnita pi xtatayananin Jehová ni xtachuna la amakgapitsi takanajla.

¿LAKAPASTAKA akxni xlimakgtumku tachuwinanti chatum xtatayana Jehová? ¿Tuku tlakg lakgati? Lhuwa tiku wankgo: «Lu klakgatilh la limaklakaskilh Biblia xlakata likgalhtilh putum kintakgalhskinin». Lu lilakgatit la matsuki katsitilhaya xtalakaskin Dios xlakata Katiyatni, chuna la wilakgolh tiku nikgonitta chu tlan nakaʼakxilhparayaw tiku lu xkapaxkiyaw.

2. ¿Tuku xlakata wix xlakaskinka akxilha Biblia?

2 Akxni tlakg katsinitilhaw akgatekgswi pi Biblia ni kajwatiya makgatekgsanan xlakata latamat, linin chu tuku aku nala. Xlikana, Biblia libro nema tlakg xlakaskinka xliputum kKatiyatni, xlakata xtastakyaw chuntiya makgtayanan chu xatapaxuwan latamakgo tiku kgalhakgaxmatkgo (kalikgalhtawakga Salmo 1:1-3). Wa xlakata, tiku xaxlikana kstalaninanin Cristo nikxni lakpuwankgo pi Biblia «xtachuwin chixkuwin [...] wampi wa ntu [...] wa xtachuwin Dios» (1 Tes. 2:13). Kʼuma artículo naʼakxilhaw tuku tsokgwilikanit nema litasiya pi ni lakxtum tuku tlawakgo tiku paxkikgo xTachuwin Dios chu tiku ni tlawanikgo kuenta.

LAKKAXTLAWAKA AKGTUM TUWA TAʼAKGLHUWIT

3. ¿Tukuya taʼakglhuwit kgalhikgolh kstalaninanin Cristo kxapulana siglo chu tuku xlakata lu tuwa xwanit?

3 Wa Cornelio pulana lilaksakka espíritu santo tiku ni judío xwanit chu ni xtacircuncidartlawanit. Alistalh, lhuwa tiku ni judíos xwankgonit na kstalaninanin Cristo wankgolh, wa xlakata tawilalh taʼakglhuwit akgkututu kata nema titaxtulh. Akxni nina xtamunukgo, ¿pi xtalakaskin pulana xtacircuncidartlawakgolh, chuna la xwi xlimapakgsin Israel? Wantiku judíos xwankgonit akxni lakachinkgolh lu tuwa xmakgkatsikgo uma taʼakglhuwit. Kalakapastakwi pi tiku xkgalhakgaxmatkgo xLimapakgsin Moisés ni xtanukgo kxchikkan tiku ni judío xwanit chu nipara tsinu tala xʼakxilhkgolh. Nachuna natalan tiku judíos xwankgonit xlakata xmakgxtakgonit tuku pulana xkanajlakgo lu xkaliputsastalanimaka. Komo xatapaxuwan xkamakgamakglhtinankgo tiku ni judíos xwankgonit xkatsikgoya pi xkgalhikgolh taʼakglhuwit xlakata nialh xtalalinkgo tiku chuntiya xmakgantaxtimakgolh xLimapakgsin Moisés (Gál. 2:11-14).

4. ¿Tiku tamakxtumikgolh xlakata xlakkaxtlawakgolh taʼakglhuwit, chu tukuya takgalhskinin max tawilalh akxni?

4 Kkata 49, apóstoles chu lakgkgolotsin xalak Jerusalén tiku putum xtacircuncidartlawakgonit «titamakgstokgkgolh [...] mpuxkunanin lakgkgolun, lakimpi naputsananikgoy» xlakata circuncisión (Hech 15:6). Ni lichuwinankgolh tuku ni lu xlakaskinka, wata liwana xlakputsananikgolh xTachuwin Dios. Pulaktiy tuku lu xlakaskinka nema xkanajlakan xtalakaskin xlakkaxtlawakgolh. ¿La xlakkaxtlawakgolh uma taʼakglhuwit? ¿Xmastakgolh talakaskin pi tuku xlakpuwankgo chu tuku xkalimakgastakkanit xkamalakpuwanilh la nalakkaxtlawakgo taʼakglhuwit? ¿Alistalh xlichuwinankgolh asta akxni nialhtu xwankgolh xpulalinanin takanajla xalak Israel? ¿Kaj xlakata nialh xkgalhikgolh taʼakglhuwit xwankgolh pi tlan tuku wankgo amakgapitsin?

5. ¿Tamakxtumit nema titatlawalh kJerusalén kata 49 tuku litalakgpalilh akxni lakatum tamakxtumikgolh tiku pulalinkgolh ni xaxlikana takanajla alistalh?

5 Akxni lakatum tamakxtumikgolh lhuwa takanajla milh kilhtamaku tiku anta xtawilakgo wi tuku litalakkaxlakgolh amakgapitsin xlakata nakatatayakan. Pero ktamakxtumit nema titatlawalh kJerusalén ni chuna tatlawalh. Chu tlan akxtum talakapastakni kgalhikgolh. ¿Tuku xlakata? Maski pulana, pulaktiy talakapastakni xʼanan, xputumkan xkgalhakgaxmatkgo xTachuwin Dios chu xkatsikgo pi wa xkapulalilh (kalikgalhtawakga Salmo 119:97-101).

6, 7. ¿La limaklakaskinkgolh xTachuwin Dios xlakata lilakkaxtlawakgolh taʼakglhuwit xla circuncisión?

6 Texto nema lu kamakgtayalh xlakata tlan xlakkaxtlawakgolh uma taʼakglhuwit wa Amós 9:11, 12, nema na talichuwinan kHechos 15:16, 17 niku wan: «Nakmimpalaj, na nakkaxtlaway xchik David ntu nta[la]kgalhinit, chu nakkaxtlaway xapatsaps ntu akgataxtunit, na nakyawapalay. Lakimpi wa xlipaks amakgapitsin nchixkuwin naliputsakgoy [Jehová], chu xlipaks xakgmakgat chixkuwin nti liyankgoy nkintukuwini», chuna wan Jehová.

7 Xlikana pi kʼuma texto ni liwana wan pi kstalaninanin Cristo tiku ni judíos xwankgonit ni xtalakaskin natacircuncidartlawakgo. Pero chuna xʼakgatekgskgolh kstalaninanin Cristo tiku judíos xwankgonit akxni xlikgalhtawakgakgolh. ¿Tuku xlakata? Xlakata akxni tiku xtacircuncidartlawa nialh xʼakxilhkan la «xakgmakgat chixkuwin [o tiku ni judíos]» wata xtalakan xʼakxilhkgo (Éxo. 12:48, 49). Chuna takgatekgsa xlakata la wan Ester 8:17, pi chuna la wan kSeptuaginta: «Lhuwa tiku xalak atanu kachikinin tacircuncidartlawakgolh chu judíos wankgolh» (Biblia Textual, nota; cursivas kilakan). ¿Tuku xtawanit kʼAmós? Anta tamasiyalh pi xʼanalh akgtum kachikin, nema xlilh xtukuwani Dios. Wantiku akgataxtukgolh tiku xalak Israel, —lakchixkuwin chu lakpuskatin tiku judíos xwankgonit pulana anta xtawilakgolh chu alistalh tiku kanajlakgolh pero ni xtacircuncidartlawakgonit—. Pero akxtum xkatatawilakgolh «xakgmakgat chixkuwin», uma wamputun, tiku ni judíos chu ni xtacircurcidartlawakgonit. Liwana xtakgateksnit uma taʼakglhuwit, ni xtalakaskin natacircurcidartlawakgo xlakata kstalanina Cristo nawankgo.

8. ¿La litasiyalh pi ni pekuankgolh xlakata tuku laksakkgolh natlawakgo lakgkgolotsin?

8 Xlakata xTachuwin Dios chu espíritu santo kamakgtayalh, umakgolh natalan, “akxtum talakapastakni kgalhikgolh” (Hech. 15:25). Chu putum tiku ni xmakgxtakgkgo Dios tatayakgolh tuku xtakilhtinit kBiblia, maski tiku kstalaninanin Cristo tiku judíos xkatsikgo pi tlakg xkaliputsastalanika (Hech. 16:4, 5).

TAMASIYALH PI NI LAKXTUM

9. ¿Tuku na makgtayanalh xlakata xtalakgpalilh takanajla xla kstalaninanin Cristo, chu tuku lu xlakaskinka tamasiy talakgpalilh?

9 Pablo xwanitta, pi akxni xnikgolh apóstoles, lhuwa tuku ni xaxlikana xtamasiyalh kcongregación (kalikgalhtawakga 2 Tesalonicenses 2:3, 7). Asta xʼanalh pulalinanin tiku ni tlan xʼakxilhkgolh «tlan tamasiyun» (2 Tim. 4:3). Pablo kawanilh lakgkgolotsin: «Na naʼanankgoy kmilakgstipankan makgapitsin nchixkuwin, na tanuj tamasiyun ntu ni talulokgtat nalichuwinankgoy, lakimpi namalakgaspityawakgoy limakgalhtawakgat nastalanikgoy» (Hech. 20:30). ¿Tuku tlawalh pi lu nitlan xlakapastakkgolh? Maktum enciclopedia uma tuku wan: «Chalh kilhtamaku akxni kstalaninanin Cristo tiku xkgalhtawakgakgonit chuna la griegos lichuwinanputunkgolh xtakanajlakan pero chuna la xtalakapastaknikan Griegos xlakata tlan xmakgkatsikgolh chu xlakpuwankgo pi tlan kstalaninanin Cristo xwankgolh tiku lhuwa xkgalhtawakgakgonit» (The New Encyclopædia Britannica). ¿Tukuya tamasiy lakgpalika? Pulaktu nema tlakg xlakaskinka wa xlakata Jesucristo. Xlakata Biblia wan pi Jesús xKgawasa Dios, chu tiku xkanajlakgo la griegos xwankgo pi Jesús Dios.

10. ¿La tlan lakapala xtitalakkaxtlawalh tuku xaxlikana xlakata Cristo?

10 Uma tema lu makglhuwa talichuwinalh akxni lakatum tamakxtumikgolh tiku xpulalinkgo ni xaxalikana takanajla. Chu uma taʼakglhuwit lakapala xtalakkaxtlawalh komo putum tiku anta xwilakgolh kuenta xtitlawanikgolh Biblia, pero tlakg lhuwa tiku ni chuna tlawakgolh. Lhuwa tiku xchankgo ktamakxtumit xlinkgoya xtalakapastaknikan chu akxni xtaxtukgoyacha tlakg chuntiya xlakapastaknankgo. Tamasiy chu tuku xlichuwinankgo kʼama tamakxtumit tlakg lhuwa ni xtakilhtinit kBiblia.

11. ¿La xlilhuwa katlawanikan kuenta tiku malakatsukikgolh takanajla xla católicos, chu tuku xlakata?

11 ¿Tuku xlakata ni lu xlakaskinka xakxilhkgo Biblia tiku xwankgo pi Jesús Dios? Xlakata, chuna la wan historiador Charles Freeman, «ni xtekgskgo textos niku xwan pi Jesús Dios, wata kBiblia lhuwa textos lichuwinan niku Jesús xwan pi xtapakgsini xTlat». Wa xlakata, nialh limaklakaskinka Evangelios wata tsukuka maklakaskinkan xtalismaninkan chu xtalakapastakni tiku xpulalinkgo takanajla. Asta la uku, lhuwa tiku xpulalinanin takanajla tlakg kuenta tlawanikgo tiku malakatsukikgolh takanajla xla católicos nixawa xTachuwin Dios. Wantiku tachuwinanit chatum seminarista xlakata Trinidad katsi.

12. ¿Tuku tlan xtlawa emperador xalak Roma?

12 Akxni lichuwinanaw xlakata tuku lilakkaxlakgolh xpulalinanin takanajla na lu xlakaskinka nalakapastakaw pi: emperadores xalak Roma na xmakgtanukgo. Tamakxtumit nema titatlawalh kNicea, profesor Richard E. Rubenstein tsokgli pi Constantino «xtlawa pi xkgalhikgolh lhuwa tumin [obispos] putum xkamaxki tuku xlakaskinkgo. Nipara takgatsilh akgtum kata kamaxkipa chu kakaxtlawanilh xSikulankan, kamaxkipa tuku pulana xkalakgayawakanit chu tlawalh pi lu xlakaskinka xkaʼakxilhparaka [...]. Constantino tlawalh pi xlakaskinka xkaʼakxilhka pulalinanin tiku kstalaninanin Cristo chuna la xkaʼakxilhkan sacerdotes tiku ni kstalaninanin Cristo [...]. Xlakata Constantino chuna xtlawama, tlan xwan tuku chuntiya xtatlawalh o nialh xtatlawalh». Nachuna Charles Freeman wan: «Akxni ama kilhtamaku emperador ni kajwatiya tlan xkamakgtanulh ktakanajla xlakata xmatliwakglhli wata na tlan xlakgpalilh tuku xkanajlakgo» (kalikgalhtawakga Santiago 4:4).

13. La lakpuwana wix, ¿tuku tlawalh pi xpulalinanin takanajla xalamakgasa ni wa Biblia kuentajtlawanikgolh?

13 Latamanin tiku ni xlakaskinka kaʼakxilhkan wata lu lakapala akgatekgskgo tiku Jesús nixawa laklanka napuxkun xla laklanka takanajla. Xlakata nitu xlakpuwamakgolh nakgalhikgo lhuwa tumin nema xkamaxki emperador chu nitu xlakaskimakgolh lu xlakaskinka nakaʼakxilhkan ktakanajla, liwana xʼakgatekgskgo Biblia chuna la xliwanat. Chu max chuna tlawakgolh. Chatum tiku kgalhtawakga xlakata takanajla tiku xwanikan Gregorio de Nisa tiku na akxni xlama, chuna kalikgalhkamanalh latamanin xalak akgtum kachikin: «Constantinopla anan mecánicos chu lakskujnin tiku lu xkgalhtawakgananin takanajla chu lichuwinankgo Dios kpustan chu ktiji. Komo wi tiku nawaniya kalakgpalinin tumin xla plata wata nawaniyan pi Dios nixtachuna xaKgawasa, komo nakgalhskininana la kxtapalh kaxtalanchu wanikgoyan [...] xaKgawasa ni xtachuna xaTlat chu komo nakgalhskininana pi tlantiya napaxkan, nakgalhtikgoyan xaKgawasa niti malakatsukilh». Chu ni chuna xtlawakgo la tiku xpulalinkgo takanajla, wata wa xTachuwin Dios xkuenta tlawanikgo. ¡Tlakg tlan xkitaxunilh Gregorio chu amakgapitsi komo xtikakgaxmatnikgolh!

«TRIGO» CHU «NI XATLAN TUWAN» AKXTUM STAKKGO

14. ¿Tuku xlakata tlan wanaw pi nikxni sputli xaxlikana kstalaninanin Cristo tiku kalaksakkanit?

14 Kʼakgtum limasiy nema Jesús mastalh limasiyalh pi nikxni ksputli xaxlikana kstalaninanin Cristo tiku kalaksakkanit unu kKatiyatni. Jesús katamalakxtumilh «trigo» nema xtastakli «ni xatlan tuwan» (Mat. 13:30, Hua Xasasti Talaccaxlan, 1999). ¿Tiku xkilhchanima «trigo»? Nila liwana nawanaw tiku. Pero liwana katsiyaw pi putum kilhtamaku analh tiku ni xpekuankgo chu tatayakgolh xTachuwin Dios chu makatsininankgolh tuku nixlikana xmasiyakan ktakanajla. Kaʼakxilhwi makgapitsi.

15, 16. Kawanti xtukuwani makgapitsi tiku tatayakgolh xTachuwin Dios.

15 Arzobispo francés Agobardo de Lyon (779-840) wa pi nitlan kakninanikan imágenes, nitlan pi Sikulan nakawilinikan xtukuwani chatum santo chu pi wi tuku xmasiyakgo nema ni xtakilhtinit kBiblia. Tiku na latamalh ama kilhtamaku wa obispo Claudio de Turín, ni tlawalh chuna la xtlawakgo xpulalinanin takanajla, nitlan kalichuwinalh tiku kakgalhtawakganikgo santos chu tiku xkakninanikgo ídolos. Siglo XI, archidiácono francés Berengario de Tours wa pi Biblia tlakg xlakaskinka nixawa tuku masiyakgo tiku xalak Sikulan. Nachuna, nitlan xakxilha xlakata pi vino xkgalhni Jesús chu kaxtalanchu xmakni xliʼakxilhkgo, wa xlakata makglhtika tuku xliyawakanit.

16 Ksiglo XII, chatiy tiku limasiyakgolh pi xpaxkikgo tuku xaxlikana wa Pedro de Bruys chu monje Enrique de Lausana. Pedro makgxtakgli tuku xliyawakanit kSikulan xlakata ni tekgsli kxTachuwin Dios niku wan pi tlan kamunukan lakgskgatan chu pi vino xkgalhni Jesús chu kaxtalanchu xmakni, katlawanikan oración tiku nikgonitta chu kakninanikan cruz. Xlakata chuna xlakapastaka makgnika kata 1140. Nachuna, Enrique lichuwinalh tuku nitlan xtlawakan kSikulan chu pi xtalismaninkan ni anta takilhtinit kBiblia. Kkata 1148 chipaka chu tamaknuka kpulachin chu nialh tamakxtuka.

17. ¿Tuku tlawakgolh Valdo chu tiku kstalanikgo?

17 Akxni xastakna lhkuyuka Pedro de Bruys xlakata nitlan lichuwinalh Sikulan, na akxni lakachilh tiku lu xʼama malakgatumi tuku wan Biblia. Xʼapellido Valdès, o Valdo. * Ni sacerdote xwanit, chuna la Pedro de Bruys chu Enrique de Lausana, pero na lu xlakaskinka xakxilha xTachuwin Dios. Asta stalh tuku xkgalhi chu tlawalh pi xmatitaxtika makgapitsi libros xalak Biblia kʼatanu tachuwin nema lu xtachuwinan ksureste xla Francia. Wantiku likgalhtawakgakgolh uma Biblia lu lipaxuwakgolh xlakata kxtachuwinkan xtatsokgnit chu na makgxtakgkgolh tuku xkgalhikgo chu putum xlatamatkan lichuwinankgolh Dios. Uma latamanin tiku lu xlichuwinankgo Dios kalilakgapaska valdenses ni xkaʼakxilhputunkan. Kkata 1184 papa kawanilh pi nialh xtapaksikgolh kSikulan chu obispo katamakxtulh kxchikkan. Pero uma wata tlawalh pi tlakg xtalichuwinalh tamakatsin: Xtalakapastakni Valdo, Pedro de Bruys, Enrique de Lausana chu amakgapitsi tiku na xtaxtukgonit kSikulan tlakg talakgatumilh kʼEuropa. Ksiglos nema alistalh milh amakgapitsi tiku na tatayakgolh Biblia, la John Wyclef (c. 1330-1384), William Tyndale (c. 1494-1536), Henry Grew (1781-1862) chu George Storrs (1796-1879).

«XTACHUWIN DIOS, NI TACHINIT»

18. ¿La xtlawakgo xkgalhtawakgananin Biblia ksiglo XIX akxni xputsakgo tuku xaxlikana, chu tuku xlakata lu tlan xwanit?

18 Maski lu nalakatayakgo tiku ni akxilhputunkgo Biblia nikxni katitlawakgolh pi nialh natalichuwinan tuku masiya. ¿Tuku xlakata? Xlakata 2 Timoteo 2:9 wan: «Wa xTachuwin Dios, ni tachinit». Kkata 1870 makgapitsi xaʼakgstitum xlikgalhtawakgakgo Biblia tsukukgolh putsakgo tuku lu xaxlikana. ¿La xtlawakgo? Chatum xtlawa akgtum takgalhskinin, alistalh xliputumkan xputsakgo xtakgalhtin. Xputsakgo akglhuwa versículos nema xlichuwinan takgalhtin chu la xlakgalhmakgtayakgo amakgolh versículos, akxni wi tuku xʼakgatekgskgo xtsokgwilikgo. Chuna la xtlawakgo apóstoles chu lakgkgolotsin xapulana siglo nachuna tlawakgolh ksiglo XIX «tiku matsukikgolh xlakata xlakputsananikgo xlakata Dios» chuntiya xlakapastakkgonit pi anta xtakilhtilh kxTachuwin Dios tuku xkanajlakgo. Xlikana pi lu tlan nakalipawanaw.

19. ¿Tukuya texto xla kata 2012 chu tuku xlakata lu tlan pi wa laksakka?

19 La uku wantuku kanajlayaw, anta kBiblia takilhtinit. Wa xlakata, Tiku Pulalinkgo xTatayananin Jehová laksakkgonit texto xla uma kata 2012 uma tuku liwana wa Jesús: «Mintachuwin xaxlikana» (Juan 17:17NM). Komo lakaskinaw pi Jehová nakinkamakgamakglhtinanan nalilatamayaw tuku xaxlikana. Wa xlakata, putum kilhtamaku watiya kakinkapulalin xTachuwin Dios xlakata tuku tlawayaw.

[Nota nema wi kpágina]

^ párr. 17 Maski lilakgapaskan Pierre, o Pedro ni liwana takatsi xtukuwani.

[Takgalhskinin]

[Tuku wan página 12]

Texto xla kata 2012 wa: «Mintachuwin xaxlikana» (Juan 17:17NM)

[Dibujo xla página 11]

Valdo

[Dibujo xla página 11]

Wyclef

[Dibujo xla página 11]

Tyndale

[Dibujo xla página 11]

Grew

[Dibujo xla página 11]

Storrs