Ankan kxpulakni

Ankan kliputsan

Kapaxuwaw chu lu tliwakga kawaw

Kapaxuwaw chu lu tliwakga kawaw

Kapaxuwaw chu lu tliwakga kawaw

«Chuntiya kapaxuwa chu lu tliwakga kawanti [...] xlakata Jehová miDios wa pulaliman anta niku napina.» (JOS. 1:7-9)

¿LA XKGALHTINANTI?

¿La limasiyakgolh Enoc chu Noé pi ni xpekuankgo?

¿La limasiyakgolh pi xlipawankgo Dios chu ni pekuankgolh makgapitsi lakpuskatin xala makgasa?

¿Tukuya liʼakxilhtit xla lakkamanan tiku ni pekuankgolh tlakg lakgati?

1, 2. 1) ¿Tuku talakaskin xlakata ni namakgxtakgaw Dios? 2) ¿Tuku naʼakxilhaw kʼuma artículo?

TIKU paxuwa chu ni pekuan, ni makpuwan chu ni maxanan. Akxni lakpuwanaw uma tayat max min kkintalakapastaknikan chatum tiku tliwakga, lakputsa tuku natlawa chu wi tuku tlawa xpalakata achatum. Pero, namin kilhtamaku kuenta natlawayaw maski ni pekuanaw, tlakg chuna natlawayaw akxni kinkaliʼakxilhmakan komo namakgxtakgaw Jehová o ni.

2 Makgapitsi tiku kalichuwinan Biblia ni pekuankgolh akxni lu katuwa xwilakgolh. Amakgapitsi ni lu tuwa tuku xtitaxtumakgolh, chuna la titaxtuyaw akinin xlakskujnin Jehová. ¿Tuku kinkamasiyaniyan xliʼakxilhtitkan? ¿Tuku nakinkamakgtayayan xlakata ni napekuanaw?

KSKUJNIN DIOS TIKU NI PEKUANKGOLH KXAKALIXKAJNI KAKILHTAMAKU

3. ¿Tuku lichuwinalh Enoc pi xʼama kaʼakgspula tiku lixkajni xlikatsikgo?

3 Tiku xtatayana Jehová xwa akxni nina xmin Munkaklat xtalakaskin pi ni xpekualh xlakata xlamakgo tiku lixkajni xlikatsikgo. Chuna titaxtulh Enoc, akxni “Dios timalakatsukilh Adán chu titaxtulh xlikilhaktujun, tilakachilh Enoc”, xla ni pekualh akxni lichuwinalh tuku wanilh Dios: “Kliʼukxilhli [Jehová] nataminkgo akglhuwa mil xʼángeles. Namin lakimpi natatlawakgoy kuenta xlipaks wanti xala katuxawat chu xlipaks wanti nilakwan tu tlawakgonit xpalakata xlipaks laklixkajnit tachuwin xlikgalhchuwinankgoy Dios” (Jud. 14, 15). Lu xlikana xʼama kgantaxtu tuku wanilh Dios chu Enoc lichuwinalh la xkgantaxtunita. Chuna lalh: tiku ni kgalhakgaxmatkgolh Dios nikgolh kmunkaklat.

4. ¿La xwi kakilhtamaku akxni Noé ni makgxtakgli Dios?

4 Munkaklat milh kkata 2370 akxni nina xmin Jesús (a.n.J.), chu xtitaxtunita liwaka 650 kata akxni Enoc xninita. Umakgolh kata nema titaxtulh lakachilh Noé, kamakgastakli xkamanan chu katatlawalh arca. Makgapitsi ángeles tiku ni kgalhakgaxmatkgolh Dios tlawakgolh xmaknikan chuna la xla chixku, katatalakgxtumikgolh xalakswan lakpuskatin chu kgalhikgolh kamanan nema xkawanikan nefilim. Nachuna, lhuwa xʼanan tuku nitlan chu Katiyatni xlitsama tiku lakatsalakgo limapakgsin (Gén. 6:1-5, 9, 11). Maski chuna, «Noé ni [makgxtakgli] xaxlikana Dios» chu ni pekualh akxni «ntiliakgchuwinalh [...] Dios» (kalikgalhtawakga 2 Pedro 2:4, 5). Na talakaskin ni napekuanaw la tlawalh Noé kʼuma xaʼawatiya kilhtamaku.

LIPAWANKGOLH DIOS CHU NI PEKUANKGOLH

5. ¿La limasiyalh Moisés pi xlipawan Jehová chu ni xpekuan?

5 Moisés na wililh lu tlan liʼakxilhtit xlakata xlipawan Dios chu ni pekualh (Heb. 11:24-27). Kata 1513 chu 1473 a.n.J., Dios maklakaskilh xlakata xkalakgmaxtulh israelitas kʼEgipto chu xkapulalilh kdesierto. Maski Moisés xmakgkatsi pi nila xtlawalh uma taskujut pero kgalhakgaxmatli Dios (Éxo. 6:12). Moisés taʼalh xtala Aarón chu makglhuwa lakgankgolh Faraón, xla ni pekualh akxni makatsinilh pulakkaw tuku nitlan xʼama malakgacha Jehová nema kalimamaxanilh xdioskan egipcios chu kalilakgmaxtulh xkachikin (capítulos 7 asta 12 xla Éxodo). ¿Tuku makgtayalh Moisés xlakata chuna xtlawalh? Wa makgtayalh Dios, chu akinin na wa kinkamakgtayayan (Deu. 33:27).

6. ¿Tuku nakinkamakgtayayan akxni wi tuku nakinkakgalhskinkgoyan mapakgsinanin?

6 La uku talakaskin ni napekuanaw chuna la Moisés, xlakata Jesús wa: «Nakalipinkanatit asta maski anta kxlakatinkan laktlanka napuxkun, chu kxlakatinkan reyes nkaj kimpalakata, lakimpi nalimalulokgnikgoyatit nkimpalakata, chu xawa xaʼakgmakgat chixkuwin». Na wampa: «Akxni nakamakamastakanatit, ni [napekuanatit] mpala lantla, su tu nalichuwinanatit; xampi akxni yama hora na[ka]maxki[kana]tit wa ntu nawanatit. Xampi ni wixin wa nti nkatichuwinantit, wampi wa kspiritu minTlatkan nti nakamachuwiniyan» (Mat. 10:18-20). Komo mapakgsinanin wi tuku nakinkakgalhskinkgoyan, xʼespíritu Jehová nakinkamakgtayayan tlan nakakgalhtiyaw, nalipawanaw Jehová chu ni napekuanaw (kalikgalhtawakga Lucas 12:11, 12).

7. ¿Tuku makgtayalh Josué xlakata ni xpekualh chu tlan xkitaxtunilh tuku xtlawalh?

7 Josué tiku tawilalh xlakgxokgo Moisés, na xlipawan Dios chu ni xpekuan, chuna xwanit xlakata ni xmakgxtakga la xlikgalhtawakga xLimapakgsin Dios. Kkata 1473, akxni atsinu xtsankga xlakata israelitas xtanukgolh kTiyat nema xKawanikanit pi Nakamaxkikan. Dios wanilh: «Kapaxuwa chu lu tliwakga kawanti». Komo Josué xkgalhakgaxmatli limapakgsin, skgalala xwa chu tlan xkitaxtunilh tuku xtlawalh. Na maxkika uma tastakyaw: «Ni kapekuanti chu ni lhpipakg kalat, xlakata Jehová miDios wa pulaliman niku napina» (Jos. 1:7-9). ¡Lu makgtayalh uma tachuwin! Jehová makgantaxtilh tuku xwaninit, xlakata kkata 1467 lhuwata xʼakgchipakgonit Tiyat nema xKawanikanit pi Nakamaxkikan chu kajku akgchaxan kata xtitaxtunit.

LAKPUSKATIN TIKU NI PEKUANKGOLH CHU TATAYAKGOLH DIOS

8. ¿Tuku tlan liʼakxilhtit kinkamaxkin Rahab xlakata kanajlanilh Dios chu ni pekualh?

8 Akglhuwata ciento kata nema titaxtunit lhuwa lakpuskatin ni pekuankgolh chu tatayakgolh Dios. Chatum wa Rahab puskat tiku kstay xmakni, xalak Jericó. Xla kanajlanilh Jehová, ni pekualh chu kamatsekgli skgalananin nema xkamalakgachanit Josué chu alakatanu kamalakgachalh kskujnin mapakgsina. Rahab chu xfamilia lakgtaxtukgolh akxni israelitas akgchipakgolh Jericó. Makgxtakgli tuku xliskuja, liwana skujnanilh Dios chu kxfamilia milh Mesías (Jos. 2:1-6; 6:22, 23; Mat. 1:1, 5). ¡Lu tlan tuku maxkika xlakata kanajlanilh Dios chu ni pekualh!

9. ¿La limasiyakgolh Débora, Barac chu Jael pi ni pekuankgolh?

9 Akxni xninita Josué, kkata 1450, jueces tsukukgolh mapakgsinankgo kʼIsrael. Mapakgsina Jabín xalak Canaán liwaka akgpuxam kata la xkaʼakgchipanit israelitas akxni Dios wanilh palakachuwina Débora pi xwanilh juez Barac pi xʼalh kguerra. Barac kalilh akgkaw mil soldados ksipi wanikan Tabor chu takaxli xlakata xkatalachipalh ksoldados Jabín nema xkapulanima Sísara, chu Sísara xkatachanit ksoldados chu akgnajatsa ciento putlaw anta niku xakaxtum kCisón. Akxni israelitas xʼamakgo kxakaxtum kaj xamakgtum Jehová makamilh sen chu kaputlunin wa chu anta talakgnutayakgolh putlaw nema xlitlawakgo guerra cananeos. Ksoldados Barac tlajanankgolh chu «putum ksoldados Sísara kamakgnika». Pero Sísara alh tatsekga kxchik Jael chu akxni klhtatama Jael makgnilh. Chuna kgantaxtulh tuku xwaninit Débora Barac, pi «uma tuku lu lilakgatit», chatum puskat xʼama katlaja: Jael. Xlakata Débora, Barac chu Jael ni pekuankgolh, Israel «nialh kgalhikgolh taʼakglhuwit tipuxam kata» (Jue. 4:1-9, 14-22; 5:20, 21, 31). Kilhtamaku nema titaxtunit lhuwa lakchixkuwin chu lakpuskatin nachuna lipawankgonit Jehová chu ni pekuankgonit.

KINTACHUWINKAN TLAN NAKAMATLIWAKGLHA AMAKGAPITSIN

10. ¿Tuku likatsiyaw pi kintachuwinkan tlan nakamatliwakglha amakgapitsin?

10 Tuku nawanaw tlan nakamatliwakglha amakgapitsi kskujnin Jehová. Ksiglo XI a.n.J., mapakgsina David wanilh xkgawasa Salomón: «Kapaxuwa chu tliwakga kawanti, chu chuna katlawa. Ni kapekuanti chu ni lhpipakg kalat, xlakata Jehová Dios, kiDios wa makgtayaman. Ni katimakgxtakgni asta akxni natlawakgokan xchik Jehová» (1 Cró. 28:20). Salomón kgaxmatli tuku wanika chu tlawalh xastlan xtemplo Jehová kJerusalén.

11. ¿La makgtayalh Naamán tuku wa chatum tsumat xalak Israel?

11 Ksiglo X a.n.J., xtachuwin chatum tsumat xalak Israel makgtayalh chatum chixku tiku xkgalhi lepra. Uma tsumat xkgalhankgonit sirios chu la uku kskujni xwanit kxchik Naamán xapuxku soldado xalak Siria, tiku xkgalhi lepra. Xlakata xkatsi pi Jehová xmatlawinit milagros Eliseo, wanilh xpuskat xmalana pi komo xʼalh kʼIsrael, xmapaksalh xpalakachuwina Dios. Naamán kgaxmatli tuku wanika, mapaksaka chu kskujni Jehová wa (2 Rey. 5:1-3, 10-17). Komo aktsujku wix chu paxkiya Dios la uma tsumat, liwana kakatsi pi Dios namakgtayayan ni napekuana akxni nakatachuwinana mi makgalhtawakgana, tiku katapina kʼescuela chu amakgapitsi.

12. ¿La kamakgtayalh kachikin xtachuwin mapakgsina Ezequías?

12 Akxni liwana lakapastakaw tuku wanaw, tlan nakamakgtaya tiku titaxtuma tuku nitlan. Akxni soldados xalak Asiria xʼamakgo kJerusalén ksiglo VIII a.n.J., mapakgsina Ezequías kawanilh kachikin: «Kapaxuwatit chu tliwakga kawantit. Ni kapekuantit chu ni lhpipakg kalatit maski mapakgsina xalak Asiria lhuwa tiku katamin; xlakata akinin tlakg lhuwa tiku kinkatawilan nixawa xla. Xla kaj xlitliwakga chixku tiku kamakgtaya, pero akinin kinkatawilan Jehová kiDioskan chu natalachipanan kimpalakatakan». ¿La makgtayanalh tuku wa? Kachikin «litamakgtayakgolh xtachuwin Ezequías» (2 Cró. 32:7, 8). Nakinkamakgtayayan chu na nakamakgtaya kinatalankan akxni titaxtuyaw taputsastalanit komo nakinkawanikanan tachuwin la wa Ezequías.

13. ¿La limasiyalh Abdías pi ni xpekuan?

13 Min kilhtamaku talakaskin ni nachuwinanaw xlakata nalimasiyayaw pi ni pekuanaw. Ksiglo X a.n.J., Abdías kskujni mapakgsina Acab, ni pekualh akxni kamatsekgli akgtum ciento xpalakachuwinanin Jehová chu «itatna ciento katamaknulh kʼakgtum klhuku» xlakata mapakgsina Jezabel ni xkamakgnilh (1 Rey. 18:4). Chuna la Abdías, lhuwa kskujnin Jehová xala uku tiku ni makgxtakgkgo, na kamakgtayakgonit xnatalankan xlakata ni wankgo tuku katsiputunkgo tiku kaputsastalama.

MAPAKGSINA ESTER NI PEKUALH

14, 15. ¿La limasiyalh mapakgsina Ester pi xlipawan Dios chu ni xpekuan, chu tuku kitaxtulh?

14 Ksiglo V a.n.J., Ester, mapakgsina xalak Persia, lipawa Jehová chu ni pekualh akxni xkamakgniputunkan judíos. Hamán tiku nitlan xlikatsi xkamasputuputun tiku xlamakgo kPersia. Judíos tsukukgolh lipuwankgo chu ni wayankgolh, chu xliputum xnakujkan tsukukgolh tlawakgo oración (Est. 4:1-3). Ester ni xkatsi tuku xʼama tlawa. Xtapuxnimat Mardoqueo xmalakgachaninit maktum copia xla limapakgsin niku xwan pi xkamasputuka judíos chu wanilh pi xkapalakachuwinalh judíos kxlakatin mapakgsina. Pero, komo wi tiku xʼalh kxlakatin mapakgsina chu ni xtasanikanit xmakgnikan (Est. 4:4-11).

15 Maski chuna, Mardoqueo wanilh Ester: «Komo nitu nawana, lakgtaxtut alakatanu niku naminacha. Pero ¿ni katsiyaw komo wa xlakata kgalhiya tamapakgsin xlakata namakgtayanana?» Chu Ester skinilh pi xkamamakxtumilh judíos kSusa xlakata ni xwayankgolh xpalakata. «Akit nachuna [...] ni nakwayan —chuna wa— chu alistalh naktanu niku wi mapakgsina, nema limapakgsin wan pi nichuna xlitatlawat; chu komo nakimakgnikan, nakni.» (Est. 4:12-17.) Ester ni pekualh chu libro xalak Biblia nema lin xtukuwani lichuwinan la Dios kalakgmaxtulh xkachikin. La uku, tiku naʼankgo kʼakgapun chu akinin nachuna tlawayaw akxni titaxtuyaw talakgaputsit. Xlikana, Dios tiku “Kgaxmata oración” nikxni kinkamakgxtakgan (kalikgalhtawakga Salmo 65:2 chu 118:6).

«¡KATATLIWAKGLHTIT!»

16. ¿Tukuya liʼakxilhtit kawilinilh Jesús lakgkgawasan xala uku tiku kstalaninanin Cristo?

16 Akgtum kilhtamaku, akxni Jesús xkgalhi akgkutiy kata, xnatlatni tekgskgolh pi «xlawi ktlanka templo xtakgalhchiwinamakgo lakgtsokgkinanin, xla [...] kaks xkgaxmatnikgoy, chu xkgalhaskinkgoy». Chu «xlipaks wanti xkgaxmatnimakgo xtachiwin, [...] xlikana lhpipakg xlilakawankgoy xtastakat xampi xlikana xkgalhiy tlanka xliskgalalh, xampi paks wantu xkgalhaskinkan [...] tanks xkgalhtinan» (Luc. 2:41-50). Maski aktsinajku xwanit, Jesús xkanajlani Dios chu ni xpekuan xlakata tlan xkakgalhskin makgalhtawakgananin xalak templo. Komo lakgkgawasan tiku kstalaninanin Cristo nalakapastakkgo tuku tlawalh Jesús, tlan “nalikgalhtikgo nchatunu wa nti xkakgalhaskilh wa xatu xpalakata likgalhikgo ntakgalhkgalhitin” (1 Ped. 3:15).

17. ¿Tuku xlakata Jesús kawanilh kstalaninanin pi xtatliwakglhkgolh, chu tuku xlakata talakaskin nakgaxmataw xtastakyaw?

17 Jesús xkawani latamanin pi ni xpekuankgolh (Mat. 9:2, 22). Kstalaninanin liwana kawanilh: «¡Kaʼakxilhtit! Mima hora, xlikana, lakgchanita, pi nakamalakgachakanatit kminchikkan, chu kiʼakstu nakimakgxtakgatit; pero ni kiʼakstu kwi xlakata kintawi kinTlat. Kkawanin uma xlakata kimpalakata tlan natawilayatit. Kkakilhtamaku lu nitlan tuku titaxtupatit, pero ¡katatliwakglhtit!, akit ktlajanit kakilhtamaku» (Juan 16:32, 33NM). Maski ni kinkaʼakxilhputunkgoyan, akinin nichuna kalikatsiniyaw. Komo nalakapastakaw la ni pekualh xKgawasa Dios, na ni katimastaw talakaskin pi kakilhtamaku nakinkamatlawiyan tuku nitlan. Jesús makgatlajalh kakilhtamaku. ¡Akinin na tlan natlajananaw! (Juan 17:16; Sant. 1:27.)

«KAʼAKGPUWANTI»

18, 19. ¿La limasiyalh apóstol Pablo pi xlipawan Dios chu ni xpekuan?

18 Apóstol Pablo titaxtulh lhuwa tuku nitlan. Akgtum kilhtamaku, judíos xalak Jerusalén xʼamakgo wilinikgo pero soldados xalak Roma makgtayakgolh. Ama katsisni «titasiyunilh nkimPuchinakan, wanilh: “Kaʼakgpuwanti Pablo. Xtachuna lantla nkiliakgchuwinanita kJerusalén, na chuna xlakaskinka nakiliakgchuwinana kRoma”» (Hech. 23:11). Chu Pablo chuna tlawalh.

19 Pablo kastakyawalh tiku «xanapuxkun [...] litaxtuputunkgo» chu xlaktlawaputunkgo congregación xalak Corinto (2 Cor. 11:5; 12:11). Pablo ni chuna xwanit la uma lakchixkuwin, xla tlan xlimasiya pi xlikana apóstol xwanit xlakata xtamaknukanit kpulachin, xmakgsnokgkanit, nitlan tuku xtitaxtu akxni xʼan alakatanu, xkilhtsinksa, xkgalhputi o xkgalhtixni chu lhuwa tsisni xlakgachuwalhtata chu na lu xkalilakgaputsa xnatalan (kalikgalhtawakga 2 Corintios 11:23-28). ¡Lu tlan liʼakxilhtit wililh xlakata xlipawan Dios chu ni xpekuan! ¡Uma liwana limasiya pi Dios masta lhuwa litliwakga!

20, 21. 1) Kalichuwinanti tuku titaxtuyaw niku talakaskin ni napekuanaw. 2) ¿Tuku titaxtumaw nawan akxni natalakaskin ni napekuanaw, chu tuku kilikatsitkan?

20 Maski makgapitsi ni kinkaputsastalanikanan, kimputumkan ni napekuanaw xlakata tlan natayaniyaw tuku titaxtuyaw chali chali. Kalichuwinaw chatum kgawasa nema xkatatapakgsi tiku kaj lakawantapulikgo anta kBrasil. Akxni tsukulh likgalhtawakga Biblia, katsilh pi xlilakgpalit xwanit xlatamat, pero xkatsi pi tiku xtaxtutayakgo xkamakgnikan. Tlawanilh oración Dios chu limaklakaskilh Biblia akxni wanilh tiku xapuxku xwanit tuku xlakata xʼama kamakgxtakga. Maxkikgolh talakaskin pi xʼalh chu nitu tlawanikgolh, chu tsukulh lichuwinan xTamapakgsin Dios.

21 Talakaskin ni napekuanaw xlakata tlan nalichuwinanaw xalakwan xalaksasti. Lakgkgawasan tiku kstalaninanin Cristo talakaskin ni napekuankgo xlakata kʼescuela ni natlawakgo tuku nitlan. Na talakaskin ni pekuanaw xlakata naskiniyaw permiso kimpatronkan chu ni namakgatsankgayaw nipara akgtum kilhtamaku laklanka tamakxtumit. Lhuwa tuku tlan xlichuwinaw chu maski katuwa tuku natitaxtuyaw katsiyaw pi Jehová nakgaxmata kioracionkan nema limasiya pi lipawanaw (Sant. 5:15). Liwana kakanajlaw pi nakinkamaxkiyan xʼespíritu xlakata napaxuwayaw chu natatliwakglhaw.

[Takgalhskinin]

[Dibujo xla página 19]

Enoc ni pekualh akxni lichuwinalh Dios kxalixkajni kakilhtamaku

[Dibujo xla página 20]

Jael ni pekualh chu tliwakga xwanit