Ankan kxpulakni

Ankan kliputsan

Limasiyalh liskgalala, ni pekualh chu ni akstu paxkika

Limasiyalh liskgalala, ni pekualh chu ni akstu paxkika

Tlan liʼakxilhtit xtakanajlakan

Limasiyalh liskgalala, ni pekualh chu ni akstu paxkika

ESTER tsinu tsinu talakatsuwi niku wi mapakgsina chu tlakg lakapala tatsuwi xnaku. Akxni tanucha Ester niku wi mapakgsina kSusa nialhti chuwinan, Ester tlan kgaxmata la tlawan chu la makawan xlhakgat. Ni kgalhi kilhtamaku xlakata naʼakxilha la tatlawanit chiki, la xlistlan talayaw o la xlistlan xakgstin chiki nema litatlawanit puksnankiwi nema liminkanit kLíbano. Kaj wa akxilhnit chixku tiku wi kxpumapakgsin, xlakata wa nawan komo namakgnikan o ni.

Mapakgsina liwana lakaʼakxilha chu lakglimakaʼan xlixtokgo xaʼoro. Chuna la tlawalh limasiyalh pi ni xmakgnika Ester, chuna limasiya pi tapati tuku tlawalh: xlakata alh kxlakatin mapakgsina chu nitu xtasanikanit. Ester stonkga xmakan chu xlakata lu xpaxtikatsini kinkaxamalh lixtokgo (Ester 5:1, 2). *

Asuero lanka mapakgsina, lhuwa tuku kgalhi chu kgalhi lhuwa limapakgsin. Chuna la wankgo tiku katsikgo xlakata uma, klhakgatkan mapakgsinanin xalak Persia lhuwa millón xtapalh xwanit. Maski lanka mapakgsina, Ester akxilha pi xchixku paxki. Wani: «¿Tuku akgspulaman, mapakgsina Ester chu tuku kiskiniputuna? ¡Asta itat xtamapakgsin mapakgsina... kamaxkika!» (Ester 5:3).

Ester limasiyanit pi kgalhi takanajla chu ni pekuan: lakganit mapakgsina xlakata nakamakgtaya xkachikin chu ni nakamasputukan. Asta la uku nitu akgspulama, pero mimajku tuku tlakg tuwa. Talakaskin nawani mapakgsina pi kstakyawana tiku lu lipawan lixkajni likatsi, xlakata akgskgawilh chu matlawilh akgtum limapakgsin niku xwan pi kakamasputuka xkachikin Ester. ¿La xʼama wani chu tuku kinkamasiyaniyan xlakata xtakanajla uma puskat?

Liwana laksakli “akxni nachuwinan”

¿Putum nawani Ester mapakgsina anta kxlakatin amakgapitsin? Uma max namamaxani mapakgsina chu chuna Hamán nakatsi tuku nalimawaka. ¿Tuku natlawa Ester? Akglhuwata ciento kata mapakgsina Salomón xmatsokgninit Dios: «Putum tuku tlawaputunkan xlikgalhit xkilhtamaku, [...] akxni nitu nawanaw chu akxni kilichuwinatkan» (Eclesiastés 3:1, 7). Mardoqueo tiku makgastakli Ester, max masiyanilh uma tastakyaw akxni staktilhalh. Wa xlakata xla liwana katsi la xlilakaskinka “akxni xlichuwinat”.

Ester wan: «Komo mapakgsina nalakgati, la uku katamilh Hamán kʼakgtum taway nema naktlawani mapakgsina» (Ester 5:4). Mapakgsina wa pi naʼan chu matasaninalh Hamán. ¿Akxilhpat pi Ester lu skgalala? Maxkilh kakni xchixku, pero na lakkaxwililh akxni nawani tuku lilakgaputsa.

Xlikana, xla liwana lakkaxwililh uma taway, tlawanilh tuku lakgati xchixku. Chu na mastalh vino xlakata napaxuwakgo (Salmo 104:15). Lu paxuwalh Asuero uma kilhtamaku, wa xlakata kgalhskinipa Ester tuku lilakgaputsama. ¿Akxnitiya uma kilhtamaku nawani?

Ester lakpuwan pi nina xliwanit. Wa xlakata, lichali katlawanipa atanu taway mapakgsina chu Hamán (Ester 5:7, 8). ¿Tuku xlakata nina wani tuku lilakgaputsa? Kalapastakti pi putum xkachikin Ester kamakgniputunkan xlakata chuna mapakgsinalh mapakgsina. Xlakata lhuwa tiku nanikgo, kuenta xlitlawat akxni nawani. Wa xlakata, kgalhkgalhilh chu tlawanipa xchixku atanu taway xlakata nalimasiyani la xlilhuwa paxki.

Akxni kgalhkgalhinankan uma lu xlakaskinka chu ni lhuwa tiku chuna tlawakgo. Maski lu xwaniputun tuku xmakgkatsi, Ester kgalhkgalhilh akxni nawani. Nachuna kilitlawatkan, max kimputumkan akxilhnitaw tuku xlitalakgpalit. Komo lakaskinaw pi chatum mapakgsina kakinkalakkaxtlawanin akgtum taʼakglhuwit, max talakaskin natlawayaw la Ester chu nakgalhkgalhiyaw. Proverbios 25:15 wan: «Akxni kgalhkgalhinankan tlan lakgpalikan xtapuwan chatum puxku, chu tiku tlan chuwinan tlan laktukxa lukut». Komo ni tunkun nawanaw tuku wamputunaw chu liwana nachuwinanaw chuna la tlawalh Ester, tlan “nalaktukxaw” akxni ni kinkamaxkikanan talakaskin naskujniyaw Jehová, maski lu palha chuna la lukut. ¿Sikulunatlawalh Jehová Ester xlakata kgalhkgalhilh chu limasiyalh liskgalala?

Xlakata kgalhkgalhilh tatlawalh tuku xaʼakgstitum

Xlakata Ester kgalhkgalhilh makgtayanalh xlakata wi tuku tlan xlalh. Hamán lu paxuwa taxtulh akxni xlimakgtum kakitawayalh mapakgsinanin, «xpaxuwa chu tlan xmakgkatsi xnaku» xlakata mapakgsina chu xpuskat wanikgolh pi kaʼalh. Pero akxni taxtulh kxchik mapakgsina, akxilhli Mardoqueo, tiku ni lakgtakilhputa. Ni wamputun pi Mardoque kaj nitu liʼakxilha, wata wa kuenta tlawa xtalakapastakni chu la talalin Jehová Dios. Pero, «Hamán tunkun snun sitsilh» (Ester 5:9).

Akxni kalitachuwinalh xpuskat chu xʼamigos wantuku tlawalh Mardoqueo, wanikgolh pi xmatlawinalh lanka kiwi, liwaka 22 metros xlitalhman, chu kskinilh mapakgsina xlakata anta xmawakaka Mardoqueo. Hamán lu lakgatilh tuku wanikan chu tunkun chuna tlawalh (Ester 5:12-14).

Pero wi tuku lalh. Biblia wan pi uma katsisni «mapakgsina nila lhtatalh». Xlakata xlakgachuwalhtatanit, Asuero skilh pi xlekgalhtawakganika limapakgsin nema xʼanankgo. Akxni likgalhtawakganika na anta xwi niku xwan pi xmakgnika mapakgsina. Xla lakapastaka pi tiku chuna xtlawaputunkgo kachipaka chu kamakgnika. Pero ¿tuku akgspulalh Mardoqueo, chixku tiku makatsinilh tuku xʼamaka tlawanikan? Akxni liwana xlakastakwananita Mapakgsina, kgalhskininalh tuku maxkika Mardoqueo xlakata tuku tlawalh, chu kgalhtinankgolh pi nitu maxkimaka (Ester 6:1-3).

Asuero lu sitsinit, wa xlakata katsiputun tiku napuxkun wilakgo anta chu natalakkaxtlawakgo tuku ni kuenta tlawakgolh. ¡Chu Hamán anta wi! Sokg chalh xlakata lakaskin namaxkikan talakaskin naxtokgowaka kkiwi Mardoqueo. Pero akxni nina xwani tuku xlakaskin, Asuero kgalhskilh tuku tlan xlimalankika chatum chixku tiku mapakgsina tlan akxilha. Hamán lakpuwan pi wa malankiputunkan, wa xlakata wanilh: kalimalhakgeka lhakgat nema maklakaskinkgo mapakgsinanin chu chatum puxku kalimapaxialhnilh xkawayu mapakgsina anta kSusa, kamalankilh kxlakatin amakgapitsin. Kaj kalakpuwanti la lakawa Hamán akxni katsilh pi chixku tiku xʼamaka malankikan wa Mardoqueo. ¿Tiku lakgayawalh mapakgsina xlakata namalanki Mardoqueo? ¡Wa Hamán! (Ester 6:4-10.)

Maski ni xlakaskin chu ksitsinit, tlawalh tuku wanika. Tunkun alh kxchik chu nixkatsi tuku xtlawa. Xpuskat chu xʼamigos wanikgolh pi uma tuku lama limasiya pi nalakgmin tuku nitlan chu nitlan tuku naʼakgspula xpalakata Mardoqueo tiku judío (Ester 6:12, 13).

Xlakata Ester ni tunkun wanilh mapakgsina tuku lakaskin chu kgalhkgalhipara akgtum kilhtamaku xlakata nawani, Hamán kgalhi kilhtamaku xlakata xakstu nalakkaxwili tuku nitlan naliʼakgspula. Nachuna, max wa Jehová tiku tlawalh pi mapakgsina nila klhtatalh (Proverbios 21:1). Wa xlakata Biblia kinkawaniyan pi «kakgalhkgalhiw» (Miqueas 7:7). Akxni makgxtakgniyaw Dios kintaʼakglhuwitkan, max naʼakxilhaw pi la kinkamakgtayayan tlakg tlan nixawa la akinin nalakpuwanaw.

Ni pekualh chu chuwinalh

Ester nialh mamakgaslilh wa xlakata wanilh tuku xlakaskin akxni xlimakgtiy tlawanilh taway. Pero ¿la tlawalh? Wa mapakgsina tiku kgalhskilh tuku xlakaskin (Ester 7:2). Lakgchanita kilhtamaku “akxni nachuwinan”.

Max Ester tsekg tlawanilh oración Dios akxni nina xwani uma tachuwin: «Komo tlan kiʼakxilha, kimapakgsina, chu komo lakaskina, ni kakimakgnika xlakata akit kskima chu nachuna kinkachikin» (Ester 7:3). Akxilhaw pi Ester wanilh pi nakgalhakgaxmata tuku nawani mapakgsina. ¡Ester nichuna tlawalh la Vasti, xapulana xpuskat mapakgsina, tiku mamaxanilh xchixku! (Ester 1:10-12.) Nachuna, Ester ni wanilh komo nitlan xlakata lipawa Hamán. Wata, skinilh pi kamakgtayalh xlakata makgniputunkan.

Tuku skilh tlan akxilhli mapakgsina chu kaks lilakawa. ¿Tiku makgniputun xpuskat mapakgsina? Ester wanipara: «Kistakanit akit chu kinkachikin, xlakata nakinkamakgnikanan chu nakinkamasputukanan. Pero, komo xkinkastakan xlakata kaj skujnin xaklitaxtuw nitu xakwa. Pero nitlan komo nitu xakwa xlakata na nitlan nakitaxtuni mapakgsina» (Ester 7:4). Kaʼakxilhti pi Ester lakatanks wa tukuya taʼakglhuwit xʼanan, chu na wa pi nitu xtiwa komo kaj skujni xlitaxtukgolh. Pero, xlakata xʼamaka kamakgnikan lhuwa latamanin na lu nitlan xʼama kitaxtuni mapakgsina, wa xlakata Ester xlichuwinat xwanit.

Tuku tlawalh Ester kinkamasiyaniyan pi xlakaskinka nakatsiyaw la nachuwinanaw akxni lakaskinaw pi wi tuku katatlawalh. Komo namin kilhtamaku nalitachuwinanaw akgtum lanka taʼakglhuwit tiku paxkiyaw o tiku kgalhi limapakgsin, talakaskin nakgalhkgalhiyaw, namaxkiyaw kakni chu liwana nawanaw (Proverbios 16:21, 23).

Akxni Asuero kgaxmatli tuku wanilh Ester, kgalhskininalh: «¿Tiku uma chu niku wi tiku chuna tlawaputun?». Kalakpuwanti akxni Ester limasiyama xmakan chu wa: «Chixku, talatlawana, tiku ni kinkaʼakxilhputunan, wa Hamán tiku lixkajni likatsi». Akxni chuna wa nialhti chuwinalh. Hamán tsukulh pekuan. Akxilhli la Asuero talakgpalilh xlakan akxni katsilh pi kstakyawana tiku tlakg xlipawan mafirmarlinilh akgtum limapakgsin xlakata xmakgnika xpuskat. Mapakgsina lakapala taxtulh kkilhtin xlakata xtakaksli (Ester 7:5-7).

Xlakata katsika tuku xmatlawiputun mapakgsina, Hamán lakgtatsokgostalh Ester xlakata xtapatilh. Akxni tanupa mapakgsina chu akxilhli pi kskinima Ester pi xtapatilh anta niku xjaxma, lu sitsilh chu limawakalh pi xlekgamanamputun xpuskat anta kxchik. Hamán xakstu tlawalh pi namakgnikan. Lakapala lakgatlapakanit maxtuka. Chatum kskujni mapakgsina wanilh pi Hamán xyawanit kgantum kiwi niku kxtokgowakaputun Mardoqueo. Asuero mapakgsinalh pi anta xmawakaka Hamán (Ester 7:8-10).

Kkakilhtamaku niku lamaw max nalakpuwanaw pi nikxni katitatlawalh tuku xaʼakgstitum. ¿Minit kilhtamaku akxni chuna lakpuwanita? Ester nikxni xlajwanalh xtakanajla chu nikxni lakpuwa pi niti katimakgtayalh. Akxni lakgchalh kilhtamaku ni pekualh chu wa tuku xlama chu lipawa pi Jehová xʼama makgtaya. Nachuna katlawaw. Dios nitu talakgpalima. Chuntiya katlawani tiku nitlan likatsikgo chuna la tlawanilh Hamán (Salmo 7:11-16).

Tatayalh Jehová chu xkachikin

Alistalh, mapakgsina ni kajwatiya katsilh pi Mardoqueo makgtayalh xlakata ni xmakgnika wata na katsilh pi wa makgastakli Ester chu lakgayawalh tuku xlakgaya Hamán. Na maxkilh Ester xchik Hamán chu putum tuku xkgalhi, chu xla makamaxkilh Mardoqueo (Ester 8:1, 2).

Xlakata Ester chu Mardoqueo nialh katikamakgnika, ¿nialhtu katitlawalh Ester? Nialhtu xtlawalh komo kaj xakstu xpaxkika, pero limapakgsin nema xmastanit Hamán xlakata xkamakgnika judíos xtakatsima xlikalanka uma tamapakgsin. Hamán xlimaklakaskinit taskuwan xlakata nakatsi kilhtamaku akxni xkamakgnika judíos. Biblia wan pi xlimakanit suerte o Pur ktachuwin nema tamaklakaskilh akxni tsokgka uma libro (Ester 9:24-26). Tsankgajku akglhuwa papaʼ xlakata nachan uma kilhtamaku pero lakapala talakatsuwima. ¿Tlan namachokgokan uma tuku nitlan?

Ester ni wa lakapastakli tuku xʼakgspulalh, kalipekua wililh xlatamat akxni lakgampa mapakgsina maski nitu xwanikanit. Uma kilhtamaku kalakgtasa xkachikin chu tasaskinilh xchixku pi xlakgpalilh limapakgsin. Pero, limapakgsin nema xmastakgo mapakgsinanin xalak Persia nila xlakgpalikgo (Daniel 6:12, 15). Wa xlakata, kaliyawa Ester chu Mardoqueo xlakata namastakgo xasasti limapakgsin. Chu mastaka akgtum limapakgsin niku xwan pi judíos xkatalachipakgolh tiku xkamakgniputunkgo. Makatsininanin ankgolh kxlikalanka tamapakgsin chu linkgolh uma xatlan tamakatsin chu judíos paxuwaparakgolh (Ester 8:3-16). Kaj kalakpuwaw akxni judíos tsukukgolh takaxkgo xlakata natalachipanankgo nema nila chuna xtlawakgolh komo ni xmastaka xasasti limapakgsin. Pero wi atanu tuku tlakg xlakaskinka: ¿nakamakgtaya judíos «Jehová tiku pulalin lhuwa soldados»? (1 Samuel 17:45.)

Akxni chalh kilhtamaku, xkachikin Dios xtakaxkgonita. Asta lhuwa napuxkun xalak Persia katatayakgolh judíos xlakata takatsilh xliputum tamapakgsin pi Mardoqueo xlichatiy mapakgsina litaxtulh. Jehová kamakgtayalh xkachikin xlakata xtlajakgolh. Chu xlakata alistalh nitu xtlawanikgolh Mardoqueo, kamasputulh putum xtalatlawananin (Ester 9:1-6). *

Nachuna, kamakgnika kgalhakaw xkamanan Hamán xlakata Mardoqueo tlan xlakgatayalh tuku xkgalhi Hamán (Ester 9:7-10). Chuna, Dios makgantaxtilh tuku xwanit pi xʼama kamasputu amalequitas, tiku lu ni xkaʼakxilhputunkgo xkachikin Dios (Deuteronomio 25:17-19). Max xkamanan Hamán awatiya amalequitas nema xlamakgo tiku xʼamaka kamasputukan.

Ester lu lanka taskujut tuku lakgatayalh, mastalh limapakgsin niku xwan pi tlan xtalachipanankgolh. Uma lu tuwa xwanit. Pero Jehová xlakaskin pi ni xkamasputuka Israel, xlakata kʼuma kachikin xʼama min Mesías, tiku kajwatiya tlan nakamakgtaya latamanin (Génesis 22:18). Xlakskujnin Dios xala uku lu lipaxuwayaw pi akxni Jesús milh kKatiyatni kawanilh kstalaninanin pi nialh xtlawakgolh guerra (Mateo 26:52).

Pero akinin kstalaninanin Cristo kgalhiyaw latalatlawat xla kintakanajlakan, xlakata Satanás tlakg masputuputun takanajla nema kgalhiniyaw Jehová (2 Corintios 10:3, 4). ¡Lu tlan xlakata kgalhiyaw xliʼakxilhtit Ester! Chuna la tlawalh, kalimasiyaw pi kanajlaniyaw Jehová akxni limasiyayaw liskgalala chu kgalhkgalhiyaw, ni pekuanaw chu tatayayaw xkachikin Jehová.

[Notas nema wilakgo kpágina]

^ párr. 4 Ester limaxkgen xwanit, wa xlakata makgastakli xtapuxnimat Mardoqueo, tiku tlakg lankata xwanit. Nachuna, laksakka xlakata xpuskat Asuero xwa, mapakgsina xalak Persia. Kstakyawana mapakgsina wanikan, Hamán, lakkaxwililh xlakata xkamasputuka judíos, xkachikin Mardoqueo. Wa xlakata Mardoqueo skinilh pi xkapalakachuwinalh judíos kxlakatin mapakgsina, (kaʼakxilhti “Ejemplos de fe: Defendió al pueblo de Dios”, krevista La Atalaya 1 xla octubre kata 2011).

^ párr. 32 Mapakgsina kamaxkipa akgtum kilhtamaku judíos xlakata tlan xkamasputukgolh xtalatlawananin (Ester 9:12-14). Asta la uku, judíos lipaskuanankgo akxni chan primavera xlakata ni katlajaka, ama fiesta wanikan Purim, chuna wanikan xlakata Hamán limakalh suerte akxni xkamasputuputun Israel.

[Recuadro xla página 28]

Takgalhskinin nema tlawakan xlakata Ester

¿Tuku xlakata mastalh talakaskin Mardoqueo natatawila Ester tiku ni xkakninani Jehová?

Makgapitsin lakputsananin wankgo pi Mardoqueo xlakaskin pi Ester xtatamakgaxtokgli mapakgsina xlakata lu xlakgapaska, pero tuku wankgo ni xlikana, xlakata Mardoqueo judío xwanit tiku ni xmakgatsankganani xDios, wa xlakata nitlan xakxilha pi Ester xtatawi mapakgsina (Deuteronomio 7: 3). Chuna la wan akgtum tatsokgni judío, Mardoqueo ni xmastaputun talakaskin pi xtapuxnimat xtatawi tiku ni xkakninani Jehová. Pero nila tuku xtlawakgolh xlakata ni anta kxkachikinkan xwilakgolh, tiku xkamapakgsi xtlawa tuku xlakaskin chu dios xmakgkatsikan. Pero alistalh tasiyalh pi Jehová limaklakaskilh uma tamakgaxtokgat xlakata xmakgtayalh xkachikin (Ester 4:14).

¿Tuku xlakata nitu wi xtukuwani Jehová klibro xla Ester?

Max wa Mardoqueo tsokgli uma libro nema xtalakapastakni Dios. Max akxni nina xtaspikgo kJerusalén, uma libro anta max xmakikanit niku xkamakikan libros nema tlakg xlakaskinka xalak Persia. Komo xtiwilika xtukuwani Dios klibro xla Ester max tiku lu xkakninanikgo dioses xalak Persia kxapakgolh. Pero liwana tasiya pi Jehová makgtayanalh xlakata tuku lichuwinan. Tlan nalichuwinanaw pi xwi xtukuwani Dios kxahebreo pero lakgakgalhu. Tasiya pi makgapitsi tachuwin limatsukika o limasputuka akgtum letra xlakata xtakgatsilh xtukuwani Dios (Ester 1:20, nota).

¿Xtalakxtum libro xla Ester amakgapitsi libros nema lichuwinankgo tuku lanit makgasa?

Makgapitsi tiku na kgalhtawakganin wankgo pi libro xla Ester ni chuna lichuwinan tuku lanit makgasa. Pero makgapitsin tiku lakgskgalalan lakchixkuwin wankgo pi tiku tsokgli uma libro lu lhuwa xkatsi xlakata la xwi tamapakgsin, la xkatlawakanit chiki chu makgapitsi talismanin xalak Persia. Xlikana pi makgapitsi tatsokgni nema ni kBiblia takilhtinit ni lichuwinankgo mapakgsina Ester, pero ni kaj wa Ester xapaka xtukuwani ktatsokgni niku xkatsokgkan xtukuwanikan mapakgsinanin. Pero, lichuwinan pi chatum chixku xwanikan Mardukâ —kxtachuwinkan tiku xalak Persia nema wamputun Mardoqueo— xla xtaskuja mapakgsina anta kSusa kilhtamaku akxni talichuwinan klibro xla Ester.

[Recuadro xla página 29]

Atanu tuku kgantaxtulh nema xlichuwinanit Biblia

Xlakata makgtayakgolh xkachikin Dios, Ester chu Mardoqueo makgantaxtikgolh atanu tuku xlichuwinanit Biblia. Liwaka akgkutiy siglos xtsankga xlakata xkgantaxtulh tuku Jehová machuwinilh Jacob xlakata xkgawasa: «Benjamín xtachuna xaluku lapanit. Tsisa nawa animal nema chipalh chu kakgotanun namapitsi» (Génesis 49:27). «Tsisa», o akxni tsukuka kawilikan mapakgsinanin kʼIsrael anankgolh soldados tiku ni xpekuankgo, la mapakgsina Saúl chu amakgapitsi, tiku kxfamilia Benjamín xminkgonitancha chu makgtayakgolh xkachikin Dios. Chu akxni “xkgotanuma” kkachikin Israel, wamputun akxni nialh xʼanankgo mapakgsinanin, chatiy tiku xminkgonitancha kxfamilia Benjamín, Ester chu Mardoqueo, katlajakgolh xtalatlawananin Jehová. Tlan nawanaw pi mapapitsikgolh tuku tlajakgolh xlakata makglhtinankgolh putum tuku xkgalhi Hamán.

[Dibujo xla página 25]

Ester paxtikatsinilh xlakata lakgalhamalh mapakgsina

[Dibujo xla páginas 26 chu 27]

Ester ni pekualh chu wa tuku xtlawaputun Hamán

[Dibujo xla páginas 28 chu 29]

Ester chu Mardoqueo kamalakgachanilh limapakgsin judíos tiku xwilakgo kPersia