Ankan kxpulakni

Ankan kliputsan

¿Xkatsiyata?

¿Xkatsiyata?

¿La xkaxtlawakgo xninkan judíos ksiglo I xlakata xmaknukgolh?

Judíos tunkun xmaknukgo, o xʼakgtapukgo xninkan, watiya kilhtamaku akxni xni. Pulaktiy tuku xlakata chuna xtlawakgo. Pulaktum, kOriente Medio lu lhkaknan chu xmaknikan nin lu lakapala laklakgo. Xlipulaktiy, ama kilhtamaku xlakpuwankgo pi ni xmaxkimakgo kakni nin chu xfamilia, komo makgas xwilikgolh chu ni lakapala xmaknukgolh.

Evangelios chu libro xla Hechos lichuwinankgo max kgalhtati latamanin tiku kamaknuka watiya kilhtamaku akxni nikgolh (Mateo 27:57-60; Hechos 5:5-10; 7:60–8:2). Xtitaxtunita lhuwa kata, Raquel, xpuskat Jacob tiku lu xpaxki, nilh ktiji akxni xla chu xfamilia wi niku xʼamakgolh. Jacob ni taspitli xlakata xmaknulh niku xkamaknukanit xfamilia, wata antiya maknukgolh «ktiji nema linan [...] kBelén» (Génesis 35:19, 20, 27-29).

Biblia wan lhuwa tuku xtlawakgo judíos xlakata xninkan akxni nina xkamaknukgo. Xfamilia chu xʼamigos nin xpaxikgo chu xlimaktlawakgo limuksun, aceite chu xlimakgswitkgo lhakgat (Juan 19:39, 40; Hechos 9:36-41). Xtalakatsu chu atanu latamanin xʼankgo wanikgo xfamilia nin, pi na xlilipuwankgo chu xmatliwakglhkgo (Marcos 5:38, 39).

¿Maknuka Jesús chuna la xlismanikgo judíos?

Lakalhuwa kIsrael, lhuwa judíos xmaknukgo xninkan klhuku chu kputaknun nema xkalakawaxkanit kchiwix. Chuna xtlawakgo la xtalismaninkan patriarcas. Abrahán, Sara, Isaac chu Jacob, chu makgapitsi, kamaknuka klhuku nema wi kMacpelá, lakatsu kHebrón (Génesis 23:19; 25:8, 9; 49:29-31; 50:13).

Xmakni Jesús wilika kʼakgtum putaknun nema xlakawaxkanit kchiwix (Marcos 15:46). Uma putaknun ni lu lanka xkgalhi niku xlaktanukan, chu kxpulakni xwaxkan niku xmamikan nin. Akxni makni xlaklay, xkatiyakan xaskakni lukut chu xkamujukan kʼakgtum kaxa xachiwix, xlakata tlan xwilika atanu tiku xnilh. Chuna xlismanikan akxni xlama Jesús.

Anta kxLimapakgsin Moisés xwan pi judíos ni xkaxtlawakgolh xninkan ksábado, uma kilhtamaku xlijaxatkan xwanit. Xlakata Jesús nilh akgtutu hora akxni nina xtsuku sábado, José xalak Arimatea chu amakgapitsi latamanin maknukgolh maski nina xkaxtlawakgonit xmakni (Lucas 23:50-56). Max wa xlakata akxni xtitaxtukgonita sábado, makgapitsi lakpuskatin kstalaninanin Jesús ankgolh kxputaknun xlakata liwana xkaxtlawakgolh xmakni (Marcos 16:1; Lucas 24:1).