HERÓDOTO, chatum tiku xtsokga tuku xala makgasa xalak Grecia chu max takgatsilh akgtiy mil akgkitsis ciento kata tilatamalh, kalichuwinalh egipcios xalak xkilhtamaku: «Kxpaskuajkan lakchixkuwin tiku lhuwa tumin kgalhikgo, akxni xlakan wayankgonita, chatum chixku lin kʼakgtum kaxa chatum nin xakiwi, nema lu tlan tatlawanit chu la xaxlikana tasiya, chu xlilanka max akgtum o akgtiy codo; chu akxni chatunu chatunu kamasiyani putum tiku anta wilakgolh kawani: “Kaʼakxilhti chu alistalh kakgotnanti chu kapaxuwa xlakata akxni naniya chuna nawana la uma”».

Ni kajwatiya egipcios chuna xlakpuwankgo xlakata latamat chu linin. La uku nachuna wankgokan, «kawayanti, kakgotnanti, chu kapaxuwa». Komo akxni naniyaw nialhla tuku katitlawaw, ¿tuku xlakata ni lipaxuwayaw latamat uku? ¿Tuku xlakata liskujaw natlawayaw tuku tlan? Komo putum sputa akxni niyaw, kalipaxuwaw latamat uku. Pablo wa la xlakpuwankgo tiku ni xkanajlakgo ktalakastakwanat: «[¿]Wa lapi ni lakastakwanankgoy ninin? [...] “Xlimakgwa tlan lamaw, kapaxuwaw, tlan kawayaw, chu [kakgotnaw], xampi ni katsiyaw pala chali, usu tuxama naniyaw”» (1 Corintios 15:32, Hua Xasasti Talaccaxlan, 1999).

Xlikana, Pablo ni xlakpuwan pi tiku niy xpatsankgaka putum kilhtamaku. Xla liwana xkatsi pi tiku nikgonita tlan nalatamaparakgo chu nikxni nanikgo. Uma tuku xla xkanajla xmatliwakglhnit tuku tlakg xlakaskinka xlanit, wantuku nila xwankan pi ni xlikana: xtalakastakwanat Jesucristo. * Uma talakastakwanat wa tlakg kamatliwakglhnilh xtakanajlakan xapulana kstalaninanin Cristo.

¿La xlilakaskinka akxilhaw xtalakastakwanat Cristo? ¿La nakatsiyaw pi xlikana lalh? Kaʼakxilhwi  tuku Pablo katsokgnanilh kstalaninanin Cristo xalak Corinto.

Makgapitsi kstalaninanin Cristo xalak Corinto ni xkanajlakgo, chu atanu ni liwana xkanajlakgo putum tuku xwankan xlakata talakastakwanat. Kxapulana carta nema katsokgnilh, apóstol Pablo kawanilh tuku xkitaxtulh komo ni xlikana xtilakastakwanalh. Uma tuku kawanilh: «Xampi lapi ni anan xtalakastakwankan ninin, pus na ni lakastakwanalh nCristo. Chi lapi ni lakastakwanalh nCristo, ni [...] tu xlakgasi nkintaliʼakgchuwinkan, chu na ni tu xlakgasi mintakanajlakan. Chu na takgsanin nkitaxtuy nkimpalakatakan lantla kmasiyuyaw xpalakata Dios; [...] ni tu xlakgasi mintakanajlakan; na chunaku kxlitliwakga talakgalhin lapatit. [...] Na chuna wa nti nikgonit nkanajlanikgoy nCristo, tsankgakgonit» (1 Corintios 15:13-18).

«Ntitasiyunikgolh mpala liwaka akgkitsis ciento natalanin [...]. Alistalh titasiyunilh nchu wa Jacobo, alistalh nchu ntitasiyunikgolh wa xlipaks ntalakgachanin. Wa nti nchu xaʼawatiya lantla xlipaks amakgapitsin, kit nkintitasiyunilh.» (1 Corintios 15:6-8)

Tuku Pablo tsukulh lichuwinan nila xwanka pi ni xlikana: komo tiku nikgonita nila katikamalakastakwanika, Cristo max na ni malakastakwanikanit. Komo Cristo ni malakastakwanikanit, wamputun pi nitu limakwan nalichuwinanaw xalakwan tamakatsin, kaj akgtum lanka taʼakgsanin. Kalakapastakwi pi xtalakastakwanat Cristo wa tuku tlakg xlakaskinka nema xmasiyakgo kstalaninanin, chu amakgapitsi tuku xlakaskinka nema na masiya Biblia, pi Dios wa tiku lakgchan namapakgsinan, xtukuwani, xTamapakgsin chu kilakgtaxtutkan. Komo ni xtilakastakwanalh Jesucristo, tuku wankgolh Pablo chu makgapitsi apóstoles nitu xlimakwa.

Komo Cristo ni malakastakwanika, wantuku kanajlakgo kstalaninanin takilhtikgonit ktaʼakgsanin. Nachuna, Pablo chu makgapitsi kstalaninanin Cristo ni kaj ni xlikana tuku xlichuwinamakgolh xpalakata xtalakastakwanat Jesús, nachuna xpalakata Jehová Dios tiku xlakan xwankgo pi xmalakastakwaninit. Chu akxni wankan pi Cristo «linilh xpalakata kintalakgalhinkan» na taʼakgsanin xwa, komo lakgmaxtuna nila xakstu lakgtaxtunilh linin, na nila xkalakgmaxtulh amakgapitsi (1 Corintios 15:3). Uma wamputun pi kstalaninanin Cristo tiku kamakgnika xlakata tuku xkanajlakgo, nikgolh xpalakata nixaxlikana takgalhkgalhin, wa pi tlan xkamalakastakwanika.

Wa xlakata Pablo wa: «Lapi wa yunu kkintalataman xman wa nkgalhkgalhiyaw xpalakata xtamakgtay nCristo, kin wa nti ntlakg xakgoxutanin wa lantla xlipaks nchixkuwin» (1 Corintios 15:19). Pablo chuna la makgapitsi kstalaninanin Cristo, lhuwa tuku xmakgatsankgakgonit, xkaputsastalanikgokanit, xtayanikgonit taʼakglhuwit, chu atsinu ni xni xlakata xkanajla ktalakastakwanat chu putum tuku tlan xʼama kitaxtu. ¡Uma nitu xlimakwa komo talakastakwanat kaj taʼakgsanin xwa!

Pablo ni xlakpuwan pi talakastakwanat xtakilhtinit ktaʼakgsanin. Xkatsi pi Jesús xlakastakwananit kkalinin chu kawanilh xalak Corinto tuku chuna xmasiya: «Mpi wa nCristo, wa linilh xpalakata kintalakgalhinkan, luwa xtachuna lantla wan ntatsokgnun. Na timaknukaj, chu na tilakastakuanalh xliakgtutu kilhtamaku, lu wa xtachuna lantla wan ntatsokgnun. Chu na titasiyunilh Cefas, alistalh nchu ntitasiyunikgolh wa xkgalhakutuykan. * Alistalh nchu ntitasiyunikgolh mpala liwaka akgkitsis ciento natalanin, [...] wa cha nti lamakgojku makgapitsin, chi nchu wa makgapitsin, nikgonitta. Alistalh titasiyunilh nchu wa Jacobo, alistalh nchu ntitasiyunikgolh  wa xlipaks ntalakgachanin. Wa nti nchu xaʼawatiya lantla xlipaks amakgapitsin, kit nkintitasiyunilh» (1 Corintios 15:3-8).

Pablo liwana xkanajla pi Cristo nilh xlakata kintalakgalhinkan, maknuka, o akgtapuka, chu alistalh malakastakwanika. ¿Tuku xlakata liwana xkanajla? Xlakata tuku xwankgo lhuwa tiku xʼakxilhkgonit. Akxni Jesús xlakastakwananita katasiyanilh latamanin chu Pablo, niku makxtum xwilakgo latamanin, chu alistalh katasiyanilh akgkitsis ciento xtamakgalhtawakgen, lhuwa tiku max ni xkanajlakgonit akxni xkawanikanit pi Cristo xlakastakwananit (Lucas 24:1-11). Lhuwa tiku xʼakxilhkgonit uma xlamakgo kxkilhtamaku Pablo chu tlan xwankgo komo xlikana chuna xkatasiyanikgonit (1 Corintios 15:6). Komo chatum o chatiy tiku chuna xwankgolh max ni xkakanajlanika pero komo akgkitsis ciento tiku akxilhkgolh nila wankan pi nixlikana.

Nachuna, kaʼakxilhti pi Pablo makgtiy wa pi «luwa xtachuna lantla [x]wan ntatsokgnun» pi Jesús xmakgnika, xmaknuka chu alistalh xmalakastakwanika. Ama tuku xlanit xmasiya pi liwana xkgantaxtukgonit tuku xwankanit xlakata Mesías anta kTatsokgni xaHebreo, uma masiyalh pi Jesús wa Mesías tiku xwankanit pi namin.

Maski lhuwa akxilhkgolh pi Jesús lakastakwanalh chu kBiblia tatsokgnit, makgapitsi asta la uku chuntiya ni liwana kanajlakgo pi chuna lalh. Makgapitsi wankgo pi kstalaninanin tiku wankgolh pi xlakastakwananit kgalhankgolh xtiyatliwa. Pero, ni chatum kstalanina xkgalhi limapakgsin xlakata xmapanukgolh soldados xalak Roma tiku anta xyakgo niku xlaktanukan klhuku niku xmaknukanit. Atanu wankgo pi kaj kamalakawanika. Pero uma tuku wankgo nixlikana, xlakata Jesús makglhuwa katasiyanilh lhuwa latamanin. Komo kaj kamalakawanika, uma tiku akxilhkgolh nila xmakchalh skiti chu  xkamaxkilh kstalaninanin chuna la tlawalh Jesús kʼGalilea akxni xlakastakwanananita (Juan 21:9-14). Komo kaj xkamalakawanimaka ¿pi tlan xkawanilh kxamakgolh xmakan chu xtantun? (Lucas 24:36-39.)

La uku chuntiya wi tiku wankgo pi talakastakwanat kaj liʼakgskgawinanputunkgolh kstalaninanin Cristo. Pero ¿la xkamakgtayalh komo chuna xtitlawakgolh? Xlakata lichuwinankgolh talakastakwanat kalikgalhkgamananka, kamapatinika, chu kamakgnika. ¿Tuku xlakata kkalipekua xwilikgolh xlatamatkan komo taʼakgsanin xwanit? Nachuna, pulana lichuwinankgolh kJerusalén, kxlakatinkan tiku ni xkaʼakxilhputunkgo chu xlakputsamakgo katuwa tuku nakalimawakakgo.

Xtalakastakwanat Jesús wa tuku kamaxkilh litliwakga kstalaninanin xlakata xlichuwinankgolh xMalanakan maski lu xkaputsastalanika. Talakastakwanat wa tuku tlakg xlakaskinka litaxtulh kxtakanajlakan kstalaninanin Cristo. Xapulana kstalaninanin Cristo ni kalipekua wilikgolh xlatamatkan kaj xlakata xlichuwinankgolh chatum skgalala makgalhtawakgena tiku xmakgnikanit. Chuna tlawakgolh xlakata xlichuwinankgolh xtalakastakwanat Jesús, tiku masiyalh pi wa Cristo xwanit, xKgawasa Dios, chatum tliwakga chixku tiku xkamakgtaya chu xkapulalin. Xlakata Jesús lakastakwanalh uma xwamputun pi xlakan na tlan xlakastakwanankgolh. Xlikana, komo Jesús ni xtilakastakwanalh, na ni xʼanankgolh kstalaninanin, chu akinin max nikxni xtikgaxmatwi xpalakata.

¿La kinkamakgtayayan xlakata Jesús lakastakwanalh?