Ankan kxpulakni

Ankan kliputsan

TLAN LIʼAKXILHTIT XTAKANAJLAKAN | NOÉ

«Ni xmakgxtakga xaxlikana Dios»

«Ni xmakgxtakga xaxlikana Dios»

NOÉ jaxma tsinu. Akxni tawila kkgantum tilanka viga taʼakglhchastonkga chu taxtonkga chu na akxilha la xlilanka nawan arca. Lu takgankgawanan xachichi alquitrán chu limakawankan tuku liskujmaka. Niku wi Noé, kaʼakxilha pi lu lhuwa skujmakgo xfamilia xlakata tlawamakgo arca. Xkamanan, xnapuwitin o xnataskinan chu xpuskat akglhuwata kata tatlawamakgo arca. Lhuwa tlawakgonit pero na lhuwa katsankgani.

Latamanin wankgo pi akgwitikgo. Chuna la tlakg liwana tasiya pi akgtum arca, tlakg lilitsinkgo Noé xlakata kawani pi namin munkaklat nema nalitatsama putum Katiyatni. Nikanajlakgo pi nakgantaxtu uma tuku xkawanimaka ni xlikana tlawakgo. Nila kanajlakgo tuku xlakata uma chixku kaj lilaktlawamimakgo xlatamat chu xlatamatkan xfamilia. Pero Jehová lu paxki xlakskujni, Noé chu tanu la akxilha.

Biblia kinkawaniyan: «Noé ni xmakgxtakga xaxlikana Dios» (Génesis 6:9). ¿Tuku wamputun uma tachuwin? Ni wamputun pi Dios taktalh kKatiyatni, na nipara Noé kilalh kʼakgapun. Wamputun pi Noé xkgalhakgaxmata Dios putum tuku xlimapakgsi chu lu xpaxki, xʼamigo xwanit tiku lu tlan xtalalin. Akxni akglhuwa mil kata xtitaxtunita tsokgka kBiblia uma tachuwin xlakata Noé: «Xpalakata kumu Noé lipawa Dios [...] kamalakgtsankgelh xliwakg kristianos» (Hebreos 11:7, Xasasti Talaccaxlan, [Coyutla]). ¿La tlawalh? ¿Tuku kinkamasiyaniyan xtakanajla Noé nema limasiyalh?

XAʼAKGSTITUM CHIXKU KXALIXKAJNI KAKILHTAMAKU

Noé stakli kʼakgtum kakilhtamaku niku lu lakapala lixkajni xʼama tawila. Akxni xlama Enoc, xtata xtlat Noé, chuntiya nitlan xwi kakilhtamaku, atanu tiku ni xmakgxtakga Dios, tiku makatsininalh pi xʼamaka kamasputukan tiku lixkajni xlikatsikgo. Pero kxkilhtamaku Noé, lu talhuwilh tuku nitlan. Lu lhuwa xʼanan tiku xlakatsalakgo limapakgsin asta Jehová wa pi Katiyatni nialh tlan xwi (Génesis 5:22; 6:11; Judas 14, 15). ¿Tuku xlakata lu nitlan tawi kakilhtamaku?

Wi tuku lu nitlan xkaʼakgspulanit ángeles. Chatum xtalalakatawakanita Jehová, xlimawakanit tuku nitlan chu kamatlawilh talakgalhin Adán chu Eva, wa xlakata litaxtulh Satanás chu Akgskgawini. Kxkilhtamaku Noé, amakgapitsi ángeles na talalakatawakakgolh xaʼakgstitum xtamapakgsin Jehová. Makgxtakgkgolh putawilh nema Dios xkamaxkinit kʼakgapun, minkgolh kKatiyatni la lakchixkuwin chu katatamakgaxtokgkgolh xalakglilakgatit laktsuman. Umakgolh ángeles tiku ni kgaxmatkgolh, tiku laktlankajwa xwanit chu kaj xakstukan xkapaxkikan wa tiku xkamatlawikgo tuku nitlan amakgapitsin latamanin (Génesis 3:1-5; 6:1, 2; Judas 6, 7).

Nachuna, xlakata umakgolh ángeles katatamakgaxtokgkgolh laktsuman lakachinkgolh kamanan tiku lu laklanka chu lu lakgtliwakga wankgolh. Biblia kalimapakuwi nefilim, uma tachuwin wamputun «tiku makgpuspitnankgo». Umakgolh laklixkajni lakchixkuwin lu nitlan la wilikgolh kakilhtamaku. Wa xlakata Malakatsukina akxilhli pi «tuku nitlan xtlawakgo lakchixkuwin xtalhuwinit kkatiyatni, chu putum xtalakapastakni xnakujkan putum kilhtamaku nitlan xwanit». Jehová lakpuwa nakamasputu xalaklixkajnit latamanin chu akgtum ciento aʼakgpuxam kata xʼama titaxtu xlakata chuna xtlawalh (Génesis 6:3-5).

Noé chu xpuskat lu kuenta katlawakgolh xkamanan xlakata ni xkapasalh tuku nitlan xʼanan

Noé tekgsli puskat tiku lu tlan xlikatsi chu akxni xkgalhi 500 kata kgalhikgolh kgalhtutu kamanan: Sem, Cam chu Jafet. * ¡Max lu tuwa kitaxtunilh xlakata kamakgastakli xkamanan kxalixkajni kakilhtamaku! Noé chu xpuskat lu kuenta katlawakgolh xlakata ni xkapasalh tuku nitlan xʼanan. Putum kamanan lu tlan kaʼakxilhkgo tiku «lakgtliwakgan» chu «lakchixkuwin tiku lu kalakgapaskan» chu chuna xwankgonit nefilim. Noé chu xpuskat nila tuku xtlawakgo xlakata xkamanankan ni xkatsikgolh putum tuku nitlan xtlawakgo umakgolh laklanka lakchixkuwin pero tlan xkamasiyanikgo tuku xaxlikana xlakata Jehová Dios, tiku xkajni putum tuku nitlan. Xtalakaskin xkamasiyanikgolh pi Jehová makgalipuwan putum tuku nitlan xʼanan chu xlakata ni xkgalhakgaxmatkan kkakilhtamaku (Génesis 6:6).

Natlatni xala uku tlan nakaʼakgatekgsnikgo tuku titaxtukgolh Noé chu xpuskat. Kkinkakilhtamakujkan na lakatsalakgokan limapakgsin chu ni kgaxmatkgo latamanin. Asta tuku lilakgastanankgo kamanan na kgalhikgo umakgolh tuku nitlan. Pero natlatni tiku kamakgtayaputunkgo xkamanankan putsakgo xlakata ni nakapasa tuku nitlan anan kkakilhtamaku akxni kamasiyanikgo xlakata Dios tiku wili takaksni, Jehová, tiku namasputu putum tuku nitlan (Salmo 11:5; 37:10, 11). Tlan nakamakgastakkan kamanan maski lixkajni wi kakilhtamaku. Noé chu xpuskat chuna tlawakgolh. Xkamanan tlan likatsikgolh akxni stakkgolh chu katatamakgaxtokgkgolh lakpuskatin tiku na xkgalhakgaxmatputunkgo Jehová, maski xtitaxtukgolh tuku nitlan.

«KATLAWA MI ARCA»

Lakgchalh kilhtamaku akxni talakgpalilh xlatamat Noé putum kilhtamaku. Jehová tachuwinalh chu wanilh, pi xlakpuwanit namasputu kakilhtamaku chu wa uma tuku limapakgsilh: «Katlawa mi arca xla kiwi nema kgalhi resina» (Génesis 6:14).

Arca ni akgtum barco xwanit chuna la lakpuwankgo makgapitsin. Ni xkgalhi putum tuku kgalhikgo barcos xala uku. Kaj akgtum lanka caja xwanit. Jehová wanilh Noé la xlilanka xʼama wan, la xʼama tlawa chu wanilh pi kxpulakni chu kxmakni xʼama mawakani alquitrán. Na wanilh tuku xlakata: «Nakmakamin akgtum munkaklat kxakgspun katiyatni [...]. Putum tuku anan kkatiyatni nanikgo». Pero na wanipa: «Militanut kʼarca, wix chu minkamanan chu mimpuskat chu xlakpuskatin minkamanan». Nachuna, wanika pi xkatamaknulh tantiyun pulakatunu animales. Kajwatiya xlakgtaxtunikgolh Munkaklat wantiku xtanukgolh kʼarca (Génesis 6:17-20).

Lu lanka taskujut xlakgaya Noé. Arca lu lanka xʼama wan. Xlilhman 133 metros, 22 metros xlitilanka chu 13 metros xlitalhman. Tlakg lanka xʼama wan nichuna la barcos xla kiwi nema katlawakan la uku. ¿Wa Noé pi ni xʼama tlawa arca? ¿Wa pi lu tuwa xʼama kitaxtuni? ¿Lakgpalilh la xlitlawat xwanit xlakata tlakg ni tuwa xkitaxtunilh? Biblia kinkawaniyan: «Noé tsukulh tlawa chuna la xwaninit Dios. Tlawalh chuna la xwanikanit» (Génesis 6:22).

Lhuwa kilhtamaku maklakaskilh xlakata xtlawalh arca, max 40 o 50 kata. Xlitankamit xwanit kganlhuwa kiwi, xlixwatalit chu xlichukut xwanit xlakata xmaxtukgolh vigas, pakglhat o lhtakala chu tuku xmaklakaskinkgolh. Alistalh xmalakgnukgolh. Kilhmaktutu xʼama wan, lhuwa cuartos xʼama kgalhi chu akgtum malakcha. Na xʼama kgalhi ventanas talhman chu kxitat tsinu tlakg xmatalhmanika xlakata xtlawalh chuchut (Génesis 6:14-16).

Titaxtulh kata xtasiya la xʼama wan arca. ¡Max lu paxuwalh Noé xlakata makgtayakgolh xfamilia! Pero xkgalhi atanu taskujut nema max tlakg tuwa ni xawa xtlawalh arca. Biblia kinkawaniyan pi Noé «ntiliakgchuwinalh lantla Dios natlaway ntalulokgtat» (2 Pedro 2:5). Uma wamputun pi ni pekualh chu kawanilh latamanin tiku lixkajnit xlikatsikgo pi xʼamaka kamalakgsputukan. ¿Tuku tlawakgolh latamanin? Jesucristo wa pi «ni kgaxmatkgolh», xlakata kaj xwayamakgo, xkgotnamakgo chu xtamakgaxtokgmakgo chu ni kuenta tlawanikgolh Noé (Mateo 24:37-39, TNM). Xlikana pi max likgalhkgamananka Noé chu xfamilia; chu max wanika pi xʼamaka makgnikan chu max asta tlawanika tuku nitlan.

Maski liwana xtasiya pi Jehová ksikulunatlawama Noé, chuntiya xlikgalhkgamanamakgolh chu ni xkgaxmatkgo xtamakatsi

Maski chuna, Noé chu xfamilia ni taxlajwanikgolh. Chuntiya tlawakgolh arca maski latamanin xlakpuwankgolh pi kaj xlakgmakgamimakgo xkilhtamakujkan, chu xʼakgwitimakgo. La uku, familias tiku kstalaninanin Cristo lhuwa tuku tlan katsinikgo xlakata xtakanajla xfamilia Noé. Xlakata lamaw «xaʼawatiya kilhtamaku» chuna la wan Biblia (2 Timoteo 3:1, TNM). Chu Jesús wa pi uma kilhtamaku xtachuna xʼama wan la akxni Noé tlawalh arca. Komo latamanin ni liwana makgamakglhtinankgo tamakatsin xlakata xTamapakgsin Dios, likgalhkgamanankgo o kaputsastalanikgo kstalaninanin Cristo, xlilakapastakatkan pi Noé na watiya titaxtukgolh taʼakglhuwit.

«KATANU [...] KʼARCA»

Chalh kilhtamaku xtlawamakgokaja arca. Max akxni Noé xkgalhiya 600 kata, nilh xtlat, Lamec. * Akgkitsis kata alistalh, nilh xtata xwanikan Matusalén, xlatamanita 969 kata chu wa tiku tlakg lhuwa kata latamalh nema lichuwinan Biblia (Génesis 5:27). Matusalén chu Lamec xlatamakgonit akxni xlamajku xapulana chixku, Adán.

Kʼuma kata akxni nilh Matusalén, Jehová Dios maxkilh xasasti tamakatsin Noé: «Katanu, wix chu putum mifamilia, kʼarca». Na wanilh pi xtamaknukgolh tipalhuwa animales: tantujunan tuku xalakwan o tuku tlan xmakamastaka chu tantiyun xaʼamakgapitsi (Génesis 7:1-3).

Max lu stlan xtasiya akxni lhuwa animales xmimakgolh, laktsu, laklanka, tanu tanu xtasiyakgo chu tanu tanu la xlikatsikgo: xtlawamakgo, xkgosmakgo, xtasakgamimakgo, tampaxa tampaxa xlatilhakgo... Pero ni nalakpuwanaw pi Noé xkatlakgawilima, xlakata tlan xkatamaknulh putum lapanit kʼarca. Biblia wan pi xakstukan «tanukgolh [...] kʼarca» (Génesis 7:9).

Makgapitsi latamanin nila kanajlakgo pi chuna lalh. Nila kanajlakgo pi putum amakgolh animales akxtum xwilakgolh chu ni xlatalatlawakgo. Pero liwana Kalakpuwaw uma: ¿ni kgalhi xMalakatsukina kakilhtamaku litliwakga xlakata nakamapakgsi animales chu natlawa pi tlan nalalikatsinikgo? Kalakapastakwi pi Jehová Dios wa tiku mapapitsilh xaSpinini pupunu chu tlawalh pi Chichini lakatum xtawilalh. ¿Nila xtitlawalh putum tuku lichuwinankan xlakata Noé? Xlikana pi tlan.

Dios tlan atanu tuku xtitlawalh xlakata xkalakgmaxtulh animales, chu niti la wan pi ni xlikana. Pero uma tuku tlawalh Dios xlakata xkalakgmaxtulh limasiyalh xliskgalala chu kinkamalakapastakayan pi xkalipawan latamanin akxni kawanilh pi xkakuentajtlawakgolh putum tuku anan kkatiyatni (Génesis 1:28). Lhuwa natlatni kalitachuwinankgo xkamanan tuku titaxtulh Noé xlakata nakamasiyani pi Jehová ni kajwatiya kapaxki latamanin wata na kapaxki animales.

Jehová wanilh Noé pi xtsankga akgtum semana xlakata xtsukulh Munkaklat. Max lu lhuwa taskujut xkgalhikgo. Kalakpuwanti la xlilhuwa taskujut xputsakgolh la xkakaxwilikgolh animales, tuku xʼama wakgo, chu xtamakanukgolh putum tuku xʼama maklakaskinkgo familia. Xlikana pi xpuskat Noé chu xlakpuskatin Sem, Cam chu Jafet liwana skujkgolh xlakata lu tlan xtawilakgolh kʼarca.

¿Tuku tlawakgolh latamanin akxni akxilhkgolh uma? Chuntiya ni kgaxmatkgolh maski liwana xtasiya pi Jehová ksikulunatlawama Noé chu xtaskujut. Chu maski akxilhkgolh pi animales xtanumakgolh kʼarca ni kuentajtlawakgolh. La uku nachuna lamaw. Latamanin na ni kuentajtlawakgo tuku liwana masiya pi lamaw kxaʼawatiya kilhtamaku. Nachuna, la wa apóstol Pedro, lhuwa latamanin kalikgalhkgamanankgo tiku kgaxmatnikgo Dios (2 Pedro 3:3-6). Xlikana pi Noé chu xfamilia max nachuna titaxtukgolh.

¿Tukuya kilhtamaku nialh kalikgalhkgamananka? Biblia kinkawaniyan pi akxni Noé tamaknukgolh animales chu xfamilia kʼarca, «Jehová malakchawalh malakcha». Komo lakatsu xyakgo tiku xkalikgalhkgamanamakgo uma tuku Dios tlawalh max kaks kamalakawanikgolh. Chu max komo uma ni kaks kamalakawanilh, sen max chuna tlawalh, xlakata tlakg senalh chu paks Katiyatni litatsamakgolh chuchut, chuna la xwanit Dios (Génesis 7:16-21).

¿Paxuwalh Jehová xlakata nikgolh latamanin tiku lixkajnit xlikatsikgo? Ni paxuwalh (Ezequiel 33:11). Kamaxkilh kilhtamaku xlakata xlakgpalikgolh xtayatkan. ¿Tlan xtikgalhakgaxmatkgolh Dios chu xtilakgtaxtunikgolh Munkaklat? Xlikana pi tlan, komo xtitlawakgolh chuna la Noé. Noé ni xmakgxtakga Dios, uma wamputun pi putum xtlawa tuku xlimapakgsi. Chu Biblia wan pi «xpalakata kumu Noé lipawa Dios [...] kamalakgtsankgelh xliwakg kristianos» xala kxkilhtamaku. Xtakanajla liwana masiyalh pi latamanin tiku xlamakgolh kxkilhtamaku lixkajni xlikatsikgo. Chu ni kajwatiya: uma, xtakanajla Noé kalakgmaxtulh xla chu xfamilia. Komo nakgalhiya akgtum takanajla la nema xkgalhi Noé, tlan nalakgtaxtuya chu tiku kapaxkiya. Xtachuna la Noé na tlan natalalipina Jehová Dios, uku chu putum kilhtamaku.

^ párr. 10 Ama kilhtamaku, latamanin tlakg akglhuwa kata xlatamakgo nixawa la uku xlakata nina makgas xtitaxtunit akxni latamakgolh Adán chu Eva tiku lakgtliwakgan xwankgonit chu ni xkgalhikgo talakgalhin.

^ párr. 20 Lamec limapakuwilh xkgawasa Noé, max uma wamputun «Tajaxni», chu wa pi, Noé xʼama kamajaxa putum latamanin xlakata lu palha xtaskujutkan xlakata nachananankgo kkatiyatni nema Jehová nitlan xlichuwinanit (Génesis 5:28, 29). Pero Lamec ni akxilhli la kgantaxtulh tuku xlichuwinankanit.