PUTUM akxilhnitaw tiku lu sitsinit, chu max asta akinin na sitsinitaw. Maski tasitsi akxilhaw la akgtum tayat nema nitlan chu talakaskin namachokgoyaw, akxni akinin sitsiyaw ni chuna lakpuwanaw, komo akxilhaw pi ni tlawakanit tuku xaʼakgstitum. Akgtum artículo xla Asociación Americana de Psicología wan pi «tasitsi akgtum tayat nema tlan chu min kilhtamaku makgtayanan».

Uma tuku wankan max nalakpuwankan pi tlan xlakata tuku wa apóstol Pablo. Xla wa pi lakgachunin putum sitsiyaw, wa xlakata mastalh uma tastakyaw: «Maski nasitsiyatit, wampi ni tililakgalhinanatit; ni natsankgay nchichini lantla nkgalhiyatitku mintasitsinkan» (Efesios 4:26). Xlakata tuku lichuwinawa, ¿nawanaw pi tlan nasitsiyaw? ¿O talakaskin namachokgoyaw tasitsi?

Akxni Pablo mastalh uma tastakyaw max xlakapastakma tuku wan Salmo 4:4, nema nachuna kilhchanima: «Kasitsitit pero ni kalakgalhinantit». ¿Xkawanima kstalanina Cristo pi ni xmachokgokgolh xtasitsinkan? Ni chuna. ¿La likatsiyaw? Xlakata tuku wa alistalh: «Kakatamakgatlinin xlipaks ntalaxkajnin, chu ntasitsin, chu ntakgaw, chu ntaxkajwachuwin» (Efesios 4:31). Asociación Americana de Psicología, lichuwinan pi limasiyakanit pi akxni ni machokgokan tasitsi ni makgtayanan xlakata nalakkaxtlawakan akgtum taʼakglhuwit; wata tlawa pi tlakg natalhuwi.

¿La natlawayaw xlakata ni nakgalhiyaw tasitsi chu taʼakglhuwit nema limin? Salomón, mapakgsina xalak Israel, wan: «Xliskgalala chixku tlawa pi ni lakapala nasitsi, chu tlawa pi tlan natasiya komo ni kuenta tlawa tuku nitlan tlawanikan» (Proverbios 19:11). Liskgalala tlawa pi ni nastaka tasitsi. ¿La kitaxtu?

Liskgalala wamputun pi naʼakxilha tuku amakgapitsin ni akxilhkgo. Liskgalala makgtayanan  nakatsiyaw tuku natlawayaw akxni wi tiku nitlan kinkawaniyan.

Akgtum liʼakxilhtit, akxni akxilhaw pi tlawakan tuku ni xaʼakgstitum tlawa pi nasitsiyaw. Pero komo namastayaw talakaskin pi nakinkamakgatlajayan tasitsi nitlan nakinkakitaxtuniyan o natlawayaw pi nitlan namakgkatsi achatum. Chuna la lhkuyat tlan nalaktlawa akgtum chiki, akxni lu sitsiyaw tlawa pi nialh tlan nakinkaʼakxilhkanan o nialh tlan nakatalalinaw amakgapitsin, na nialh la katitalaliw Dios. Komo makgkatsiyaw pi lu sitsiputunaw pulana kalakpuwaw. Komo liwana naʼakxilhaw tuku lama uma nakinkamakgtayayan ni lakapala nasitsiyaw.

David xtlat Salomón, atsinu ni makgnilh chatum chixku xwanikan Nabal. Ni makgnilh uma chixku xlakata wi tiku makgtayalh xlakata xʼakxilhli pi nitlan tuku xʼama tlawa. Kaʼakxilhwi tuku lalh. Kxdesierto Judea, David chu ksoldados kuentajtlawakgolh xborregos Nabal. Akxni chalh kilhtamaku xlakata xkamakgsitka xborregos, David skinilh Nabal pi xmaxkilh tsinu liwat. Pero, Nabal malakgachanilh tamakatsin chu wanilh pi ni xʼama maxki liwat nema xkalakgchan kskujnin chu xkamaxkilh tiku ni xkalakgapasa. ¡Lu nitlan la kgalhtinalh! David tunkun kalilh akgtaticiento lakchixkuwin xlakata namakgni Nabal chu putum lakchixkuwin (1 Samuel 25:4-13).

Akxni Abigail, katsilh tuku lalh lakapala alh tatanokglha David. Lakgtatsokgostalh David chu tasaskinilh: “Kamaxki talakaskin kachuwinalh miskujni, chu kakgaxpatti xtachuwin miskujni”. Wanilh pi ni kuenta xtlawalh xtachuwin xchixku chu wanilh pi nitlan xlimakgkatsilh alistalh komo wa xmalakgaxokgelh (1 Samuel 25:24-31).

Abigail makgtayalh David xlakata naʼakxilha tuku ni xʼakxilhnit, chu chuna lakkaxtlawalh ama taʼakglhuwit. ¿Tuku akxilhli David? Xlakata la kgalhtinalh Nabal, ni xlilakpuwanat David pi kaj wa xtlawanimaka, xlakata Nabal putum latamanin chuna xkalikatsinikgo. Xlipulaktiy tuku xʼama tlawa, makgnina xʼama litaxtu. Komo namin kilhtamaku lu nasitsiya chuna la David, ¿tuku natlawaya? «Kamachokgo mintasitsi, liwana kajaxananti chu kaputlakge asta akgkaw», chuna wan artículo Clínica Mayo niku masiyakan la namachokgoya mintasitsi. Wa xlakata, liwana kalakputsanani niku kilhtsukucha uma taʼakglhuwit chu kalakpuwanti tuku nitlan nakitaxtu. Kalimaklakaskinti miliskgalala xlakata namachokgoya, mintasitsi (1 Samuel 25:32-35).

La uku, lhuwa makglhtinankgonit tamakgtay chuna la David. Akgtum liʼakxilhtit, Sebastian nialh lakapala ksitsi xlakata tsukulh katsini tuku masiya Biblia akxni xtanuma kpulachin kʼPolonia akxni xkgalhi 23 kata. Wan: «Pulana kʼakxilha taʼakglhuwit nema kkgalhi chu alistalh ktlawa xtastakyaw Biblia. Liwana kkatsilh pi ni anan atanu tuku tlakg makgtayanan».

Setsuo na katsinilh la namachokgo xtasitsi. Xla lakapastaka: «Xapulana pixlanka xakkawani tiku xakkataskuja akxni xkimakgasitsikgo. La uku xlakata klakgapasnit xTachuwin Dios nialh kkgawa wata klakpuwan: “¿Tiku xkuenta? ¿Akit klin kuenta?”». Uma takgalhskinin makgtayalh Setsuo xlakata nialh lakapala nasitsi.

Tasitsi lu nitlan tuku tlawa, pero xtastakyaw Biblia lu makgtayanan. Komo natlawaya tuku wan chu naskiniya xtamakgtay Dios, nakgalhiya liskgalala xlakata namachokgoya mintasitsi.