Ankan kxpulakni

Ankan kliputsan

¿Xkatsiyata?

¿Xkatsiyata?

¿Wilakgo tuku tekgskgonit arqueólogos nema tatayakgo Biblia?

Mapakgsina xalak Asiria Sargón II, nema talichuwinan kʼIsaías 20:1

Revista Biblical Archaeology Review wa pi max 50 latamanin tiku kalichuwinankan kʼAntiguo Testamento tlan katsikan pi latamakgolh xlakata tuku tekgskgonit arqueólogos. Kʼuma lista wilakgolh 14 mapakgsinanin xalak Israel chu Judá, na anta wilakgolh tiku lu kalakgapaskan, la David chu Ezequías, chu atanu tiku ni lu kalakgapaskan, la Menahem chu Péqah. Kʼuma lista na wilakgolh 5 faraones chu 19 mapakgsinanin xalak Asiria, Babilonia, Moab, Persia chu Siria. Nachuna, krevista talichuwinan chatum escriba, chatiy xapuxku sacerdote chu atanu mapakgsinanin.

Revista lichuwinan pi lhuwa tiku putsanankgo wankgo pi xlikana latamakgolh umakgolh 50 latamanin. Xlikana, wilakgo atanu tuku katekgskanit nema tataya pi latamakgolh lhuwa tiku kalichuwinankan kNuevo Testamento, la Herodes, Poncio Pilato, Tiberio, Caifás chu Sergio Paulo.

Tuku kilhtamaku nialh analh leones ktiyat nema lichuwinan Biblia?

Xkilhpan nema litatlawanit ladrillos kBabilonia

La uku nialh anan leones ktiyat nema lichuwinan Biblia. Pero, max 150 kalichuwinankan anta kBiblia, uma limasiya pi tiku tsokgkgolh Biblia xlakgapaskgo leones. Atsinu ni putum akxni kalichuwinankan leones kaj wi tuku kilhchanima, pero makgapitsi xaxlikana. Akgtum liʼakxilhtit, Sansón, David chu Benaya makgnikgolh leones (Jueces 14:5, 6; 1 Samuel 17:34, 35; 2 Samuel 23:20). Amakgapitsi wata wa leones kamakgnilh (1 Reyes 13:24; 2 Reyes 17:25).

Makgasa tlan xkatekgskan león asiático (Panthera leo persica) lata kʼGrecia chu Asia Menor asta kPalestina, Siria, Mesopotamia chu kxnoroeste India. Uma animal lu xpekuanikan chu xmaxkikan kakni, chu na lu xʼanan tuku xkatlawakan kʼOriente Próximo. Akgtum liʼakxilhtit, anta niku xtitaxtukan akxni xtlawakan procesión kBabilonia anta kxkilhpanin xlitlawakanit ladrillos niku xkatsokgkanit leones.

Wankan pi latamakgolh soldados nema xtlawakgo guerras na kamakgnikgolh leones anta kPalestina ksputat siglo 12. Putum uma limasiya pi sputkgolh umakgolh animales kʼumakgolh tiyat akxni aku xtitaxtunit kata 1300. Pero, xlamakgolhku leones kMesopotamia chu kSiria ksiglo 19, chu kʼIrán chu Irak anankgolh akxni xtsukuma siglo 20.