1, 2. Bilong wanem Pol i no kirap nogut long ol man long Jerusalem i mekim nogut long em?

 LONG Jerusalem, ol soldia i rausim Pol long han bilong ol manmeri i belhat, na nau em i kalabus gen. Dispela aposel i no kirap nogut long ol man long Jerusalem i mekim nogut long em. Em i bin kisim tok olsem “kalabus na ol hevi” i wetim em long dispela taun. (Apo. 20:22, 23) Maski Pol i no save long wanem samting stret bai painim em, em i save olsem em i mas karim yet pen na hevi long nem bilong Jisas.​—Apo. 9:16.

² Ol Kristen profet tu i bin givim tok lukaut long Pol olsem ol man bai pasim em na putim em “long han bilong ol manmeri bilong ol arapela lain.” (Apo. 21:4, 10, 11) I no longtaim i go pinis, ol Juda i bin traim long kilim Pol i dai, na bihain liklik, ol memba bilong Sanhedrin i tok pait namel long ol yet long Pol, na i luk olsem ol bai “pulim Pol i go i kam na brukim bodi bilong en.” Nau dispela aposel i stap kalabus na ol soldia bilong Rom i was long em. Ol man bai sutim tok long em na em bai sanap gen long kot. (Apo. 21:31; 23:10) Tru tumas, aposel Pol i nidim tok bilong strongim em!

3. Yumi kisim we tok bilong strongim yumi long mekim yet wok autim tok?

³ Long dispela taim bilong las de, yumi save olsem “olgeta man husat i laik bihainim pasin bilong givim bel tru long God olsem ol disaipel bilong Krais Jisas, ol man bai mekim nogut long ol tu.” (2 Tim. 3:12) Sampela taim yumi tu i nidim tok bilong strongim yumi long mekim yet wok autim tok. Yumi tenkyu long ol gutpela tok yumi kisim long taim stret, long rot bilong ol buk na nius na ol miting em “gutpela wokboi i gat savetingting” i redim. (Mat. 24:45) Jehova i tokim yumi olsem ol birua bilong gutnius i no inap win. Ol bai no inap bagarapim lain olgeta bilong Jehova o stopim wok autim tok bilong ol. (Ais. 54:17; Jer. 1:19) Tasol olsem wanem long aposel Pol? Yu ting em i bin kisim tok bilong strongim em long mekim yet wok autim tok maski ol man i birua? Sapos olsem, orait husat i strongim em, na em i mekim wanem?

4, 5. Pol i kisim wanem tok bilong strongim em? Bilong wanem dispela tok i kam long taim stret?

⁴ Long nait bihain long ol soldia i bin rausim aposel Pol long han bilong ol memba bilong Sanhedrin, em i kisim tok bilong strongim em. Baibel i tok: “Bikpela i kam sanap klostu long Pol na i tok: ‘Strongim bel! Yu bin autim tok na kamapim gut stori bilong mi long Jerusalem, na yu mas tokaut long Rom tu.’” (Apo. 23:11) Dispela tok i strongim Pol na em i save olsem Jisas bai lukautim em. Em i save olsem em bai stap laip na em bai go long Rom na autim tok bilong Jisas long hap.

⁵ Pol i kisim tok bilong strongim em long taim stret. Long neks de, winim 40 man Juda i “mekim wanpela tok tru antap olsem ol i no ken kaikai o dring inap long ol i kilim Pol i dai, na ol i ken bagarap sapos ol i no mekim olsem.” Ol dispela Juda i tingting strong long kilim aposel Pol i dai, olsem na ol i tok tru antap long mekim olsem. Sapos ol i no mekim, ol i ting samting nogut bai painim ol. (Apo. 23:12-15) Ol i plen long giaman na kisim Pol i go bek long Sanhedrin bilong kwestenim em gen, bilong kisim sampela save moa long sait bilong em. Ol bikpris na ol hetman i orait long dispela plen. Tasol ol man husat i bin wokim dispela plen, ol bai wet i stap long rot bilong kilim Pol i dai.

6. Olsem wanem plen bilong kilim Pol i dai i kamap ples klia? Olsem wanem ol yangpela long nau i ken bihainim pasin bilong nefiu bilong Pol?

⁶ Tasol pikinini man bilong susa bilong Pol, i kisim save long dispela plen na i tokim Pol. Pol i tokim yangpela nefiu bilong em long i go tokim Klodius Lisias, em ami komanda bilong Rom, long dispela samting. (Apo. 23:16-22) Jehova i save laikim ol yangpela husat i strongim bel na i helpim lain bilong God na ol i no tingim ol yet, olsem nefiu bilong Pol i bin mekim, em Baibel i no kolim nem bilong em. Na ol i mekim olgeta samting ol inap mekim bilong helpim wok bilong Kingdom.

7, 8. Klodius Lisias i mekim wanem bilong helpim Pol na em i no kisim bagarap?

⁷ Taim Klodius Lisias, em komanda bilong 1,000 soldia, i kisim save long dispela plen bilong kilim Pol, kwiktaim em i givim oda long 470 ami gad—em ol soldia, ol soldia i holim spia, na ol soldia i raun long hos—long lusim Jerusalem long dispela nait na kisim Pol i go long Sisaria. Long hap, ol i putim em long han bilong Gavana Feliks. a Planti Juda i stap long Sisaria, em biktaun we ol Rom i stap na bosim Judia, tasol bikpela hap bilong populesen em ol manmeri bilong ol arapela lain. Ol manmeri long dispela hap i stap isi, i no olsem ol manmeri long Jerusalem, we planti man i kros na i soim olsem ol i no laikim ol narapela lotu, na ol i insait long ol raiot. Na tu, Sisaria em mein hetkota bilong ami bilong Rom long Judia.

⁸ Lisias i bihainim lo bilong Rom, na em i salim pas i go long Feliks na i stori  long keis bilong Pol. Lisias i tok olsem taim em i kisim save olsem Pol i wanpela sitisen bilong Rom, em i helpim Pol na bai ol Juda i no “kilim em i dai.” Lisias i tok em i no painim “wanpela samting we i stret long [Pol] i mas dai o i go long kalabus.” Tasol ol man i wokim plen bilong kilim Pol i dai, olsem na Lisias i putim em long han bilong Feliks bambai dispela gavana i ken harim tok ol man i sutim long Pol na mekim kot long em.​—Apo. 23:25-30.

9. (a) Olsem wanem Lisias i kalapim raits bilong Pol olsem sitisen bilong Rom? (b) Long wanem kain taim yumi ken yusim raits bilong yumi olsem sitisen bilong kantri?

⁹ Olsem wanem? Olgeta tok Lisias i raitim i tru? Nogat, i no olgeta. I luk olsem em i laik mekim ol tok bilong soim gavana olsem em i mekim stret ol samting. Em i kisim save olsem Pol em i sitisen bilong Rom, tasol dispela i no as na em i bin helpim em, nogat. Na tu, Lisias i no tokim Feliks olsem em i bin tokim ol soldia long “pasim [Pol] wantaim tupela sen,” na bihain “wipim em na sutim ol askim long em.” (Apo. 21:30-34; 22:24-29) Lisias i kalapim raits bilong Pol olsem sitisen bilong Rom. Long nau, Satan i yusim ol man em ol i strong tumas long lotu long birua moa yet long yumi. Sampela taim ating ol i inap pasim yumi long mekim lotu. Tasol olsem Pol, planti taim lain bilong God inap mekim wok long raits bilong ol olsem sitisen bilong kantri na kisim helpim long sait bilong lo.

10. Ol i sutim wanem ol tok long Pol?

¹⁰ Long Sisaria, ‘ol i kalabusim Pol long haus gavana bilong Herot na putim was long em,’ inap long ol man i sutim tok long em, ol i kam long Jerusalem. (Apo. 23:35) Faivpela de bihain, ol i kam kamap—Hetpris Ananaias, Tertulus em wanpela loya, na sampela hetman. Bilong grisim Feliks long laikim em, pastaim Tertulus i tok amamas long Feliks long ol samting em i mekim long ol Juda. b Bihain, em i kirap stori long keis bilong Pol, em i tok Pol “i man bilong kamapim trabel na em i save kirapim ol Juda long olgeta hap bilong graun long bikhet long gavman. Na em i wanpela lida bilong dispela lotu lain bilong ol Nasarin. Na tu, em i bin traim long mekim tempel i kamap ples i no holi moa, olsem na mipela i holim em.” Ol arapela Juda i “helpim dispela tok na kamapim olsem ol dispela samting i tru.” (Apo. 24:5, 6, 9) Ol i sutim tok olsem Pol i kirapim ol man long bikhet long gavman, go pas long wanpela lotu lain nogut, na traim long mekim tempel i kamap ples i no holi moa. Dispela i no liklik samting ol i sasim em long en, kot inap tok long em i mas i dai.

11, 12. Olsem wanem Pol i kamapim olsem ol tok ol i sutim long em i no tru?

 ¹¹ Orait nau ol i larim Pol i toktok. Em i tok: “Mi amamas long kamapim sait bilong mi.” Em i tokaut stret olsem ol tok ol i sutim long em i giaman. Pol i no bin mekim tempel i kamap ples i no holi moa, na tu, em i no bin kirapim ol man long bikhet long gavman. Em i tok olsem em i no bin stap long Jerusalem “inap planti yia,” na em i bringim “mani bilong helpim” ol Kristen i stap rabis bihain long bikpela hangre na pasin birua i bin kamap. Pol i tok strong olsem paslain long em i go insait long tempel, em i bin “kamap klin pinis olsem Lo i makim” na em i bin wok strong long em i no ken mekim “wanpela rong long God o long ol man.”​—Apo. 24:10-13, 16-18.

¹² Tasol Pol i tokaut olsem “long rot bilong dispela samting ol i kolim olsem wanpela lotu lain,” em i bin mekim wok bilong God bilong ol tumbuna bilong em. Na em i strong olsem em i bilipim “olgeta tok bilong Lo na bilong ol Profet.” Em i bilip olsem “bai i gat kirap bek bilong ol man i dai pinis, em ol stretpela man na ol man nogut wantaim,” na ol man i sutim tok long em ol tu i bilip olsem. Pol i salensim ol man i sutim tok long em, olsem: “Larim ol dispela man hia i tokaut long wanem rong ol i painim long mi taim mi bin sanap long ai bilong Sanhedrin. Mi bin mekim wanpela tok tasol ol i no amamas long en. Taim mi sanap namel long ol mi bin singaut olsem: ‘Dispela tok olsem ol man i dai pinis bai kirap bek em as na mi sanap long kot long ai bilong yupela tude!’”—Apo. 24:14, 15, 20, 21.

13-15. Bilong wanem Pol i gutpela eksampel long pasin bilong autim tok long ai bilong ol bikman bilong gavman?

¹³ Yumi ken bihainim eksampel bilong Pol sapos yumi mas sanap long ai bilong ol bikman bilong gavman, taim ol man i sutim tok giaman long yumi  olsem yumi kirapim ol narapela long kros na pait, kirapim ol man long bikhet long gavman, o yumi wanpela “lotu lain” nogut. Pol i no laik mekim ol tok bilong grisim gavana, olsem Tertulus i bin mekim. Pol i stap isi na mekim pasin rispek. Em i skelim gut ol tok na i mekim tok i klia na i tru. Pol i tok olsem “sampela Juda bilong provins Esia” husat i bin sutim tok long em, olsem em i bin traim long mekim tempel i kamap ples i no holi moa, ol i no stap; lo i tok Pol i gat rait long bungim ol na harim tok ol i sutim long em.​—Apo. 24:18, 19.

¹⁴ Bikpela samting moa, Pol i no surik long tokaut long bilip bilong em. Em i no pret long tokaut gen long bilip bilong em long kirap bek, em dispela tok i bin kirapim kros taim em i sanap long ai bilong Sanhedrin. (Apo. 23:6-10) Bilong strongim sait bilong em, Pol i stori gut long kirap bek. Bilong wanem? Bikos Pol i autim tok long Jisas na long kirap bek bilong em—em samting ol dispela birua i no ekseptim. (Apo. 26:6-8, 22, 23) Yes, tok bilong kirap bek—o yumi ken tok pasin bilong bilip long Jisas na kirap bek bilong em—dispela em i as tru bilong dispela tok pait.

¹⁵ Olsem Pol, yumi ken autim tok na kisim strong long tok Jisas i bin mekim long ol disaipel bilong em. Em i tok: “Ol man bai heitim yupela, long wanem, nem bilong mi i stap long yupela. Tasol man i sanap strong i go inap long pinis, God bai kisim bek em.” Olsem wanem? Yumi mas tingting planti long wanem tok bai yumi mekim? Nogat, Jisas i tok: “Taim ol i kisim yupela na bringim yupela i go long kot, yupela i no ken tingting planti long wanem tok yupela bai autim. Wanem tok yupela i kisim long dispela taim, autim dispela. Long wanem, em i no tok bilong yupela, em tok i kam long holi spirit.”​—Mak 13:9-13.

16, 17. (a) Feliks i mekim wanem long taim bilong kot bilong Pol? (b) Ating bilong wanem Feliks i pret? I gat wanem as na em i wok yet long lukim Pol?

¹⁶ Dispela i no fes taim bilong Gavana Feliks long harim bilip bilong ol Kristen. Baibel i tok: “Feliks i save gut long ol samting bilong dispela Rot Bilong Bikpela [em nem ol i kolim ol Kristen bilong pastaim], olsem na em i no mekim wanpela samting, em i tok: ‘Taim Lisias, komanda bilong ami i kam, bai mi stretim dispela tok bilong yupela.’ Na em i tokim ofisa bilong ami long putim Pol long kalabus, tasol em i ken stap fri liklik na lain bilong em i ken kam lukim em long helpim em long ol samting.”​—Apo. 24:22, 23.

¹⁷ Sampela de bihain, Feliks, wantaim meri bilong em Drusila, em meri Juda, i singautim Pol i kam na ol i “putim yau long ol tok em i mekim long pasin bilong bilip long Krais Jisas.” (Apo. 24:24) Tasol taim Pol i toktok long “stretpela pasin, pasin bilong bosim bel, na kot bilong bihain, Feliks i pret,” ating bikos ol kain tok olsem i kotim maus bilong bel bilong em long ol pasin nogut em i bin mekim. So em i tokim Pol olsem: “Yu go nau, bihain, sapos mi gat taim, bai mi singautim yu gen.” Feliks i lukim Pol planti taim bihain long  dispela, bikos em i hop olsem Pol bai givim mani long em, na i no olsem em i laik kisim save long tok i tru.​—Apo. 24:25, 26.

18. Bilong wanem Pol i toktok long Feliks na meri bilong em long “stretpela pasin, pasin bilong bosim bel, na kot bilong bihain”?

¹⁸ Bilong wanem Pol i toktok long Feliks na meri bilong em long “stretpela pasin, pasin bilong bosim bel, na kot bilong bihain”? Tingim, ol i laik save long samting ol i mas mekim bilong “bilip long Krais Jisas.” Pol i save long hatpela pasin, pasin i no fea, na pasin pamuk bilong ol, olsem na em i kamapim klia ol samting man i mas mekim bilong kamap disaipel bilong Jisas. Tok Pol i mekim i soim olsem ol lo bilong God long stretpela pasin i narapela kain olgeta long wokabaut bilong Feliks na meri bilong em. Dispela i mas helpim ol long save olsem God bai skelim olgeta manmeri long samting ol i tingting, toktok, na mekim. Tasol bikpela samting moa, em kot bai God bai mekim long tupela, na i no kot Feliks bai mekim long Pol. Olsem na i gat as na “Feliks i pret”!

19, 20. (a) Yumi mas mekim wanem taim yumi bungim ol man we i luk olsem ol i laik save long tok i tru, tasol tru tru ol i laik bihainim yet laik bilong ol? (b) Olsem wanem yumi save olsem Feliks i no pren bilong Pol?

¹⁹ Taim yumi autim tok, yumi inap painim ol manmeri i kain olsem Feliks. Ating pastaim i luk olsem ol i laik save long tok i tru, tasol tru tru ol i laik bihainim yet laik bilong ol. Yumi mas was gut long ol kain man olsem. Tasol olsem Pol, long gutpela pasin yumi ken tokim ol long ol lo bilong God long stretpela pasin. Ating ol bai pilim tok i tru long bel. Tasol sapos i klia olsem ol i no laik lusim pasin nogut bilong ol, orait yumi lusim ol na go painim ol man husat i wok long painim tok i tru.

²⁰ Tingting tru i stap long bel bilong Feliks i kamap ples klia long dispela tok: “Tupela yia bihain Porsius Festus i kisim ples bilong Feliks. Na Feliks i laik bai ol Juda i amamas long em, olsem na em i larim Pol i stap long kalabus.” (Apo. 24:27) Feliks i no pren tru bilong Pol. Em i save olsem ol man i bihainim “Rot Bilong Bikpela,” ol i no man bilong pait na senisim gavman o bikhet long gavman. (Apo. 19:23) Na tu, em i save olsem Pol i no bin brukim wanpela lo bilong Rom. Tasol Feliks i larim Pol i stap long kalabus bambai “ol Juda i amamas long em.”

21. Wanem samting i kamap long Pol bihain long Porsius Festus i kamap gavana? Pol i wok yet long kisim strong long wanem tok?

²¹ Olsem laspela ves bilong Aposel sapta 24 i kamapim, Pol i stap yet long kalabus taim Porsius Festus i kisim ples bilong Feliks olsem gavana. Olsem na Pol i mas sanap long kot planti taim, na em i sanap long ai bilong planti bikman. Tru tumas, dispela aposel husat i no pret i ‘sanap long ai bilong ol king na ol hetman.’ (Luk 21:12) Olsem yumi bai lukim, bihain em bai autim tok long nambawan bikman bilong graun long taim bilong em. Taim ol dispela samting i painim Pol, bilip bilong em i stap strong yet. Em i wok yet long kisim strong long dispela tok bilong Jisas: “Strongim bel!”