1-3. (a) Wanem samting i painim Stiven, tasol em i mekim wanem? (b) Bai yumi skelim wanem ol askim?

 STIVEN i sanap long kot insait long wanpela traipela haus, ating dispela haus i stap klostu long tempel long Jerusalem, na i gat 71 man i sindaun i stap. Dispela kot, Sanhedrin, i bung nau bilong mekim kot long Stiven. Ol jas bilong dispela kot, ol i gat nem na bikpela namba, na planti bilong ol i les tru long dispela disaipel bilong Jisas. Man husat i singautim ol jas i kam bung em Hetpris Kaiafas. Em i bin stap siaman bilong Sanhedrin inap sampela mun i go pinis taim kot i makim Jisas long i dai. Yu ting Stiven i pret?

² Long dispela taim pes bilong Stiven i senis. Ol jas i lukluk long em na i lukim olsem pes bilong em “i olsem pes bilong wanpela ensel.” (Apo. 6:15) Ol ensel i save bringim i kam tok bilong God Jehova, olsem na ol i no pret na ol i stap bel isi tru. Stiven i pilim wankain—ol dispela jas husat i heitim tru Stiven, ol tu inap luksave long dispela. Olsem wanem em inap stap bel isi tru?

³ Ol Kristen long nau inap lainim planti samting long bekim bilong dispela askim. Na tu, yumi mas save long as na Stiven i sanap long kot. Olsem wanem em i bin sambai long bilip bilong em paslain long dispela? Na olsem wanem yumi inap bihainim pasin bilong em?

4, 5. (a) Olsem wanem Stiven i bin helpim gut kongrigesen? (b) Olsem wanem “bikpela pasin helpim na strong bilong God i pulap long Stiven”?

⁴ Yumi kisim save pinis olsem Stiven i bin mekim planti samting bilong helpim nupela kongrigesen Kristen. Long Sapta 5, yumi kisim save olsem em i wanpela bilong ol 7-pela man i gat pasin daun na i redi long helpim ol aposel taim ol i askim ol long givim helpim. Yumi pilim moa yet pasin daun bilong em taim yumi tingim ol presen God i bin givim long em olsem blesing. Long Aposel 6:8, yumi kisim save olsem em inap “wokim ol narakain bikpela samting na ol bikpela mirakel,” olsem sampela aposel i bin mekim.  Yumi kisim save tu olsem “bikpela pasin helpim na strong bilong God i pulap long Stiven.” Wanem mining bilong dispela?

⁵ Tok Grik ol i trensletim olsem ‘bikpela pasin helpim bilong God,’ ol inap trensletim tu olsem “gutpela pasin.” I klia tru olsem, Stiven i gat gutpela pasin na pasin isi na ol man i laikim em. Em i toktok long wei em ol man i pilim tru long bel, na i kirapim ol long bilip olsem em i gat gutpela bel na ol tok em i autim bai helpim tru ol. Em i larim spirit bilong Jehova i stiaim em, olsem na bikpela strong i pulap long em. Em i no hambak long ol samting em inap mekim na ol presen em i bin kisim, nogat, em i litimapim nem bilong Jehova long ol samting em i mekim na i soim olsem em i tingim tru ol man em i toktok long ol. Olsem na yumi no kirap nogut olsem ol birua i no laikim Stiven!

6-8. (a) Ol birua bilong Stiven i sasim em long wanem 2-pela samting? Bilong wanem ol i mekim olsem? (b) Olsem wanem pasin bilong Stiven inap helpim ol Kristen long nau?

⁶ Sampela man i kirap tok resis wantaim Stiven, tasol “tok bilong em i kamapim savetingting na holi spirit i helpim em, olsem na ol i no inap winim tok bilong em.” a Ol i belhat na “long pasin hait ol i kirapim sampela man” long sutim ol tok giaman long dispela disaipel bilong Krais i no gat asua. Na tu, ol i “kirapim ol manmeri,” ol hetman, na ol saveman, bambai ol i holim em na pulim em i go long Sanhedrin. (Apo. 6:9-12) Ol birua i sasim em long 2-pela samting: Em i tok bilas long God na Moses. Em i mekim olsem long wanem ol rot?

⁷ Ol man bilong sutim tok giaman i tok olsem Stiven i tok bilas long God long rot bilong rabisim “dispela ples holi”—em tempel long Jerusalem. (Apo. 6:13) Ol i tok, em i tok bilas long Moses long rot bilong rabisim Lo Bilong Moses, na senisim ol kastam em ol i bin kisim long rot bilong Moses. Dispela i no liklik samting bikos ol Juda long dispela taim i ting olsem tempel, olgeta tok bilong Lo Bilong Moses, na planti tok ol i kisim long maus bilong ol tumbuna em ol i bungim wantaim Lo, ol i bikpela samting tru. Olsem na tok ol i sasim em long en i soim olsem Stiven i wanpela man nogut, na i stret em i mas i dai!

⁸ Sori tumas, planti taim ol man bilong lotu i save yusim ol kain rot olsem bilong givim hevi long ol wokboi bilong God. I kam inap long nau, sampela taim ol lain bilong lotu husat i save birua, ol i kirapim ol bikman bilong gavman long mekim nogut long ol Witnes Bilong Jehova. Yumi mas mekim wanem taim ol man i sutim tok giaman long yumi? Pasin bilong Stiven inap skulim yumi long planti samting.

9, 10. Ol man i sutim wanem tok long tok Stiven i mekim long ai bilong Sanhedrin? Yumi mas tingim wanem samting?

⁹ Olsem kirap bilong sapta i kamapim, pes bilong Stiven i soim olsem em i stap  bel isi tru, olsem wanpela ensel, taim em i harim ol tok ol i sasim em long en. Orait Kaiafas i askim em: “Ol dispela tok i tru o nogat?” (Apo. 7:1) Nau em taim bilong Stiven long toktok. Na tru tumas, em i toktok!

¹⁰ Sampela man i sutim tok olsem Stiven i mekim longpela tok, na em i no bekim tok ol i sasim em long en. Maski ol i tok olsem, Stiven i stap gutpela piksa long yumi long pasin bilong “bekim tok” bilong sambai long gutnius. (1 Pita 3:15) Tingim, ol i bin sasim Stiven long em i tok bilas long God long rot bilong rabisim tempel, na tok bilas long Moses long rot bilong rabisim Lo. Bekim bilong Stiven i kamapim ol bikpela samting bilong 3-pela haptaim long histori bilong Israel, na em i kamapim gut sampela bikpela poin. Orait nau yumi ken skelim dispela 3-pela haptaim.

11, 12. (a) Olsem wanem Stiven i mekim gutpela wok long stori bilong Abraham? (b) Bilong wanem Stiven i stori long Josep?

¹¹ Taim bilong ol tumbuna papa. (Apo. 7:1-16) Bilong kirapim tok, Stiven i stori long Abraham. Bilip bilong em i mekim na ol Juda i rispektim em. Em i kirapim tok long samting ol i wanbel long en, na i tokaut olsem pastaim Jehova, em “God i gat glori” i kamapim em yet long Abraham long Mesopotemia. (Apo. 7:2) Abraham i bin stap olsem man bilong narapela ples long Graun Bilong Promis. Abraham i no gat tempel o Lo Bilong Moses. Olsem na i no gat wanpela man inap tok olsem i mas i gat tempel o Lo Bilong Moses bambai man i ken stap gut long God!

¹² Odiens bilong Stiven i tingim tru Josep, tumbuna pikinini bilong Abraham. Tasol Stiven i kirapim ol long tingim olsem ol brata bilong Josep yet, em ol tumbuna papa bilong ol lain Israel, ol i bin mekim nogut long dispela gutpela man na salim em long mani long kamap sleiv. Tasol God i bin yusim Josep long seivim ol Israel long taim bilong bikpela hangre. Stiven i luksave olsem planti samting i kamap long Josep na Jisas i wankain, tasol em i no tokaut long ol dispela samting bambai odiens bilong em i ken putim yet yau long tok bilong em.

13. Olsem wanem stori bilong Moses i bekim ol tok ol man i sasim Stiven long en? Dispela i helpim Stiven long kamapim klia wanem bikpela tok?

¹³ Taim bilong Moses. (Apo. 7:17-43) Stiven i stori planti long Moses. Gutpela em i mekim olsem, bikos planti memba bilong Sanhedrin em ol Sadyusi, na ol i save bilip tasol  long ol buk Moses i bin raitim, ol narapela buk bilong Baibel, nogat. Na tingim tu, ol i bin sasim Stiven long em i tok bilas long Moses. Stiven i bekim stret dispela tok, bikos tok bilong em i soim olsem em i gat bikpela rispek long Moses na Lo. (Apo. 7:38) Em i tok ol man Moses i laik seivim, ol i bin sakim em taim em i gat 40 krismas. Winim 40 yia bihain, planti taim ol i salensim wok bos bilong em. b Long dispela rot, isi isi Stiven i kamapim klia wanpela bikpela tok: Planti taim lain bilong God i bin sakim ol man em Jehova i makim bilong i go pas long ol.

14. Stori bilong Moses i sapotim wanem ol bikpela tok bilong Stiven?

¹⁴ Stiven i kirapim odiens bilong em long tingim olsem, Moses i bin tok profet long wanpela profet olsem em yet bai kamap long Israel. Em i husat, na ol man bai mekim wanem taim em i kam? Stiven i bekim dispela askim long pinis bilong tok bilong em. Em i kamapim narapela bikpela tok: Moses i bin kisim save olsem kain kain hap graun inap kamap holi, olsem hap graun we diwai i bin paia, em hap we Jehova i bin toktok long Moses. So ples bilong lotuim Jehova i mas stap long wanpela haus tasol, olsem tempel long Jerusalem, o olsem wanem? Orait nau yumi ken skelim.

15, 16. (a) Bilong wanem haus lotu sel i bikpela samting long tok Stiven i mekim? (b) Olsem wanem Stiven i stori long tempel bilong Solomon taim em i kamapim tok bilong em?

¹⁵ Haus lotu sel na tempel. (Apo. 7:44-50) Stiven i tokim ol lain long kot olsem taim i no gat wanpela tempel i stap yet long Jerusalem, God i bin tokim Moses long wokim wanpela haus lotu sel—em ol inap kisim i go na sanapim long narapela hap. Moses yet i bin lotu long haus lotu sel, olsem na husat inap tok olsem haus lotu sel i no gutpela olsem tempel?

¹⁶ Bihain, taim Solomon i wokim tempel long Jerusalem, spirit bilong God i kirapim em long kamapim wanpela bikpela samting long beten bilong em, em yumi inap kisim skul long en. Stiven i tok, “God Antap Tru i no save stap long ol haus em ol man i wokim long han.” (Apo. 7:48; 2 Sto. 6:18) Jehova inap mekim wok long tempel bilong kamapim laik bilong em, tasol i no olsem em i mas i stap insait long tempel tasol, nogat. Olsem na i no gat as na ol man i lotuim em i mas pilim olsem i mas i gat wanpela haus ol man i wokim long han we ol i ken mekim lotu i tru. Bilong pinisim tok, Stiven i kamapim wanpela bikpela tok bilong Buk Aisaia: “Jehova i tok, Heven em sia king bilong mi, na graun em stul bilong mi long putim lek. Yupela i laik wokim wanem kain haus bilong mi? Na wanem hap bai stap ples malolo bilong mi? Han bilong mi yet i bin wokim olgeta dispela samting, laka?”​—Apo. 7:49, 50; Ais. 66:1, 2.

17. Olsem wanem tok bilong Stiven i (a) kamapim klia ol tingting kranki bilong ol man i harim kot na (b) bekim ol tok ol i sutim long em?

¹⁷ Taim yu tingim ol dispela tok Stiven i mekim long Sanhedrin, ating bai yu wanbel olsem em i kamapim klia ol tingting kranki bilong ol man i sutim tok long  em. Em i soim olsem Jehova i no save bihainim wanpela rot tasol bilong mekim ol samting, nogat, em i redi long mekim ol senis bilong inapim ol samting em i tingting pinis long mekim. Ol man husat i tingting tumas long naispela tempel long Jerusalem na ol kastam na pasin tumbuna i kamap taim ol man i bihainim Lo Bilong Moses, ol i no kliagut long as na Lo na tempel i stap! Tok bilong Stiven i kamapim wanpela bikpela poin: Pasin bilong harim tok bilong Jehova i nambawan gutpela rot bilong givim ona long Lo na tempel. Tru tumas, tok bilong Stiven i sapotim gut ol samting em i bin mekim. Em i bin bihainim tok bilong Jehova inap tru long mak em inap mekim.

18. Long wanem ol rot yumi mas traim long bihainim pasin bilong Stiven?

¹⁸ Yumi inap kisim wanem skul long tok bilong Stiven? Em i save gut long Tok Bilong God. Na olsem tasol, yumi mas givim bel long stadi long Tok Bilong God bambai yumi ken “eksplenim gut tok i tru.” (2 Tim. 2:15) Pasin bilong Stiven inap lainim yumi tu long pasin bilong soim rispek na skelim gut tok yumi mekim. Odiens bilong em i kros nogut tru! Tasol em i traim bes long toktok long ol samting ol i wanbel long en, em ol samting ol dispela man i tingim tru. Na tu, taim em i toktok long ol, em i soim pasin rispek na kolim ol bikman olsem “ol papa.” (Apo. 7:2) Yumi tu i mas autim ol tok i tru bilong Baibel long “pasin isi na pasin rispek.”​—1 Pita 3:15.

19. Olsem wanem Stiven i autim tok long kot bilong Jehova long Sanhedrin na i no pret?

¹⁹ Yumi no surik long autim ol tok i tru bilong Baibel bikos yumi ting nogut yumi bagarapim bel bilong ol man. Na tu, taim yumi autim tok long kot bilong Jehova, yumi no ken daunim strong bilong dispela tok. Stiven i gutpela eksampel long dispela samting. Em inap luksave olsem olgeta tok em i bin kamapim long Sanhedrin i no inap senisim tingting bilong ol dispela hatpela jas. Olsem na bilong pinisim tok, holi spirit i kirapim em na em i no pret long tokim ol dispela jas olsem ol i wankain olsem ol tumbuna papa bilong ol husat i bin sakim Josep, Moses, na olgeta profet. (Apo. 7:51-53) Ol dispela jas bilong Sanhedrin i bin kilim i dai Mesaia, em man Moses na olgeta profet i bin tok profet long em bai kam. Tru tumas, ol i bin brukim tru Lo Bilong Moses!

20, 21. Sanhedrin i mekim wanem taim ol i harim tok bilong Stiven? Olsem wanem Jehova i strongim bel bilong Stiven?

²⁰ Ol dispela tok i tru Stiven i autim i mekim ol dispela jas i belhat moa yet. Ol i mekim longlong pasin stret taim ol i kaikaim tit long Stiven. Dispela gutpela man inap luksave olsem ol jas bai no marimari long em, olsem ol i no bin marimari long Bikman bilong em, Jisas.

²¹ Stiven i mas i gat strongpela bel long karim ol hevi bai painim em, na yumi ken save olsem Jehova i strongim bel bilong em long rot bilong wanpela visen. Stiven i lukim glori bilong God, na em i lukim Jisas i sanap long han sut bilong Jehova! Taim Stiven i stori long visen em i lukim, ol jas i pasim yau long han bilong ol. Bilong wanem? Paslain liklik long dispela, Jisas i bin tokim dispela seim  kot olsem em i Mesaia na klostu nau em bai stap long han sut bilong Papa bilong em. (Mak 14:62) Visen bilong Stiven i pruvim olsem tok Jisas i bin mekim i tru. Sanhedrin i bin sakim na kilim i dai Mesaia! Olsem na olgeta i hariap long ol man i mas stonim Stiven i dai. c

22, 23. Olsem wanem indai bilong Stiven i wankain olsem indai bilong Bikman bilong em? Olsem wanem ol Kristen long nau i ken i gat wankain bilip olsem Stiven?

²² Indai bilong Stiven i wankain olsem Bikman bilong em. Taim em i dai, em i stap bel isi, em i bilip tru long Jehova, na em i fogivim ol man i kilim em i dai. Em i tok, “Bikpela Jisas, kisim laip bilong mi,” ating em i tok olsem bikos em inap lukim yet Pikinini bilong man wantaim Jehova long visen. Stiven i save long dispela gutpela tok bilong Jisas, olsem: “Kirap bek em mi yet na laip em mi yet.” (Jon 11:25) Taim Stiven i laik i dai, em i beten long God na i tokaut olsem: “Jehova, no ken kotim ol long dispela sin ol i mekim.” Bihain long dispela, em i dai.​—Apo. 7:59, 60.

²³ Olsem na Stiven i kamap fes disaipel bilong Krais husat i dai bikos em i tokaut long Jisas. (Lukim blok “ Stiven i Dai Bikos Em i Tokaut Long Jisas.”) Tasol sori tru, em i no laspela man husat i dai long dispela as. I kam inap long taim bilong yumi, ol man i strong long lotu bilong ol, ol lain i givim bel long wok politik, na ol narapela birua, i bin kilim i dai sampela gutpela wokboi bilong Jehova. Tasol i gat as na yumi ken i gat wankain bilip olsem Stiven. Jisas i mekim wok king long nau, em i mekim wok long bikpela strong em Papa i bin givim em. I no gat wanpela samting inap pasim em long kirapim bek ol gutpela disaipel bilong em.​—Jon 5:28, 29.

24. Olsem wanem Sol i helpim wok bilong kilim Stiven i dai? Indai bilong dispela gutpela man i kamapim wanem ol gutpela samting?

²⁴ Wanpela yangpela man husat i wok long lukim olgeta dispela samting, em Sol. Em i orait long ol man i kilim Stiven i dai, na em i was long klos bilong ol man i tromoi ol ston. Bihain liklik, em i go pas long mekim nogut tru long ol Kristen. Tasol indai bilong Stiven bai kamapim sampela gutpela samting. Pasin bilong em bai strongim ol narapela Kristen long stap gut long God na winim pait bilong ol man i mekim nogut long ol. Na tu, Sol—em sampela yia bihain planti i kolim em Pol—bai tingim bek samting em i bin mekim bilong helpim wok bilong kilim i dai Stiven, na em bai bel hevi tru long dispela. (Apo. 22:20) Tru, em i bin mekim dispela pasin nogut, tasol bihain em i luksave olsem bipo em i bin ‘tok nogut long God na mekim nogut long ol lain bilong em na em i man bilong mekim pasin bikhet.’ (1 Tim. 1:13) Pol i no inap lusim tingting long Stiven na long strongpela tok em i bin mekim long dispela de. Sampela tok Pol i mekim na ol pas em i raitim i kamapim sampela bikpela tok Stiven i bin mekim. (Apo. 7:48; 17:24; Hib. 9:24) Bihain, Pol i lain long bihainim gut pasin bilong Stiven long bilip na i no pret, em man we ‘bikpela pasin helpim na strong bilong God i pulap long em.’ Olsem wanem? Bai yumi mekim wankain?