1. Yumi inap pilim olsem wanem taim wanpela i mekim pasin i no stret long narapela?

 OL I giamanim wanpela lapun meri wido na kisim olgeta mani em i bin bungim. Mama i no gat bel sori i lusim liklik bebi bilong em na i ranawe. Ol i kalabusim wanpela man long rong em i no bin mekim. Yu pilim olsem wanem long ol dispela stori? Ating ol dispela stori i mekim yu bel hevi, na i stret yu pilim olsem. Yumi ol manmeri i save holim strongpela tingting long wanem pasin i stret na wanem pasin i no stret. Taim wanpela i mekim pasin i no stret long narapela, yumi kros long dispela. Yumi laik bai man i no gat asua i kisim helpim na man i mekim rong i mas kisim strafe. Sapos dispela samting i no kamap, yumi inap ting: ‘God i save lukim ol samting i kamap o nogat? Bilong wanem em i no mekim wanpela samting?’

2. Habakuk i ting olsem wanem long pasin i no stret? Bilong wanem Jehova i no stretim em long dispela samting?

² Kirap long bipo yet i kam inap nau, ol wokman bilong Jehova i stap gut long em ol i bin mekim ol wankain askim. Olsem, Profet Habakuk i bin beten askim God olsem: “Bilong wanem yu mekim na mi mas lukim ol dispela pasin i no stret? Bilong wanem yu larim pasin pait, pasin bilong sakim lo, pasin raskol, na pasin bilong mekim nogut long narapela i kamap long olgeta hap?” (Habakuk 1:3, Contemporary English Version) Jehova i no stretim Habakuk long em i bin mekim ol dispela askim, long wanem, Em yet i bin putim pasin bilong tingim stretpela pasin long ol man. Yes, Jehova i bin mekim gut long yumi na i givim yumi sampela gutpela tingting bilong em long stretpela pasin.

3. Bilong wanem yumi ken tok Jehova i gat bikpela save moa long ol pasin i no stret ol man i mekim, winim yumi?

³ Jehova i save long ol pasin i no stret ol man i save mekim. Em  i lukim ol samting i wok long kamap. Baibel i tok long taim bilong Noa olsem: “Jehova i lukim olsem pasin bilong ol manmeri long graun i go nogut tru, na oltaim ol i tingting tasol long mekim pasin nogut.” (Stat 6:5) Tingim ol samting dispela tok i makim. Yumi save long sampela pasin i no stret i bin kamap bikos yumi bin harim stori bilong ol o ol pasin i no stret i bin painim yumi yet. Tasol Jehova i save long ol pasin i no stret i kamap long olgeta hap. Em i lukim olgeta samting! Na tu, em inap save long ol tingting i stap long bel—ol tingting nogut i as bilong ol pasin i no stret.​—Jeremaia 17:10.

4, 5. (a) Olsem wanem Baibel i soim olsem Jehova i tingim tru ol man em ol narapela i mekim pasin i no stret long ol? (b) Olsem wanem Jehova yet i bin pilim hevi bilong pasin i no stret?

⁴ Jehova i save long ol pasin i no stret i wok long kamap, tasol i no dispela samting tasol. Em i tingim tu ol manmeri i karim hevi long dispela pasin. Taim ol lain i birua long lain Israel, Jehova i bel hevi taim em i “harim krai bilong ol, long wanem, ol birua i givim pen na hevi long ol na mekim nogut tru long ol.” (Hetman 2:18) Ating yu bin luksave olsem taim ol man i lukim planti pasin i no stret i kamap, ol i no pilim tumas moa ol hevi ol man i karim long dispela pasin. Tasol Jehova i no olsem! Em i bin lukim olgeta kain pasin i no stret inap 6,000 yia pinis, tasol pasin bilong em long heitim dispela pasin i no senis. Nogat. Baibel i tok em i no laikim “maus i save giaman,” “ol han i save kapsaitim blut bilong ol man i no gat asua,” na “witnes giaman i save mekim tok giaman oltaim.”​—Provep 6:16-19.

⁵ Tingim tu strongpela tok em Jehova i mekim long ol lida bilong Israel i no mekim stretpela pasin. Em i kirapim profet bilong em long askim ol olsem: “Ating yupela i mas save pinis long stretpela pasin, a?” Bihain long Jehova i kamapim stret wok nogut ol i mekim long namba bilong ol, em i tok profet long ol samting bai painim ol dispela man nogut: “Yupela bai singaut long Jehova long helpim yupela, tasol em bai i no inap bekim singaut bilong yupela. Long dispela taim, em bai haitim pes bilong em long yupela, long wanem, yupela i save mekim ol pasin nogut.” (Maika 3:1-4) Jehova i no laikim tru pasin i no  stret! Em yet i bin pilim hevi bilong dispela pasin! Inap planti tausen yia, Satan i bin sutim tok long em. (Provep 27:11) Na tu, Jehova i pilim hevi tru long pasin i no stret ol man i mekim long Pikinini bilong em husat “i no bin mekim sin,” taim ol i kilim em i dai olsem wanpela man nogut. (1 Pita 2:22; Aisaia 53:9) Tru tumas, Jehova i lukim na i pilim tru hevi bilong ol man em narapela i mekim pasin i no stret long ol.

6. Taim yumi lukim pasin i no stret, dispela i mekim wanem long yumi? Bilong wanem yumi pilim olsem?

⁶ Tasol taim yumi lukim pasin i no stret—o taim wanpela i mekim dispela pasin long yumi—yumi no save amamas long dispela. God i wokim yumi i kamap olsem em yet, na pasin i no stret i narapela kain olgeta long pasin tru bilong Jehova. (Stat 1:27) Olsem na bilong wanem God i larim pasin i no stret i stap?

7. Stori long olsem wanem Satan i sutim tok long gutnem bilong Jehova na long pasin bilong em long mekim wok bos.

⁷ Bekim bilong dispela askim i poroman wantaim wanpela bikpela tok. Olsem yumi bin lukim, Man Bilong Wokim yumi i gat rait long bosim graun na olgeta lain i stap long en. (Buk Song 24:1; Revelesen 4:11) Tasol i no longtaim bihain long Jehova i wokim man, wanpela i krungutim gutnem bilong em na sutim tok long pasin bilong em long mekim wok bos. Olsem wanem dispela samting i kamap? Jehova i tokim namba wan man, Adam, long em i no ken kaikai prut bilong wanpela diwai bilong gaden long Paradais em i stap long en. Wanem samting bai kamap sapos em i no bihainim tok? God i tokim em: “Tru tumas bai yu dai.” (Stat 2:17) Lo bilong God i no putim hevi long Adam o meri bilong em, Iv. Tasol Satan i kirapim Iv long bilip olsem God i pasim ol tumas. Wanem samting bai kamap sapos Iv i kaikai prut bilong dispela diwai? Satan i tok giaman long em olsem: “Tru tumas, yutupela i no inap i dai. God i save olsem long dispela de stret yutupela i kaikai prut bilong en, ai bilong yutupela bai op, na bai yutupela i kamap wankain olsem God, na bai yutupela i save long wanem samting i gutpela na wanem samting i nogut.”​—Stat 3:1-5.

8. (a) Satan i kamapim wanem ol samting long tok em i mekim long Iv? (b) Satan i sutim wanem tok long nem bilong God na long wok bos bilong em?

 ⁸ Taim Satan i mekim dispela tok em i kamapim olsem Jehova i no laik bai Iv i kisim save long sampela bikpela tok, na tu, em i tok Jehova i bin giamanim Iv. Man Bilong Traim Man i mekim na Iv i kisim tupela tingting olsem Jehova i no gutpela man. Long dispela rot Satan i bagarapim tru nem bilong God. Na tu, em i sutim tok long wok bos bilong Jehova, o pasin bilong em long mekim wok bos. Satan i was gut na em i no tok God i no nambawan bos. Tasol em i tok God i no gat rait long mekim dispela wok, na i no stret long em i ken stap nambawan bos. I olsem Satan i tok Jehova i no mekim wok bos bilong em long stretpela pasin na long pasin i helpim tru ol man Em i bosim.

9. (a) Pasin bilong sakim tok i kamapim wanem samting long Adam tupela Iv? Wanem ol bikpela askim i kamap? (b) Bilong wanem Jehova i no pinisim tasol ol dispela bikhetman?

⁹ Adam tupela Iv i sakim tok bilong Jehova na ol i kisim kaikai long diwai tambu. Pasin bilong ol long sakim tok i mekim na ol i kisim strafe, em dai, olsem God i bin tok. Tok giaman bilong Satan i kamapim sampela bikpela askim. Olsem: Tru tru Jehova i gat rait long bosim ol manmeri, o ol man i mas bosim ol yet? Jehova i save mekim wok bos bilong em long nambawan gutpela rot? Jehova inap mekim wok long bikpela strong bilong em long bagarapim ol dispela bikhetman wantu tasol. Tasol ol dispela askim i kamap, i no long strong bilong em, nogat, long gutnem bilong God na pasin bilong em long mekim wok bos. Olsem na sapos God i bin pinisim Adam, Iv, na Satan, dispela bai i no kamapim klia olsem God i mekim wok bos long stretpela pasin. Nogat. Dispela inap kamapim sampela askim moa long wok bos bilong em. I gat wanpela rot tasol bilong save ol man inap o ol i no inap long bosim gut wokabaut bilong ol yet na maski long God. Dispela rot i olsem: God i mas larim bikpela haptaim i lus.

10. Ol samting i bin kamap i kamapim klia wanem samting long wok bos bilong ol man?

¹⁰ Bikpela haptaim i lus na dispela i bin kamapim klia wanem  samting? Insait long planti tausen yia, ol manmeri i bin kamapim kain kain gavman, olsem gavman otokrasi, dimokrasi, soselis, na komiunis. Baibel i kamapim wanpela tok i makim ol samting ol dispela gavman i bin kamapim, em i tok: “Man i bin bosim man na i bringim hevi tasol long em.” (Eklisiastis 8:9) Olsem na i gat as tru na profet Jeremaia i tok: “Jehova, mi save, man i no inap bosim wokabaut bilong em yet. Man i no gat rait long stiaim wokabaut bilong em yet.”​—Jeremaia 10:23.

11. Bilong wanem Jehova i larim ol man i karim hevi?

¹¹ Jehova i save pinis olsem pasin bilong ol man long bosim wokabaut bilong ol yet bai kamapim planti hevi. Yu ting Jehova i mekim pasin i no stret, taim em i larim ol samting nogut i kamap? Nogat tru! Tingim dispela tok piksa: Pikinini bilong yu i mas kisim operesen bilong stretim wanpela sik i laik bagarapim laip bilong em. Yu save olsem dispela operesen bai givim pen long pikinini bilong yu, na yu wari tru long dispela samting. Tasol yu save tu olsem dispela operesen bai helpim pikinini bilong yu na em bai kamap orait na stap gut long bihain. Na i olsem tasol long God, em i save—em i tok profet tu—olsem pasin bilong em long larim ol man i bosim wokabaut bilong ol yet bai kamapim pen na hevi. (Stat 3:16-19) Tasol em i save tu olsem ol dispela hevi bai pinis tru sapos em i larim olgeta man i pilim ol samting nogut pasin bikhet i kamapim. Long dispela rot em inap stretim tru dispela bikpela tok inap oltaim oltaim.

12. Ol samting i painim Jop i kamapim klia Satan i sutim wanem tok long ol manmeri?

¹² I gat narapela samting tu. Taim Satan i tok i no stret God i stap bos na em i no mekim dispela wok long stretpela pasin, Satan i bagarapim gutnem bilong Jehova na wok bos bilong em, na tu, em i bagarapim gutnem bilong ol wokman bilong God long pasin bilong ol long stap gut long God. Tingim tok Satan i mekim long Jehova taim em i stori long stretpela man Jop. Em  i tok: “Oltaim yu save lukautim em gut olsem banis i raunim em na famili bilong em na olgeta samting em i gat. Na oltaim yu save blesim olgeta samting em i mekim, na ol sipsip na bulmakau samting bilong em i kamap planti tru long graun. Tasol sapos yu putim han bilong yu i go na rausim olgeta samting em i gat, orait bai yu lukim em i mekim tok nogut long yu long ai bilong yu stret.”​—Jop 1:10, 11.

13. Taim Satan i sutim tok long Jop, i olsem em i tok wanem? Olsem wanem olgeta manmeri i insait long dispela tok?

¹³ Satan i tok Jehova i yusim strong bilong Em long lukautim Jop na dispela i grisim Jop long lotuim em. I olsem Satan i tok Jop i giaman tasol long stap gut long God, olsem em i lotuim God bilong kisim ol samting. Satan i tok sapos God i no blesim Jop moa, Jop bai toknogutim Man Bilong Wokim em. Satan i save Jop i “stretpela man na em i save stap gut long [God]. Em i save pret long God, na em i no save mekim wanpela pasin nogut.” a Olsem na sapos Satan inap bagarapim pasin bilong Jop long stap gut long God, ating dispela i makim olsem em inap mekim olsem long olgeta narapela man tu, a? Tru tru, i olsem Satan i tok olgeta man i laik lotu long God, ol i no inap stap gut long em. Em nau, Satan i mekim dispela tok i go bikpela moa na em i tokim Jehova olsem: “[Man] bai givim olgeta samting bilong em bilong seivim laip bilong em yet.”​—Jop 1:8; 2:4.

14. Ol samting i bin kamap i soim olsem tok Satan i sutim i tru o olsem wanem?

¹⁴ Ol samting i bin kamap i soim olsem planti man, olsem Jop, ol i bin stap gut long Jehova taim traim i painim ol—maski Satan i tok ol bai no mekim olsem. Pasin bilong ol long stap gut long Jehova i mekim em i amamas, na tu, em i bekim bilong dispela tok Satan i bin sutim, olsem ol man bai no mekim moa wok bilong God taim ol hevi i painim ol. (Hibru 11:4-38) Yes, ol man i gat gutpela bel ol i no laik givim baksait long God. Taim  ol bikpela hevi i kamap em ol i tingting planti long en, ol i bilip moa yet olsem Jehova bai strongim ol long karim hevi.​—2 Korin 4:7-10.

15. Ating yumi gat wanem askim long ol kot God i bin mekim long bipo na ol kot em bai mekim long bihain?

¹⁵ Bikpela tok long wok bos bilong God na pasin bilong ol man long stap gut long God i insait long wok bilong Jehova long mekim stretpela kot, tasol i no dispela samting tasol. Baibel i gat planti stori long ol kot Jehova i bin mekim long wan wan man na ol lain man. Na tu, Baibel i gat ol tok profet long ol kot em bai mekim long bihain. Bilong wanem yumi ken bilip olsem Jehova i bin bihainim stretpela pasin long mekim kot, na em bai bihainim stretpela pasin long bihain tu?

16, 17. Wanem ol stori i kamapim klia olsem save bilong ol man i sot long wanem pasin i stret tru?

¹⁶ I stret yumi ken tok long Jehova olsem: “Olgeta pasin bilong em i stret olgeta.” (Lo 32:4) I no gat wanpela bilong yumi inap tok yumi kain man olsem, long wanem, planti taim save bilong yumi i sot na dispela i paulim tingting bilong yumi long wanem pasin i stret. Tingim Abraham. Em i mekim planti askim long Jehova long taun Sodom bai bagarap—maski pasin nogut i bikpela tru long dispela taun. Em i askim Jehova: “Tru tru bai yu bagarapim ol stretpela man wantaim ol man nogut?” (Stat 18:23-33) Bekim bilong dispela askim em nogat. Taim stretpela man Lot na ol pikinini meri bilong em ol i go kamap gut long taun Soar, orait nau Jehova “i salim salfa na paia i kam daun olsem ren long Sodom.” (Stat 19:22-24) Tasol stori bilong Jona i no olsem, em “i belhat nogut tru” taim God i marimari long ol manmeri bilong Ninive. Jona i bin tokaut pinis long bagarap bai painim ol, olsem na em bai amamas long lukim ol i kisim bagarap—maski ol i tanim bel tru.​—Jona 3:10–4:1.

¹⁷ Jehova i tokim Abraham olsem wok bilong bagarapim ol man nogut, na wok bilong kisim bek ol stretpela man, tupela wok wantaim i insait long pasin bilong Em long mekim stretpela kot. Tasol Jona i mas kisim save olsem Jehova i gat pasin  marimari. Sapos ol man nogut i senisim pasin bilong ol, em i “redi long fogivim ol sin bilong [ol].” (Buk Song 86:5) Jehova i no olsem ol man i save pret, em i no givim strafe bilong kamapim klia bikpela namba bilong em, na em i no pret ol man bai ting em i no gat strong sapos em i marimari long ol man, nogat. Em i save marimari taim i gat as long mekim olsem.​—Aisaia 55:7; Esekiel 18:23.

18. Wanem tok bilong Baibel i soim olsem pasin bilong sori nating i no stiaim tingting bilong Jehova?

¹⁸ Tasol pasin bilong sori nating i no paulim tingting bilong Jehova. Taim lain bilong em i insait tru long pasin bilong lotuim ol god giaman, Jehova i tokaut strong: “Mi bai jasim yu i stret long ol pasin yu bin mekim na kotim yu long olgeta stingpela pasin bilong yu. Ai bilong mi i no inap sori long yu; na mi no inap sori, long wanem, mi bai bekim pe i stret long yu long ol pasin bilong yu.” (Esekiel 7:3, 4) Olsem na taim ol man i strong long bihainim pasin nogut bilong ol, Jehova bai kotim ol long dispela. Tasol em bai mekim kot taim ol samting i kamapim klia olsem i gat as long mekim olsem. Olsem na taim Jehova i harim krai bilong ol man long pasin bilong Sodom na Gomora, em i tok: “Bai mi go daun na lukim pasin bilong ol na bai mi ken save sapos ol dispela komplein mi harim long pasin bilong ol, em i tru o nogat.” (Stat 18:20, 21) Yumi ken amamas tru long Jehova i no olsem planti man em ol i save wokim tingting hariap paslain long ol i harim gut olgeta samting i bin kamap! Tru tumas, olsem Baibel i tok, Jehova “em God i save bihainim ol tok bilong em yet na oltaim em i save mekim pasin i fea.”​—Lo 32:4.

19. Yumi ken mekim wanem sapos yumi tingting planti na yumi gat sampela askim long pasin bilong Jehova long mekim kot?

¹⁹ Baibel i no skelim olgeta askim man inap kamapim long ol samting Jehova i bin mekim long bipo; na em i no stori long olgeta liklik liklik samting long pasin bilong Jehova long kotim wan wan man na ol lain man long bihain. Taim yumi tingting planti long ol stori o tok profet bilong Baibel em ol i no stori long olgeta liklik liklik samting, yumi ken kamapim wankain  pasin bilong stap gut long God olsem profet Maika i bin mekim, em i tok: “Mi bai wet i stap long God em man bilong kisim bek mi.”​—Maika 7:7.

20, 21. Bilong wanem yumi ken bilip tru olsem oltaim Jehova bai mekim pasin i stret?

²⁰ Yumi ken bilip tru olsem long olgeta taim Jehova bai mekim pasin i stret. Maski ol man i no tingim ol pasin i no stret i save kamap, Jehova i tok promis olsem: “Bekim rong, em wok bilong mi; bai mi bekim.” (Rom 12:19) Sapos yumi wet long Jehova bai helpim yumi, bai yumi kamapim wankain strongpela bilip olsem aposel Pol i bin kamapim, em i tok: “Ating God i mekim pasin i no stret, a? Nogat tru!”​—Rom 9:14.

²¹ Tasol yumi stap long “taim nogut  . . . na dispela bai givim hatwok” long yumi. (2 Timoti 3:1) Pasin i no stret na “pasin bilong ol man long daunim narapela” i mekim na ol man i bin mekim pasin nogut tru long planti manmeri. (Eklisiastis 4:1) Tasol pasin bilong Jehova i no senis. Long nau tu em i heitim pasin i no stret, na em i tingim tru ol manmeri i kisim hevi long dispela pasin. Sapos yumi stap gut long Jehova na wok bos bilong em, em bai helpim yumi long sanap strong i go inap long taim em bai stretim olgeta pasin i no stret aninit long Kingdom bilong em.​—1 Pita 5:6, 7.