1, 2. (a) Yumi mas bihainim tok bilong husat long stiaim yumi? (b) Bai yumi skelim wanem ol askim long dispela sapta?

 TAIM yu pikinini yet, ating sampela taim papamama i askim yu long mekim samting em yu no laik mekim. Yu laikim papamama bilong yu na yu save olsem yu mas bihainim tok bilong ol. Maski i olsem, ating sampela taim yu no laik bihainim tok bilong ol.

² Yumi save olsem Jehova, Papa bilong yumi, i laikim yumi. Em i save lukautim yumi na givim olgeta samting yumi nidim bilong enjoim laip. Em i givim tok bilong stiaim yumi em yumi nidim na bai ol samting yumi mekim i ken kamap gutpela. Sampela taim, em i yusim ol narapela man long givim tok bilong stiaim yumi. Yumi mas rispektim wok bos bilong Jehova. (Provep 24:21) Tasol wai na sampela taim i hatwok long ekseptim tok bilong stiaim yumi? Bilong wanem Jehova i askim yumi long bihainim tok bilong stiaim yumi? Na yumi ken mekim wanem bilong soim olsem yumi rispektim wok bos bilong em?—Lukim Futnot 9.

3, 4. Olsem wanem yumi ol man i kisim sin? Wai na i hatwok long yumi ekseptim tok ol narapela i givim bilong stiaim yumi?

³ Yumi ol man bilong graun, olsem na em i isi tru  long yumi bikhet. Dispela em tru, kirap long taim fes man na meri, Adam na Iv, i bin mekim sin. Maski God i bin wokim ol i gutpela olgeta, ol i bikhet long wok bos bilong God. Kirap long dispela taim na i kam, olgeta man i bin bon wantaim sin. Yumi gat sin na em wanpela risen na i hatwok long ekseptim tok bilong stiaim yumi i kam long Jehova na long ol man. Narapela risen em, ol man em Jehova i yusim long givim tok bilong stiaim yumi, ol tu i gat sin.—Stat 2:15-17; 3:1-7; Buk Song 51:5; Rom 5:12.

⁴ Yumi gat sin, olsem na yumi save mekim pasin antap. Pasin antap i mekim na i hatwok long ekseptim tok bilong stiaim yumi. Olsem, long taim bilong Israel bilong bipo, Jehova i makim Moses long lidim ol manmeri bilong Em. Wanpela man nem bilong em Kora, husat i bin mekim wok bilong Jehova inap planti yia, em i kisim pasin antap na i no rispektim Moses. Maski Moses i lidim ol manmeri bilong God, em i no gat pasin antap. Tru tumas, Baibel i kolim em olsem man i gat pasin daun tru winim olgeta narapela long dispela taim bipo. Tasol Kora i no laik ekseptim tok bilong Moses long stiaim ol. Na tu, em i kirapim bikpela lain long joinim em na bikhet long Moses. Wanem samting i painim Kora na ol dispela bikhetlain? God i kilim ol i dai. (Namba 12:3; 16:1-3, 31-35) Long Baibel, yumi inap painim planti eksampel we i lainim yumi olsem pasin antap inap bagarapim yumi.—2 Stori 26:16-21; lukim Futnot 10.

5. Olsem wanem sampela man i bin mekim wok nogut long namba bilong ol?

⁵ Kirap long bipo na i kam inap long nau, planti man i mekim wok nogut long namba bilong ol. (Ritim Eklisiastis 8:9.) Olsem, Sol i bin gutpela man na i gat pasin  daun taim Jehova i makim em long kamap king bilong Israel. Tasol em i larim pasin antap na pasin jeles i kamap strong long bel bilong em, na dispela i stiaim em long birua long Devit, em man i no gat asua. (1 Samuel 9:20, 21; 10:20-22; 18:7-11) Bihain Devit i kamap king, na em i nambawan king tru bilong Israel. Tasol bihain, Devit tu i mekim wok nogut long namba bilong em. Em i mekim pasin pamuk wantaim Batseba, meri bilong wanpela man nem bilong em Uria, na bihain em i traim long haitim sin bilong em na salim Uria i go long pait na bai ol i ken kilim em i dai long pait.—2 Samuel 11:1-17.

6, 7. (a) Pasin bilong yumi long laikim Jehova i kirapim yumi long mekim wanem? (b) Wanem samting bai helpim yumi long bihainim tok maski i no isi long mekim?

⁶ Yumi rispektim tok bilong Jehova long stiaim yumi bikos yumi laikim em. Yumi laikim Jehova winim olgeta samting na olgeta man, olsem na yumi laik mekim em i amamas. (Ritim Provep 27:11; Mak 12:29, 30.) Kirap long taim fes man na meri i stap long gaden Iden na i kam, Satan i laik bai ol man i gat tok long wok bos bilong Jehova. Devil i laik bai yumi ting olsem Jehova i no gat rait long tokim yumi long samting yumi mas mekim. Tasol yumi save dispela em wanpela tok giaman. Yumi wanbel long dispela tok, olsem: “Jehova, yu God bilong mipela, i stret tru long yu kisim glori na ona na strong, long wanem, yu bin wokim olgeta samting.”—Revelesen 4:11.

⁷ Taim yu pikinini, ating yu kisim skul olsem yu mas bihainim tok bilong papamama bilong yu maski sapos yu no laik mekim olsem. Na i wankain tu long  ol wokman bilong Jehova, sampela taim em i no isi long bihainim tok. Tasol yumi laikim na rispektim Jehova, olsem na yumi mekim olgeta samting yumi inap mekim long bihainim tok bilong em. Jisas i stap gutpela eksampel long yumi. Em i bihainim tok bilong Jehova maski i no isi long mekim o dispela inap givim hevi long em. Olsem na em inap tokim Papa bilong em: “Laik bilong mi i no ken kamap, nogat, laik bilong yu i mas kamap.”—Luk 22:42; lukim Futnot 11.

8. Jehova i stiaim yumi long wanem ol rot? (Lukim boks “ Putim Yau Long Edvais.”)

⁸ Long nau, Jehova i stiaim yumi long kain kain rot. Olsem, em i givim yumi Baibel. Na tu, em i givim yumi ol kongrigesen elda. Yumi soim olsem yumi rispektim wok bos bilong Jehova taim yumi rispektim ol man em i yusim bilong stiaim yumi. Sapos yumi sakim helpim ol i givim, i olsem yumi sakim Jehova. Taim ol Israel i sakim Moses, Jehova i tingim dispela i bikpela rong tru. Long tingting bilong em, i olsem ol i sakim em.—Namba 14:26, 27; lukim Futnot 12.

9. Hau bai pasin laikim i kirapim yumi long bihainim tok bilong stiaim yumi?

⁹ Taim yumi rispektim wok bos, dispela i soim olsem yumi laikim tu ol bratasista bilong yumi. Tingim dispela. Taim bikpela disasta i kamap, planti taim i gat rilif tim i wok wantaim bambai ol i ken seivim planti man. Bilong tim i ken mekim gut wok, wanpela i mas oganaisim dispela tim na olgeta wan wan insait long tim i mas bihainim tok bilong stiaim ol. Tasol olsem wanem sapos wanpela i sakim tok na mekim samting long laik bilong em yet? Maski sapos em i gat gutpela tingting, pasin bilong em long sakim tok inap kamapim hevi long  ol tim-meit bilong em, ating em inap mekim ol i kisim bikpela bagarap. Olsem tasol, sapos yumi no bihainim tok bilong stiaim yumi i kam long Jehova na ol man em i givim wok bos long ol, ol narapela inap kisim hevi. Tasol taim yumi bihainim tok bilong Jehova, yumi soim olsem yumi laikim ol bratasista bilong yumi na rispektim arensmen bilong Jehova.—1 Korin 12:14, 25, 26.

10, 11. Nau bai yumi skelim wanem ol samting?

¹⁰ Ol samting Jehova i askim yumi long mekim, dispela i bilong helpim yumi. Taim yumi soim olsem yumi rispektim wok bos insait long famili, long kongrigesen, na taim yumi wok wantaim ol wokman bilong gavman, dispela bai helpim yumi olgeta.—Lo 5:16; Rom 13:4; Efesus 6:2, 3; Hibru 13:17.

¹¹ Taim yumi kliagut long risen na Jehova i laik bai yumi rispektim ol narapela, dispela bai helpim yumi  long mekim olsem. Bai yumi stori gut long hau yumi ken soim rispek long 3-pela rot.

12. Olsem wanem man marit i ken soim rispek long wok bos?

¹² Jehova yet i as bilong famili na em i givim wok long olgeta wan wan insait long famili. Taim wan wan i kliagut long samting Jehova i laik em i mas mekim, arensmen insait long famili bai wok gut na i helpim famili olgeta. (1 Korin 14:33) Jehova i givim wok long man olsem het bilong famili. Dispela i makim olsem Jehova i ekspektim man long lukautim na stiaim gut meri na ol pikinini bilong em long pasin laikim. Olsem na man i mas tokim Jehova long hau em i lukautim famili bilong em. Man marit Kristen i save mekim gutpela pasin na pasin laikim na mekim gut long famili bilong em wankain olsem Jisas i mekim long kongrigesen. Taim  man i mekim olsem, em i soim olsem em i rispektim Jehova.—Efesus 5:23; lukim Futnot 13.

13. Olsem wanem meri marit i ken soim rispek long wok bos?

¹³ Meri marit Kristen tu i gat bikpela wok na wok i gat ona. Em i sapotim man bilong em husat i wok hat long stap olsem gutpela het bilong famili. Em i wok wantaim man long trenim ol pikinini. Wanpela rot long skulim ol pikinini bilong em long pasin rispek, em long gutpela eksampel bilong em yet. (Provep 1:8) Em i rispektim man bilong em na wok gut wantaim ol disisen man i mekim. Maski sapos em i no wanbel wantaim man long wanpela samting, em i ken kamapim filings bilong em long gutpela pasin na pasin rispek. Taim man bilong meri Kristen i no Witnes, ol salens bilong meri i narapela kain. Tasol sapos em i wok yet long mekim pasin laikim long man na rispektim em, ating bihain man tu bai gat laik long kisim save long Jehova na lotu long em.—Ritim 1 Pita 3:1.

14. Olsem wanem ol pikinini i ken soim rispek long wok bos?

¹⁴ Ol pikinini i dia tumas long Jehova, na ol i nidim man long lukautim na stiaim ol. Taim ol pikinini i bihainim tok bilong papamama, ol i mekim papamama i amamas. Bikpela samting moa, taim ol i bihainim tok ol i soim olsem ol i rispektim Jehova na mekim em i amamas. (Provep 10:1) Long planti famili, papa o mama tasol i mekim bikpela long ol pikinini. Dispela inap givim hatwok long papa o mama na ol pikinini. Tasol taim ol pikinini i bihainim tok na sapotim mama o papa, i stap bilong famili bai kamap gutpela moa. Maski i gat wanem kain sindaun, i no gat wanpela famili i gutpela olgeta. Tasol olgeta famili i ken stap amamas taim olgeta wan wan i bihainim ol tok bilong Jehova  long stiaim ol. Dispela i givim glori long Jehova, em Man i as bilong olgeta famili.—Efesus 3:14, 15.

15. Olsem wanem yumi ken soim olsem yumi rispektim wok bos insait long kongrigesen?

¹⁵ Jehova i stiaim yumi long rot bilong kongrigesen Kristen, na em i givim Jisas olgeta namba long bosim kongrigesen. (Kolosi 1:18) Na Jisas i givim wok long “gutpela wokboi i gat savetingting” long lukautim ol manmeri bilong God long graun. (Matyu 24:45-47) Long nau, “gutpela wokboi i gat savetingting” em Gavening Bodi. Gavening Bodi i givim ol samting yumi nidim long taim stret bilong helpim yumi long strongim bilip bilong yumi. Ol elda, ol kongrigesen sevan, na ol wasman sekit i sapotim ol kongrigesen long olgeta hap bilong graun na ol i kisim tok bilong stiaim ol i kam long Gavening Bodi. Ol dispela brata i gat wok long lukautim yumi. Ol i mas tokim Jehova long hau ol i mekim dispela wok. So taim yumi rispektim ol, yumi rispektim Jehova.—Ritim 1 Tesalonaika 5:12; Hibru 13:17; lukim Futnot 14.

16. Wai na yumi ken tok holi spirit i makim ol elda na kongrigesen sevan?

¹⁶ Ol elda na kongrigesen sevan i helpim kongrigesen long stap gut long bilip na stap wanbel. Ol i sinman olsem yumi. So hau ol i makim ol? Ol dispela brata i mas winim ol mak em Baibel i kolim. (1 Timoti 3:1-7, 12; Taitus 1:5-9) Jehova i yusim holi spirit long helpim ol man bilong raitim Baibel long stori gut long ol dispela mak. Ol elda i save beten long Jehova i givim holi spirit long ol taim ol i skelim husat ol bai makim olsem elda o kongrigesen sevan. Em i klia tru olsem Jisas na  Jehova i stiaim ol kongrigesen. (Aposel 20:28) Ol man ol i makim long sapotim na lukautim yumi, ol i presen i kam long God.—Efesus 4:8.

17. Sampela taim sista i mas mekim wanem bilong soim rispek?

¹⁷ Sampela taim ating i no gat ol elda o kongrigesen sevan i stap bilong mekim wok insait long kongrigesen. Sapos olsem ol narapela baptais brata i save givim helpim, tasol sapos i no gat brata i stap, orait wanpela sista inap mekim wok em baptais brata i save mekim. Long kain taim olsem, sista i mas karamapim het bilong em, em i ken putim skaf o hat. (1 Korin 11:3-10) Long dispela rot, em i soim olsem em i rispektim arensmen bilong Jehova long wok bos insait long famili na kongrigesen.—Lukim Futnot 15.

18, 19. (a) Yumi kisim wanem skul long Rom 13:1-7? (b) Olsem wanem yumi soim rispek long ol gavman?

¹⁸ Long nau, Jehova i larim ol gavman i holim sampela wok bos, na yumi mas rispektim ol. Ol i oganaisim ol kantri na komiuniti bambai wok i ken ron gut na provaidim ol sevis ol pipol i nidim. Ol Kristen i mas bihainim instraksen i stap long Rom 13:1-7. (Ritim.) Yumi rispektim “ol gavman” na bihainim ol lo bilong kantri o komiuniti yumi stap long en. Ol dispela lo inap mekim sampela samting long famili bilong yumi, bisnis, o ol samting yumi holim. Olsem, yumi save baim takis na provaidim infomesen em gavman i laikim. Tasol yumi mas mekim wanem sapos gavman i askim yumi long mekim samting i brukim lo bilong God? Aposel Pita i tok: “Mipela i mas bihainim tok bilong God tasol, na mipela i no ken bihainim tok bilong ol man.”—Aposel 5:28, 29.

 ¹⁹ Sapos yumi mas mekim sampela wok wantaim wanpela wokman bilong gavman, olsem wanpela jas o polisman, oltaim yumi mas soim rispek. Ol yangpela Kristen i mas soim rispek long ol tisa na ol narapela wokman bilong skul. Long ples wok, yumi mas soim rispek long bos, maski sapos ol narapela wanwok i no mekim. Taim yumi mekim olsem, yumi bihainim pasin bilong aposel Pol, em i soim rispek long ol wokman bilong gavman maski sampela taim i hatwok long mekim. (Aposel 26:2, 25) Maski sapos ol narapela i no mekim gut long yumi, yumi mekim yet pasin rispek.—Ritim Rom 12:17, 18; 1 Pita 3:15.

20, 21. Wanem ol gutpela samting inap kamap taim yumi soim rispek long ol narapela?

²⁰ Long olgeta hap bilong graun, ol manmeri i wok long lusim pasin bilong rispektim narapela. Tasol lain bilong Jehova i no olsem. Yumi wok strong long rispektim olgeta man. Yumi bihainim tok bilong aposel Pita: “Yupela i mas givim ona long olgeta kain man.” (1 Pita 2:17) Taim yumi rispektim ol narapela, ol i luksave long dispela. Jisas i tokim yumi: “Lait bilong yupela i mas stap ples klia long ai bilong ol man, na bai ol inap lukim ol gutpela wok bilong yupela na givim glori long Papa bilong yupela.”—Matyu 5:16.

²¹ Taim yumi soim rispek insait long famili, long kongrigesen, na long ol narapela samting yumi mekim long laip, gutpela eksampel bilong yumi inap mekim na ol narapela bai i gat laik long kisim sampela save moa long Jehova. Na taim yumi soim rispek long ol narapela, yumi soim rispek long Jehova yet. Dispela i mekim Jehova i amamas na i soim em olsem yumi laikim em.