Man i bin bagarapim Annette, em i tromoim em i go daun long graun na nau Annette i save long samting em i laik mekim. Annette i tok: “Mi strong tru long pait na rausim em long mi, na mi traim long singaut, tasol win nating i kam ausait long maus. Mi pusim em, kikim em, paitim em, sikirapim em na mekim olgeta samting mi inap mekim. Na mi pilim naip i katim skin bilong mi, na mi pret na mi hap indai.”

Sapos kain hevi olsem i painim yu, bai yu mekim wanem?

Ating yu save redim tingting long abrusim bagarap taim yu raun long nait, tasol ol samting nogut inap kamap. Baibel i tok: “Ol man i save ran strong tumas i no save winim resis. . . . Na ol hapman bilong kain kain wok, ol i no save kisim ol bikpela wok. Taim nogut i save painim yumi olgeta.”​—Saveman 9:11.

Sampela yangpela, olsem Annette, man ol i no bin save long en i bagarapim ol. Sampela narapela yangpela, wanpela pren o wanfamili i bagarapim ol. Tingim Natalie, em i gat 10-pela krismas tasol taim wanpela tineja i stap klostu long haus bilong ol i bagarapim em. Em i tok: “Taim dispela samting i kamap, mi pret nogut tru na mi sem long tokim ol narapela.”

Annette i pilim gilti yet long samting i painim em. Em i tok: “Oltaim mi save tingim tingim samting i bin kamap long dispela nait. Mi pilim olsem long dispela taim, ating mi inap traim bes long pait long em. Tasol tru tru, taim em i sutim mi long naip mi pret nogut tru. Mi no inap tru long mekim wanpela samting, tasol mi ting i gutpela sapos mi bin mekim sampela samting.”

Natalie tu i save pilim gilti sampela taim. Em i tok: “Mi bin popaia long trastim em. Papamama i putim lo olsem taim mi na susa bilong mi i pilai ausait, mipela i mas i stap klostu long narapela narapela, tasol mi no harim tok. Mi pilim olsem em asua bilong mi yet na hevi i painim mi. Samting i kamap i mekim na famili bilong mi i bel hevi tru, na mi pilim olsem em asua bilong mi na ol i karim dispela hevi. Dispela tingting i save daunim mi tru.”

Sapos yu gat wankain filings olsem bilong Annette na Natalie, tingim olsem man o meri em narapela i reipim em, em yet i no bin orait long mekim dispela pasin. Sampela man i ting em liklik samting tasol, ol i givim eskius olsem em nomol long ol mangi i mekim olsem o ol meri yet i gat asua. Tasol kain tingting olsem i no stret. Sapos yu karim hevi long wanpela i bin reipim o bagarapim yu, em i no asua bilong yu!

Tasol sampela taim i hatwok long holim kain tingting olsem, na planti i ting em asua bilong ol na hevi i painim ol. Sampela i no tokim ol arapela long dispela hevi, na ol i pilim gilti na ol i pilim olsem ol i samting nating. Tasol sapos yu pasim maus na yu no tokim ol arapela, yu ting dispela bai helpim yu o helpim man i bagarapim yu? Sapos yu laik kisim helpim, orait tingim samting yu ken mekim.

Baibel i stori olsem taim ol hevi i daunim stretpela man Jop, em i tok: “Mi mas tokaut long dispela bikpela hevi bilong mi.” (Jop 10:1) Yu inap long kisim helpim sapos yu bihainim pasin bilong Jop na tokaut long hevi bilong yu. Taim yu toktok long wanpela yu trastim, dispela bai helpim yu long karim hevi, na bai yu kisim bel isi na yu no wari na tingting planti.

Annette i bin mekim olsem na gutpela samting i kamap. Em i tok: “Mi tokim wanpela gutpela pren bilong mi, na em i kirapim mi long toktok wantaim sampela elda Kristen long kongrigesen bilong mi. Mi amamas long mi bin mekim olsem. Inap sampela haptaim ol i bin sindaun wantaim mi na ol i tokim mi long samting em mi laik tru long harim, dispela hevi i no asua bilong mi. Olgeta dispela samting i no asua bilong mi.”

Natalie i tokim papamama olsem neiba bilong ol i bagarapim em. Em i tok: “Ol i sapotim mi. Ol i strongim mi long tokaut long samting i kamap na dispela i helpim mi long lusim pasin bilong sori long mi yet na belhat.”

Na tu, Natalie i kisim bel isi long rot bilong beten. Em i tok: “Pasin bilong toktok long God i helpim mi, moa yet long taim mi pilim olsem mi no inap tru long toktok long ol narapela. Taim mi beten, mi inap kamapim olgeta tingting bilong mi. Beten i helpim mi long stap bel isi.”

Olsem tasol, yu tu inap pilim olsem i gat taim bilong kamap orait. (Saveman 3:3) Lukautim gut bodi bilong yu na sakim ol tingting kranki na tingim ol gutpela samting. Painim taim bilong malolo gut. Na bikpela samting, putim olgeta hevi bilong yu long han bilong Jehova, em God bilong mekim isi bel bilong ol man.​—2 Korin 1:3, 4.

Sapos yu wanpela gel na narapela i laik pulim yu long mekim ol pasin i no stret, orait i gutpela yu tok strong long em olsem, “No ken mekim olsem!” o “No ken tatsim mi!” No ken pasim maus tasol na ting olsem nogut yu tokaut na boipren bilong yu bai lusim yu. Sapos em i lusim yu bikos yu no bihainim laik bilong em, dispela i makim olsem em i gat tingting nogut na i gutpela olsem yutupela i no pren moa. Bihain yu bai i gat wanpela gutpela boipren husat bai rispektim bodi bilong yu na ol lo yu save bihainim.

“Long haiskul, ol bois i save pulim baksait bilong bra bilong mi na mekim kain tok doti long mi olsem—yu bai pilim gut tru taim yu slip wantaim mipela.”​—Coretta.

Yu ting ol dispela bois i

1. Tok pilai?

2. Tok gris?

3. Tok pilai nogut?

“Taim mipela i ron long bas, wanpela boi i tok pilai nogut long mi na em i tatsim mi. Mi sakim han bilong em na tokim em long klia. Em i lukluk long mi olsem mi longlong meri.”​—Candice.

Yu ting pasin dispela boi i mekim long Candice i makim wanem samting?

1. Tok pilai?

2. Tok gris?

3. Tok pilai nogut?

“Long las yia, wanpela boi i wok long tokim mi olsem em i laikim mi na em i laik prenim mi, maski planti taim mi tok nogat. Sampela taim em i save tatsim han bilong mi. Mi tokim em long stop, tasol em i mekim yet. Orait, wanpela taim mi wok long taitim rop bilong su bilong mi, na em i paitim as bilong mi.”​—Bethany.

Yu ting dispela boi i:

1. Tok pilai?

2. Tok gris?

3. Tok pilai nogut?

Bekim i stret long olgeta 3-pela askim em namba 3.

Wai na tok pilai nogut i no wankain long tok pilai na tok gris?

Taim wanpela i tok pilai nogut long narapela, em i save mekim olsem i go i go, maski narapela i tokim em long stop.

Em samting nogut tru. Em inap kirapim wanpela long bagarapim narapela.