LONG Disemba 17, 2010, Mohamed Bouazizi i soim olsem em i les pinis long ol samting long kantri bilong em. Mohamed i gat 26 krismas na em i save salim kaikai long strit long Tunisia na em i belhat olsem em i no inap kisim wanpela gutpela wok mani. Em i save tu olsem ol ofisa i gat pasin korapsen na i save askim long grismani. Long dispela moning, polis i kisim ol maket samting bilong Mohamed em ol prut pea, ol banana, na ol apol. Taim ol i kisim skel masin bilong em, em i sakim ol, na sampela aiwitnes i tok wanpela polis meri i solapim wasket bilong em.

Em i sem na belhat wantaim na i go long gavman ofis i stap long hap bilong em na komplein, tasol i no gat wanpela man i harim em. Long fran bilong dispela ofis, em i wok long singaut: “Hau bai mi lukautim famili bilong mi?” Em i kapsaitim petrol long em yet na slekim masis na kukim em yet. Tripela wik bihain em i dai.

Pasin bilong Mohamed Bouazizi i mekim bikpela samting long ol manmeri long Tunisia na ol narapela kantri. Planti i ting pasin em i mekim i kirapim ol man long protes—olsem bikpela lain manmeri i bung, komplein, na straik long gavman—na daunim gavman bilong Tunisia, i no longtaim ol narapela kantri bilong Arab tu i protes. Gavman bilong Yurop i givim prais Sakharov Prize for Freedom of Thought bilong yia 2011 long Bouazizi na 4-pela narapela na nius The Times bilong London i makim em olsem man i gat nem long yia 2011.

Olsem dispela eksampel i kamapim, protes i gat bikpela strong. Tasol wanem samting i as bilong ol protes i wok long  kamap long nau? Yu ting i gat ol narapela rot bilong stretim ol hevi?

Ol samting i as bilong protes em:

• I no amamas long ol lo bilong gavman. Taim ol man i pilim olsem gavman i lukautim ol na givim samting ol i nidim, ol i no gat laik long protes na ol i bihainim tasol ol lo gavman i putim. Tasol taim ol man i pilim olsem gavman i no lukautim ol, i no mekim pasin fea, na i helpim sampela lain tasol, nau ol i redi long protes.

• Wanpela samting i kamap na i kirapim ol long protes. Planti taim wanpela samting i kamap na i kirapim ol man long protes, na ol i no laik sindaun nating na lukluk. Olsem, samting em Mohamed Bouazizi i mekim i bin kirapim bikpela protes long Tunisia. Long India, wanpela man bilong agensim gavman em Anna Hazare i bin tambu long kaikai bilong straik long pasin korapsen bilong gavman na dispela i kirapim ol sapota bilong em long 450 taun na siti long mekim olsem tu.

Bipo yet Baibel i tok, yumi stap long taim we “sampela bikman i wok long daunim ol arapela manmeri na mekim nogut long ol.” (Saveman 8:9) Pasin korapsen na pasin i no stret i pulap tru long nau winim dispela taim bipo. Tru tumas, ol man long nau i luksave tru olsem gavman i no lukautim gut ol man na givim samting ol i nidim. Ol smat fon, Intenet, na nius long TV i mekim na samting i kamap long ol liklik ples inap kirapim ol man long olgeta hap long mekim samting.

Ol lain bilong sapotim ol protes bai tok olsem protes i save kamapim ol samting olsem:

• Helpim ol rabisman. Ol man i bin protes long rent bilong haus long Chicago, Illinois, Amerika long taim bilong bikpela hevi bilong mani long 1930, ol siti kaunsel i tokim ol long stap bek long ol haus bilong ol na ol i stretim rot bilong sampela long kisim wok mani. Wankain protes i bin kamap long New York City na 77,000 famili i kisim bek ol haus bilong ol.

• Stretim ol pasin i no stret. Long protes i bin kamap long 1955 i go 1956 we ol i bin stopim ron bilong ol bas long Montgomery, Alabama, Amerika, i mekim na ol i pinisim lo i pasim ol blak skin lain long kalap long bas bilong ol waitman.

• Stopim konstraksen projek. Long Disemba 2011, planti tausen manmeri i protes long pasim wok bilong wokim wanpela faktori we bai kukim ol ston kol bilong kamapim pawa klostu long Hong Kong, bikos ol i wari long polusen dispela bai kamapim, olsem na ol i stopim projek.

Tru, i no olgeta taim ol man bilong protes bai kisim samting ol i laikim. Olsem, ol bikman inap panisim strong ol manmeri i protes na i no bihainim laik bilong ol. I no longtaim i go pinis, presiden bilong wanpela Midel Is kantri i tok long protes i bin kamap long hap bilong en olsem: “Yumi mas mekim save long ol na daunim ol,” na planti tausen  manmeri i dai long dispela protes.

Maski ol man bilong protes i kamapim samting ol i laikim, dispela i bringim ol nupela hevi. Wanpela man husat i bin helpim na daunim lida bilong wanpela kantri long Afrika i tokim nius Time long dispela nupela gavman olsem: “Bipo ol manmeri i sindaun gut, tasol wantu dispela i senis na ol samting i go nogut olgeta.”

Planti ol man i gat nem i pilim olsem ol i gat rait long protes long ol samting i no stret em gavman i mekim. Olsem, long 1985, Václav Havel, bipo presiden bilong Sek na em i bin stap kalabus planti yia bikos em i bin mekim ol wok bilong sapotim human raits, em i tok: “Man bilong protes inap givim olgeta samting na laip bilong em yet tu, bikos i no gat narapela rot bilong kamapim klia olsem samting em i bilip long en em i tru.”

Tok bilong Havel i makim stret pasin em Mohamed Bouazizi na ol narapela i bin mekim. Long wanpela kantri long Esia, planti manmeri i kukim ol yet long paia bilong protes long lotu na lain politik husat i bin daunim ol. Wanpela man i stori long as bilong kain pasin, na i tokim  nius Newsweek olsem: “Mipela i no gat gan. Mipela i no laik bagarapim ol narapela man. Wanem narapela samting bai ol man i mekim?”

Baibel i tok i gat rot bilong pinisim pasin i no stret, pasin korapsen, na pasin bilong daunim narapela. Baibel i stori long wanpela gavman em God i bin kamapim long heven na dispela gavman bai pinisim ol wok politik samting i no wok gut na i save kirapim ol man long protes. Wanpela tok profet i stori long King bilong dispela gavman olsem: “Em i save helpim ol rabisman i singaut long em. Na ol manmeri i sot long ol samting na i no gat helpim, orait em yet bai i helpim ol. . . Sapos ol man nogut i laik daunim ol na bagarapim ol, em i save kisim bek ol.”—Song 72:12, 14.

Ol Witnes Bilong Jehova i bilip olsem Kingdom Bilong God tasol bai helpim tru ol manmeri na kamapim gutaim long graun. (Matyu 6:9, 10) Olsem na ol Witnes Bilong Jehova i no save insait long ol protes. Tasol yu ting yumi inap bilip tru olsem gavman bilong God bai pinisim ol samting i save kirapim ol man long protes? Ating sampela bai i no bilip long dispela. Tasol planti man i gat strongpela bilip long wok bos bilong God. I gutpela yu yet i skelim dispela samting.