Kalap go long lista

Kalap go long lista bilong ol tok

FRAN PES STORI

Yu Inap Stap Laip Longpela Taim?

Yu Inap Stap Laip Longpela Taim?

TAIM Harriet i dai long 2006, em i gat 175 krismas. Harriet em i no wanpela man, em wanpela trausel bilong Galapagos na i save stap long zu long Australia. Taim yu skelim laip bilong Harriet wantaim yumi, Harriet i stap laip inap longpela taim tru. Tasol taim yumi skelim em wantaim ol narapela samting i gat laip, laip bilong em i no longpela tumas. Skelim sampela eksampel.

  • Ol saveman bilong Finlan i tok, kina sel bilong wara we i save kamapim bis pel inap stap laip olsem 200 yia.

  • Wanpela kain sel (ocean quahog) bilong digim wesan insait long as bilong solwara i save stap laip winim 100 yia, na ol ripot i tok em i save stap laip winim 400 yia.

  • Sampela diwai olsem wanpela kain diwai pain, diwai sekoia, na sampela kain diwai saipres, na diwai sprus inap stap laip winim planti tausen yia.

Tasol ol manmeri em laip bilong ol i winim laip bilong olgeta narapela samting, ol i save stap laip inap 80 o 90 yia tasol, maski ol i wok strong long skruim laip bilong ol i go longpela!

Yu ting yumi stap laip inap 80 o 90 yia na dispela tasol em inap? O i gat rot long yumi ken i stap laip longpela taim moa? Planti manmeri i ting saiens na olkain wok bilong ol dokta inap helpim ol long stap laip longpela taim.

Saiens Inap Helpim Yumi?

Saiens i bin mekim planti samting bilong helpim wok bilong helt na ol masin samting bilong haus sik. Wanpela magasin Scientific American i tok: “[Long Amerika] liklik lain tasol i save dai long ol sik i save kalap long ol narapela o long ol hatwok bilong mama i laik karim pikinini. Kirap long 1960 i kam inap nau, namba bilong ol bebi i dai i go daun olsem 75 pesen.” Tasol saiens i no inap mekim wanpela samting bilong skruim laip bilong ol man i go longpela moa. Narapela magasin Scientific American i tok: “Maski ol saientis i bin mekim wok painimaut inap planti yia, i no gat man inap save long as na ol man i go lapun.” Tasol “ol samting i soim olsem ol man i go lapun bikos ol program bilong jin insait long bodi i no wok gut.” Dispela magasin i tok moa: “Sapos wok bilong ol jin i mekim na man i go lapun, orait wanpela taim bai ol i stopim pasin bilong go lapun.”

“Maski ol saientis i bin mekim wok painimaut inap planti yia, i no gat man inap save long as na ol man i go lapun”

Taim ol saientis i traim painim save long as na ol man i save go lapun na kisim ol sik bilong lapun, ol i kisim nupela save long ol senis i save kamap long ol jin na ol i kolim dispela nupela save olsem epijinetik. Epijinetik em wanem samting?

Olgeta wan wan sel long bodi bilong man i gat ol infomesen bilong ol jin, na dispela ol infomesen i bilong kamapim ol nupela sel. Planti bilong ol dispela infomesen i stap long jinom em wanpela tok i makim olgeta DNA i stap insait long wanpela sel. Tasol i no longtaim i go pinis, ol saientis i kisim save long sampela wok moa i kamap insait long sel em ol i kolim epijinom, mining bilong en “antap long jinom.” Save ol i kisim long ol dispela wok bilong sel na ol senis i kamap insait long sel em ol i kolim epijinetik.

Ol molekiul insait long epijinom i no luk wankain liklik olsem DNA. DNA i luk olsem wanpela lata ol i twistim, tasol epijinom em ol kemikal mak i pas long DNA. Epijinom i save mekim wanem wok? Kain olsem wanpela kondakta i save stiaim ol man bilong wokim musik okestra, epijinom i save kontrolim wok ol jin i mekim insait long DNA. Ol nid bilong sel na ol narapela samting olsem kaikai, stres na ol kemikal long bodi inap mekim na ol molekiul o ol mak long DNA inap kirapim sampela lain jin long wok o i stopim ol long wok. Ol wok painimaut long epijinom ol i mekim i no longtaim i go pinis i kamapim nupela save long sait bilong baioloji na i tok epijinetik i as bilong sampela sik na pasin bilong go lapun.

Nessa Carey, em meri bilong mekim wok painimaut long epijinetik i tok: “[Epijinetik i] as bilong ol kain sik olsem skitsofrenia, atraitis, kensa, na ol bikpela pen i save kamap long bodi. Dispela i mekim na ol man i go lapun.” Wok painimaut ol saientis i mekim long epijinetik inap helpim helt bilong ol man, pinisim ol sik olsem kensa, na skruim laip bilong man i go longpela moa. Tasol long nau yet ol saientis i no painim rot bilong mekim ol dispela samting. Carey i tok: “Yumi wok long bihainim yet ol samting yumi save mekim [bilong daunim pasin bilong go lapun], em long kaikai planti gaden kaikai [na] mekim planti eksasais.”

Tasol bilong wanem ol man i save mekim kain kain samting bilong skruim laip i go longpela? Bilong wanem yumi laik i stap laip oltaim? Niuspepa bilong Briten The Times i tok: “Bilong wanem ol man i laik abrusim dai long rot bilong kisim olkain bilip olsem ol man i no save dai tru, man i dai bai kirap bek, taim man i dai em i senis na kamap long narapela bodi?” Bekim bilong ol dispela askim em nau yumi laik skelim bai kamapim klia as na ol man i save go lapun.

Wai na Yumi Laik i Stap Laip Oltaim?

Inap planti tausen yia ol man i bin traim long painim bekim bilong dispela askim. Olsem wanem? I gat wanpela gutpela bekim we i stret wantaim ol samting long bodi bilong yumi na laik bilong yumi long stap laip oltaim? Planti milion manmeri bai wanbel olsem i gat bekim! Wai na ol i tok olsem? Long rot bilong Baibel ol i kisim stretpela save long as na ol man i laik stap laip oltaim.

Fes buk bilong Baibel i kamapim klia olsem ol man i no wankain long ol animal, maski i gat sampela samting long ol i wankain. Olsem, Stat 1:27 i tok God i wokim ol man i kamap olsem em yet. Long wanem rot God i wokim ol man i kamap olsem em yet? Em i inapim yumi long kamapim pasin laikim, stretpela pasin, na savetingting. Na Em i save stap oltaim, olsem na em i putim dispela laik bilong i stap oltaim long bel bilong yumi. Baibel i tok em i “putim laik bilong i stap oltaim long bel na tingting bilong ol man.”—Saveman 3:11, The Amplified Bible.

Wok bilong kru long kisim save i kamapim klia olsem God i wokim ol man bilong i stap oltaim na i no bilong i stap sotpela taim tasol. Buk The Encyclopedia of the Brain and Brain Disorders i tok kru bilong man “inap holim planti memori i go i go na i no gat pinis bilong en.” Bilong wanem i gat kain bikpela spes olsem long kru sapos ol man i no inap yusim olgeta? Tru tumas, i klia tru olsem taim God i wokim ol man long pastaim tru, em i no laik bai ol i dai. Sapos olsem, orait bilong wanem yumi save go lapun, karim pen na hevi, na dai?

As na Yumi Save Go Lapun na Dai

Namba 1 man na meri i gat gutpela bodi na ol i stap fri long makim wanem samting ol i laik mekim. Tasol sori tru, ol i no mekim gutpela wok long dispela presen bilong i stap fri taim ol i bikhet long Man Bilong Wokim ol. a (Stat 2:16, 17; 3:6-11) Pasin bilong ol long sakim tok na mekim sin i kotim ol na i givim bikpela sem tru long ol. Na tu, dispela i bagarapim bodi bilong ol, na isi isi ol i go lapun na dai. 1 Korin 15:56 i tok: “Spia bilong kamapim dai em sin.”

Yumi olgeta tumbuna pikinini bilong Adam na Iv i kisim sin long rot bilong tupela, na tu, yumi kisim ol laik nogut bilong mekim rong. Rom 5:12 i tok: “Long rot bilong wanpela man tasol sin i kamap long graun. Na sin i bringim dai i kam. Na long dispela rot dai i painim olgeta manmeri, long wanem, olgeta i bin mekim sin.”

Dispela atikol i givim wanem save long yumi? Yumi kisim save olsem: Ol saientis i no inap painim rot bilong helpim ol man long i stap laip oltaim. God tasol inap pinisim ol samting nogut em sin i kamapim. Yu ting em inap tru long mekim olsem? Baibel i kamapim klia olsem God inap tru long mekim dispela samting!

“Em Bai i Pinisim Dai Tru”

God i mekim wanpela bikpela samting long pinisim sin na dai. Em i salim Jisas Krais i kam bilong givim laip bilong em long baim bek yumi. Olsem wanem dai bilong Jisas inap helpim yumi? Jisas i gutpela olgeta na “em i no bin mekim sin.” (1 Pita 2:22) Olsem na em inap i stap laip oltaim na laip bilong em long graun bai gutpela tru. Em i mekim wanem long dispela laip bilong em i gutpela olgeta? Em i redi long givim laip bilong em long baim bek yumi long sin. Jisas i givim laip bilong em olsem “pe bilong baim bek planti manmeri.” (Matyu 20:28) Klostu nau bai dispela ofa bilong em i helpim tru yumi olgeta. Dispela inap mekim wanem long yu? Skelim ol dispela skripsa.

  • “God i laikim tumas olgeta manmeri bilong graun, olsem na em i givim dispela Pikinini tru bilong en long ol bai olgeta man husat i bilip long em ol inap abrusim bagarap na kisim laip oltaim.”Jon 3:16.

  • “Em bai i pinisim dai tru na bai dai i no kamap moa long ol. God, Bikpela bai i pinisim krai bilong ol na mekim drai wara bilong ai bilong olgeta manmeri.”—Aisaia 25:8.

  • “Dai, dispela laspela birua, em bai pinisim olgeta.”1 Korin 15:26.

  • “Haus sel bilong God i stap wantaim ol manmeri . . . Na em bai mekim drai aiwara i stap long ai bilong ol, na bai i no gat dai moa.”Revelesen 21:3, 4.

Yu inap stap laip longpela taim? Bekim bilong Baibel long dispela askim i klia tru: Ol man i ken bilip tru olsem ol inap i stap laip oltaim—God bai truim dispela tok promis long taim em i pinisim olgeta pasin nogut long graun. (Song 37:28, 29) Jisas i tingim dispela promis taim em i tokim man i hangamap klostu long em olsem: “Yu bai stap wantaim mi long Paradais.”—Luk 23:43.

Yes, i stret ol man i gat laik long i stap laip oltaim bikos God yet i putim dispela laik long bel bilong ol man. God i wokim yumi olsem! Na moa yet, em bai inapim dispela laik bilong yumi. (Song 145:16) Tasol yumi mas mekim sampela samting. Olsem, yumi mas bilip long God. Hibru 11:6 i tok: “Man i no gat bilip em i no inap mekim God i amamas long em. Long wanem, man i laik i go klostu long God em i mas bilip olsem God i stap na God i save givim gutpela pe long ol man i wok strong long painim em.” Dispela kain bilip i no bilip nating, nogat, stretpela save bilong Baibel i as bilong en. (Hibru 11:1) Sapos yu laik kisim dispela kain bilip, orait yu ken toktok long ol Witnes Bilong Jehova long hap bilong yu o go long www.pr418.com/tpi.

a Pasin bikhet bilong Adam na Iv i kamapim sampela bikpela tok bilong stretim em God tu i insait long en. Buk Tru Tru Baibel i Tok Wanem? i stori gut long as na God i larim pasin nogut i stap inap sampela haptaim. Ritim dispela buk long Intenet long www.pr418.com/tpi.