“Mi sanap klostu long tanel we tren i ron spit tru long en. Mi pret nogut tru, tasol mi no tingim moa ol hevi bilong mi.”—Leon. *

“Taim mi sanap long klif na daiv i go long wara, mi save pilim olsem mi stap fri insait long sampela seken. Mi save amamas tru, tasol sampela taim mi pret.”—Larissa.

Wankain olsem Leon na Larissa, planti yangpela i amamas long mekim ol samting em ol narapela i pret long mekim—sampela taim ol inap lusim laip. Yu tu i laik insait long ol kain amamas olsem? Dispela atikol bai helpim yu long holim stretpela tingting.

Yu bai kalabus long pasin bilong painim amamas. Yu bai kisim narapela kain amamas, tasol yu bai i gat laik long kisim sampela moa amamas. Olsem Leon, Marco i save sanap long hap bilong ol tren. Marco i tok: “Mi no inap stop long mekim. Mi amamas inap liklik haptaim. Tasol bihain mi pilim olsem mi mas painim ol narapela amamas.”

Justin i save werim ol su i gat wil em ol i kolim rola-skeit na holim baksait bilong kar. Taim kar i spit tru, Justin tu i spit long rola-skeit. Em i tok: “Mi kisim narapela kain amamas na mi laik mekim moa yet. Mi laik pulim ai bilong ol narapela, tasol mi kisim bagarap na go slip long haus sik.”

Sapos yu bihainim ol wanlain, yu no bihainim savetingting. Marvin em wanpela yangpela man, na em i tok: “Ol pren i fosim mi long klaimim wanpela bilding, na ol i tok: ‘Yu ken mekim. I no hatwok.’ Mi pret tru na guria taim mi wok long klaimim bilding.” Larissa em yumi stori long em i tok: “Mi save bihainim tasol ol narapela.”

Sampela Web-sait i save givim biknem long ol man i insait long kain kain amamas we ol inap kisim bagarap o lusim laip. Sampela man i putim ol vidio bilong ol long sosel netwok bambai planti man i watsim na givim biknem long ol.

Sampela vidio i soim ol man i klaimim ol bikpela wol, o ol i ron antap long ruf bilong ol haus na kalap i go long narapela haus, o ol i klaimim ol bikpela bris. Tasol ol i no pasim ol seifti klos na kisim ol rop bilong helpim ol bambai ol i no pundaun na kisim bagarap. Sampela i kisim tingting kranki olsem: (1) Yu no inap kisim bagarap. (2) Olgeta lain i mekim. Ol kain tingting olsem inap  kirapim yu long insait long ol amamas we yu inap kisim bagarap o lusim laip.

Painim ol gutpela amamas. Baibel i tok: “Pasin bilong kisim trening long bodi inap helpim yu liklik.” (1 Timoti 4:8) Tasol Baibel i tok tu olsem yu mas “bihainim gutpela tingting.” (Taitus 2:12) Hau bai yu mekim olsem?

Tingting gut long ol hevi bai kamap. Baibel i tok: “Olgeta man i gat gutpela tingting, ol i save tingting gut pastaim na mekim samting. Tasol ol man i no gat gutpela tingting, ol i save kamapim ples klia longlong pasin bilong ol yet.” (Sindaun 13:16) Paslain long yu insait long wanpela amamas, tingting gut long hevi inap kamap. Askim yu yet, ‘Sapos mi insait long dispela amamas, mi inap kisim bagarap o lusim laip bilong mi?’—Stiatok bilong Baibel: Sindaun 14:15.

Painim ol pren husat i tingim laip olsem bikpela samting. Ol pren tru i no inap fosim yu long mekim ol samting o insait long ol amamas we yu inap kisim bagarap. Larissa i tok: “Ol pren husat i gat savetingting i helpim mi long skelim gut ol amamas mi laik kisim. Ol i save mekim ol gutpela disisen, na dispela i helpim mi.”—Stiatok bilong Baibel: Sindaun 13:20.

Mekim ol samting we i no givim hevi long yu. Wanpela buk (Adolescent Risk Behaviors) i tok, taim yu kamap bikpela, “yu bai save long samting yu inap mekim na samting yu no inap mekim.” Yu inap insait long ol spots o amamas samting we i seif na i no givim hevi long yu.

Rispektim yu yet. Ol manmeri bai rispektim yu taim yu bihainim savetingting long stretim ol hevi. Ol i no inap rispektim yu sapos yu tingting tasol long painim amamas. Larissa i tok: “Pastaim mi insait long ol amamas we mi inap lusim laip, kain olsem sanap long klif na daiv i go long wara. Em bai gutpela moa sapos mi no bin insait long kain amamas olsem.”

Poin em olsem: Bihainim gutpela tingting taim yu laik kisim amamas.—Stiatok bilong Baibel: Sindaun 15:24.