1-3. Stori long olsem wanem Jisas i givim kaikai long planti manmeri long ples klostu long Betsaida. (Lukim piksa long kirap bilong stadi.)

 TINGIM ol samting i bin kamap. (Ritim Matyu 14:14-21.) Em klostu long taim bilong Pasova bilong yia 32 C.E. Inap olsem 5,000 man, wantaim ol meri na ol pikinini, ol i bihainim Jisas na ol disaipel bilong em i go long wanpela hap we i no gat man long en, long Betsaida, em ples i stap long nambis bilong raunwara Galili long hap not.

² Taim Jisas i lukim ol manmeri, em i sori tru long ol, olsem na em i oraitim ol sikman na skulim ol long planti samting em Kingdom Bilong God bai mekim. Taim ples i kamap tudak, ol disaipel i tokim Jisas long salim ol manmeri i go na bai ol inap i go long ol ples i stap klostu na baim kaikai bilong ol yet. Tasol Jisas i tokim ol disaipel olsem: “Yupela givim kaikai long ol.” Ating ol disaipel i kirap nogut long tok bilong Jisas, long wanem, ol i gat liklik kaikai tasol, em 5-pela bret na 2-pela liklik pis.

³ Jisas i sori tru long ol manmeri na em i wokim wanpela mirakel—dispela tasol em wanpela mirakel we olgeta 4-pela Gutnius i stori long en. (Mak 6:35-44; Luk 9:10-17; Jon 6:1-13) Jisas i askim ol disaipel long tokim ol manmeri long tilim ol yet long ol liklik grup inap 50 o 100 na sindaun long gras. Taim em i beten pinis, em i kirap long brukim bret na tilim ol pis. Bihain, Jisas i no givim stret kaikai long ol manmeri, nogat, “em i tilim long ol disaipel na ol disaipel i tilim i go long ol manmeri.” Jisas i wokim mirakel na kaikai i kamap planti na inap long olgeta man, na planti ekstra kaikai i stap yet! Tingim: Jisas i bin yusim liklik lain tasol—em ol disaipel bilong em—long givim kaikai long planti tausen man. a

4. (a) Jisas i bin tingim tru wok bilong givim wanem kain kaikai? Bilong wanem? (b) Long dispela stadi na long stadi i kamap bihain long en, yumi bai stori long wanem samting?

⁴ Jisas i bin tingim tru wok bilong givim tok bilong God  olsem kaikai bilong strongim ol disaipel bilong em. Em i save olsem sapos man i kisim save long ol tok i tru i stap long Tok Bilong God, dispela bai helpim em long kisim laip oltaim. (Jon 6:26, 27; 17:3) Em i bin sori tru long ol manmeri na dispela i kirapim em long givim bret na pis long ol, na olsem tasol, em i sori long ol manmeri na dispela i kirapim em long lusim planti aua long skulim gut ol disaipel. (Mak 6:34) Tasol em i save olsem em bai stap sotpela taim tasol long graun na em bai go bek long heven. (Mat. 16:21; Jon 14:12) Taim Jisas i go pinis long heven, olsem wanem bai em i givim tok bilong God olsem kaikai long ol disaipel bilong em long graun? Em bai bihainim wankain pasin, em bai yusim liklik lain man long givim kaikai long planti man. Tasol dispela liklik lain ol i husat? Orait nau yumi ken stori long olsem wanem Jisas i yusim liklik lain tasol long givim kaikai long lain bilong em long taim bilong ol aposel. Long taim bilong ol aposel, olgeta disaipel i bilong lain Kristen God i bin makim. Long stadi i kamap bihain long dispela, yumi bai stori long dispela bikpela askim: Olsem wanem yumi inap luksave long liklik lain em Krais i yusim long givim kaikai long yumi long nau?

5, 6. (a) Jisas i bin mekim wanem bikpela disisen bilong opim rot na bai taim em i dai pinis, ol disaipel inap kisim yet ol tok bilong strongim ol long bilip? (b) Olsem wanem Jisas i redim ol aposel long mekim bikpela wok bihain long em i dai?

⁵ Papa husat i pilim tru wok bilong em olsem het bilong famili, em i save stretim rot na taim em i dai pinis, famili bilong em inap kisim gutpela sindaun. Long wankain pasin, Jisas, husat bai kamap Het bilong kongrigesen, em i bin stretim rot na bai taim em i dai pinis, ol disaipel inap kisim kaikai bilong strongim bilip bilong ol. (Efe. 1:22) Olsem: Tupela yia paslain long Jisas i dai, em i mekim wanpela bikpela disisen. Em i makim sampela bilong dispela liklik lain we bihain em bai yusim ol long givim kaikai long planti man. Tingim ol samting i kamap.

⁶ Jisas i beten inap long nait olgeta, na bihain em i bungim ol disaipel na em i makim 12-pela bilong ol long kamap aposel. (Luk 6:12-16) Inap 2-pela yia moa, em i bin pas gut wantaim ol 12-pela aposel, na em i skulim ol long rot bilong toktok na pasin em i mekim. Em i save olsem ol i gat planti samting bilong lainim, olsem na ol i stap yet olsem ol “disaipel.” (Mat. 11:1; 20:17) Em i givim planti gutpela tok bilong helpim ol, na em i trenim ol gut tru long mekim wok autim tok. (Mat. 10:1-42; 20:20-23; Luk 8:1; 9:52-55) Dispela i soim olsem em i redim ol long mekim bikpela wok bihain long em i dai na go bek long heven.

7. Olsem wanem tok bilong Jisas i helpim ol aposel long luksave long namba 1 bikpela wok ol bai mekim?

⁷ Ol aposel bai mekim wanem wok? Klostu long Pentikos bilong yia 33 C.E., ol aposel i luksave olsem ol bai mekim “wok wasman.” (Apo. 1:20) Tasol wanem namba 1 bikpela wok bilong ol? Bihain long Jisas i kirap bek, em i toktok wantaim aposel Pita na tok bilong em i helpim ol aposel long luksave long wok ol i mas mekim. (Ritim Jon 21:1, 2, 15-17.) Sampela aposel tu i bin stap na harim taim Jisas i tokim Pita olsem: “Givim kaikai long ol liklik sipsip bilong mi.” Jisas i soim olsem em bai yusim ol aposel bilong em long givim tok bilong God, olsem kaikai, long planti manmeri. Dispela i soim klia tru olsem Jisas i tingim tru ol “liklik sipsip” bilong em! b

8. Olsem wanem ol nupela bilipman long Pentikos i soim olsem ol i luksave long rot em Krais i yusim?

⁸ Krais i kirap bek pinis, na stat long Pentikos 33 C.E. em i yusim ol aposel olsem rot bilong givim tok bilong God long olgeta arapela disaipel em God i bin makim. (Ritim Aposel 2:41, 42.) Ol Juda na ol man i bin joinim lotu Juda  em God i bin makim ol long holi spirit na ol i kamap Kristen long dispela de, ol i luksave long dispela rot em Krais i yusim. Ol i “wok yet long putim tingting bilong ol i go long ol tok bilong ol aposel.” Wanpela saveman i tok, dispela hap tok Grik ol i tanim olsem “wok yet long putim tingting bilong ol,” inap makim pasin bilong holim “strongpela tingting na 1-pela tingting tasol long mekim wanpela wok.” Ol dispela nupela bilipman i hangre tru long harim tok bilong God, na ol i save long rot bilong kisim dispela tok. Ol i go long ol aposel long harim ol i stori gut long ol tok na wok em Jisas i bin mekim, na kisimgut mining bilong ol skripsa i stori long Jisas.—Apo. 2:22-36. c

9. Olsem wanem ol aposel i soim olsem ol i tingim tru wok bilong ol long givim kaikai long ol sipsip bilong Jisas?

⁹ Ol aposel i tingim tru wok bilong ol long skulim ol sipsip bilong Jisas long tok bilong God. Olsem: Tingim samting ol i bin mekim bilong stretim wanpela hevi insait long nupela kongrigesen. Em hevi bilong tilim kaikai long olgeta de. Ol i tilim kaikai long ol wido meri bilong lain Hibru, tasol ol i no tilim kaikai long ol wido meri bilong lain Grik. Orait, ol aposel i mekim wanem bilong stretim dispela bikpela hevi? Ol “12-pela aposel” i makim 7-pela brata long “lukautim dispela wok” bilong tilim kaikai. Planti bilong ol aposel i bin mekim wok bilong tilim kaikai long ol manmeri taim Jisas i wokim mirakel, na ol i luksave olsem em i bikpela samting moa long givim narapela kaikai tu long ol manmeri, em tok bilong God. Olsem na ol i givim bel tru long “skulim ol manmeri long tok bilong God.”—Apo. 6:1-6.

10. Krais i yusim ol aposel na ol hetman long Jerusalem long mekim wanem wok?

¹⁰ Long yia 49 C.E., ol elda em ol i winim mak, ol i kirap wok bung wantaim ol aposel. (Ritim Aposel 15:1, 2.) “Ol aposel na ol hetman long Jerusalem” i mekim wok olsem gavening bodi. Krais i stap olsem Het bilong kongrigesen na em i yusim dispela liklik lain man long stretim ol tok pait i kamap long ol asbilip, na stiaim wok bilong autim tok na skulim ol man long gutnius bilong Kingdom.—Apo. 15:6-29; 21:17-19; Kol. 1:18.

11, 12. (a) Wanem samting i soim olsem Jehova i blesim rot em Pikinini bilong Em i yusim long givim kaikai long ol kongrigesen long taim bilong ol aposel? (b) Wanem samting i mekim na ol man inap luksave long rot em Krais i yusim bilong givim kaikai long ol?

¹¹ Olsem wanem? Jehova i blesim rot em Jisas i bin yusim bilong givim kaikai long ol  kongrigesen long taim bilong ol aposel? Yes, em i bin mekim olsem! Bilong wanem yumi inap tok olsem? Buk Aposel i stori olsem: “Taim ol [aposel Pol na ol poroman bilong em] i raun i go long ol taun, ol i save autim ol tok em ol lain long ol dispela hap i mas bihainim. Em ol tok ol aposel na ol hetman long Jerusalem i pasim pinis. Olsem na ol kongrigesen i kamap strong moa long bilip, na long olgeta de ol i wok long i go bikpela.” (Apo. 16:4, 5) Ol kongrigesen i kamap bikpela, long wanem, ol i wok gut wantaim gavening bodi long Jerusalem. Dispela i kamapim klia olsem Jehova i blesim rot em Pikinini bilong em i yusim bilong givim kaikai long ol kongrigesen. Yumi mas tingim olsem blesing bilong Jehova tasol bai opim rot long yumi inap kisim planti samting bilong strongim yumi long bilip.—Snd. 10:22; 1 Kor 3:6, 7.

¹² Yumi luksave nau olsem Jisas i bin bihainim wanpela kain pasin bilong givim kaikai long ol disaipel bilong em: Em i yusim liklik lain man long givim kaikai long planti man. Ol man inap luksave long rot em Jisas i yusim bilong givim kaikai long ol. Ol aposel em ol namba 1 lain husat i stap olsem gavening bodi, na ol samting ol i mekim i soim klia olsem ol i kisim helpim i kam long heven. Aposel 5:12 i tok: “Ol aposel i wokim yet ol mirakel na ol narakain samting namel long ol manmeri.” Olsem na i no gat as long ol lain husat i kamap Kristen i askim olsem, ‘Krais i yusim wanem lain tru long givim kaikai long ol sipsip bilong em?’ Tasol klostu long yia 100 C.E., ol samting i senis. d

13, 14. (a) Jisas i givim wanem tok lukaut? Wanem taim tok profet bilong em i kamap tru? (b) Pasin birua bai kam long wanem 2-pela rot? (Lukim blok “Ol Futnot.”)

¹³ Jisas i tok profet olsem ol birua bai i laik daunim kongrigesen Kristen. Tingim, long tok piksa bilong wit na gras nogut, Jisas i tok lukaut olsem ol gras nogut (ol giaman Kristen) bai gro namel long ol wit (ol Kristen God i bin makim). Jisas i tok ol wit na gras nogut bai gro wantaim i go inap long taim bilong bungim kaikai, em “long pinis bilong dispela taim.” (Mat. 13:24-30, 36-43) I no longtaim na tok profet bilong Jisas i kamap tru. e

¹⁴ Pasin apostet i kirap paslain long yia 100 C.E., tasol ol gutpela aposel bilong Jisas i “pasim rot” bilong ol tok giaman long paulim tingting bilong ol Kristen. (2 Tes. 2:3, 6, 7) Tasol taim laspela aposel i dai, pasin apostet i kamap bikpela na i stap inap planti handret yia. Na tu, long dispela haptaim ol gras nogut i kamap planti na i gat wan wan wit tasol i stap. I no gat wanpela rot stret i stap bilong givim kaikai long ol man, olsem skulim ol long tok bilong God. Tasol senis bai kamap. Orait dispela senis bai kamap long wanem taim?

15, 16. Ol Sumatin Bilong Baibel i stadi gut long Baibel na dispela i kamapim wanem ol gutpela samting? Wanem askim i kamap?

¹⁵ Taim kaikai i gro bikpela pinis, sampela man i gat strongpela laik long kisim save long tok i tru bilong Baibel. Tingim olsem long ol yia bihain long 1870, sampela manmeri husat i laik save long tok i tru, ol yet i bung wantaim na stadi long Baibel, na ol i no bung wantaim ol gras nogut, em ol giaman Kristen bilong ol bikpela lotu na liklik lotu bilong Kristendom. Ol dispela Sumatin Bilong Baibel i beten na skelim gut ol tok bilong Baibel.—Mat. 11:25.

¹⁶ Ol Sumatin Bilong Baibel i stadi gut long Baibel na dispela i kamapim planti gutpela samting. Ol i tokaut long ol bilip giaman bilong ol lotu, ol i autim ol tok i tru bilong Baibel, na ol i wokim ol buk na nius bilong Baibel na tilim long olgeta hap. Ol man husat i hangre long kisim save long tok i tru bilong Baibel, ol i pilim tru ol tok em ol Sumatin Bilong Baibel i autim. Olsem na wanpela bikpela askim i kamap: Olsem wanem? Ol Sumatin Bilong Baibel em i rot Krais i makim bilong givim kaikai long ol sipsip  bilong em long ol yia paslain long 1914? Nogat. Ol i stap yet long haptaim we kaikai i wok long gro, olsem na i no gat rot stret bilong givim kaikai long ol sipsip, olsem skulim ol long tok bilong God. Taim i no kamap yet long kamautim ol giaman Kristen em ol i stap olsem gras nogut namel long ol Kristen tru em ol i stap olsem wit.

17. Wanem ol bikpela samting i bin kamap long 1914?

¹⁷ Olsem yumi lainim pinis long stadi i kamap paslain long dispela, haptaim bilong bungim kaikai i kirap long 1914. Planti bikpela samting i bin kamap long 1914. Jisas i kamap King, na taim bilong las de i kirap. (Rev. 11:15) Stat long 1914 i go inap long kirap bilong 1919, Jisas i go wantaim Papa bilong em long skelim na klinim tempel, em pasin bilong mekim lotu.^[6][2] (Mal. 3:1-4) Bihain, haptaim bilong bungim wit i kirap long 1919. Yu ting dispela em taim bilong Krais long makim wanpela rot tasol bilong skulim ol man long tok bilong God? Yes! f

18. Jisas i tok profet olsem em bai makim wanpela lain long mekim wanem wok? Taim las de i kirap, wanem bikpela askim i kamap?

¹⁸ Long tok profet bilong Jisas long taim bilong pinis, em i tok em bai makim wanpela rot bilong “givim kaikai” long “taim stret.” (Mat. 24:45-47) Em bai yusim wanem rot? Wankain olsem Jisas i bin mekim long taim bilong ol aposel, em bai yusim liklik lain man long givim kaikai long planti man. Tasol taim bilong las de i kirap, olsem na bikpela askim i kamap olsem, Dispela liklik lain man ol i husat? Long stadi i kamap bihain long dispela, yumi bai stori long dispela askim, na sampela narapela askim long tok profet bilong Jisas.