1, 2. Taim ol manmeri i wok mani long narapela kantri na go bek long famili, ol i save bungim wanem ol hevi? (Lukim piksa long kirap bilong stadi.)

 EDUARDO a i tok: “Taim mi wok mani long narapela kantri, mi holim bikpela wok na mi kisim bikpela mani. Tasol taim mi stadi long Baibel wantaim ol Witnes Bilong Jehova, mi luksave olsem mi gat narapela bikpela wok—mi mas lukautim famili long sait bilong lotu, na i no long klos na kaikai tasol. Olsem na mi go bek long famili.”—Efe. 6:4.

² Eduardo i save olsem em i amamasim Jehova taim em i go bek long famili. Tasol olsem Marilyn em yumi stori long em long atikol i kamap paslain long dispela, Eduardo i mekim ol samting na bai em inap pas gut gen wantaim famili. Na tu, em i no gat planti mani, tasol em i wok hat long lukautim meri na ol pikinini. Hau bai em inap lukautim famili? Hau bai ol narapela long kongrigesen inap helpim em?

3. Taim papa o mama i lusim ol pikinini na i go i stap long narapela hap, dispela i save givim wanem hevi long ol pikinini?

³ Eduardo i tok: “Mi save olsem mi no bin tingim ol pikinini taim ol i nidim mi long stiaim na soim pasin laikim long ol. Mi no bin stap na bai mi inap ritim ol stori bilong Baibel long ol, beten, hagim ol, na  pilai wantaim ol.” (Lo 6:7) Anna, bikpela pikinini meri bilong Eduardo i tok: “Taim Papa i no stap wantaim mipela, mi pilim olsem em i no laikim mi. Taim em i kam bek, mipela i save tasol long pes na toktok bilong em. Taim em i hagim mi, mi pilim olsem em i no papa bilong mi.”

4. Taim man marit i lusim famili na i go i stap long narapela kantri, hau bai dispela i pasim em long inapim wok olsem het bilong famili?

⁴ Taim papa i lusim famili na i go i stap long narapela kantri, em bai hatwok long inapim wok olsem het bilong famili. Ruby, meri bilong Eduardo, i tok: “Mi mekim wok mama na wok papa, na mi lain long mekim olgeta disisen. Taim Eduardo i kam bek, mi mas lain long bihainim pasin Kristen long stap daun long man. Long nau tu, sampela taim mi mas tokim mi yet olsem man bilong mi i stap wantaim mipela.” (Efe. 5:22, 23) Eduardo i tok moa: “Ol pikinini meri i lain pinis long go long Mama long kisim tok orait. Mipela papamama i luksave olsem ol pikinini i mas lukim olsem mipela i stap wanbel, na mi mas lain long bihainim pasin Kristen taim mi mekim wok olsem het bilong famili.”

5. Olsem wanem wanpela papa i stretim gen hevi i painim famili? Wanem gutpela samting i kamap?

⁵ Eduardo i tingting strong long mekim olgeta samting em inap mekim bilong pas gut gen wantaim famili na strongim ol long pas gut wantaim God. Em i tok: “Mi laik bai toktok na pasin bilong mi i putim tok i tru i go daun long bel bilong ol pikinini—mi no ken tok tasol olsem mi laikim Jehova, nogat, mi mas soim long pasin bilong mi.” (1 Jon 3:18) Yu ting Jehova i blesim hatwok bilong Eduardo? Anna i tok: “Taim mipela i lukim olsem em i wok strong long stap gutpela papa na pas gut gen wantaim mipela, dispela i helpim tru mipela. Mipela i amamas tru taim mipela i lukim olsem em i redi long mekim sampela wok moa long kongrigesen. Pasin bilong graun i laik pulim mipela long lusim Jehova. Tasol papamama i stap strong long tok i tru, olsem na mipela i laik bihainim pasin bilong ol. Papa i tok promis olsem em i no inap lusim mipela gen, na em i bihainim tok bilong em. Sapos em i bin lusim mipela, ating mi no inap stap long oganaisesen bilong Jehova long nau.”

6. Long taim bilong pait, ol papamama i kisim skul long wanem samting?

⁶ Sampela ekspiriens i soim olsem taim bikpela pait i kamap long Bolkan, ol pikinini bilong ol Witnes Bilong Jehova long dispela hap i stap amamas maski i gat planti hevi. Ol papamama i no gat rot long lusim famili na i go wok mani, olsem na ol i stap long haus na stadi, pilai, na toktok wantaim ol pikinini. Dispela i skulim yumi olsem ol pikinini i laik tru bai papamama i stap wantaim ol, na dispela i winim tru mani na presen. Tru tumas! Olsem Baibel i tok, ol pikinini bai kisim gutpela sindaun sapos papamama i tingim ol na skulim ol.—Snd. 22:6.

7, 8. (a) Sampela papamama husat i kam bek gen long famili, ol i gat asua long wanem samting? (b) Hau bai papamama inap helpim pikinini long daunim ol tingting kranki?

⁷ Taim sampela papamama i lusim narapela kantri na kam bek long famili, pikinini i no save amamas long ol, olsem na ol i save tokim pikinini olsem, “Hau na yu no amamas long ol samting mi mekim bilong helpim yu?” Tasol ating pikinini i no amamas, long wanem, papamama i no bin stap wantaim ol. Papamama i ken mekim wanem bilong pas gut gen wantaim pikinini?

⁸ Yu mas askim Jehova long helpim yu long pilim gut tingting bilong ol wanfamili. Orait, taim yu toktok wantaim ol, luksave olsem yu tu i gat asua. Tok sori long famili. Taim poroman marit na ol pikinini i lukim olsem yu wok long mekim ol samting bilong stretim hevi, ol bai pilim tru pasin yu mekim. Sapos yu tingting strong na yu no les kwik, isi isi yu inap kirapim gen famili long laikim yu na rispektim yu.

9. Sapos yumi laik ‘lukautim lain bilong yumi stret,’ wai na yumi no ken wok strong oltaim long bungim planti mani kago?

⁹ Aposel Pol i tok, sapos ol lapun Kristen i no inap lukautim ol yet, orait ol pikinini na ol  tumbuna pikinini “i mas bekim yet dinau ol i gat long papamama na ol tumbuna bilong ol.” Tasol Pol i kirapim ol Kristen long stap amamas sapos ol i gat ol samting ol i nidim long olgeta wan wan de, olsem klos, kaikai, na ples slip. Oltaim yumi no ken wok strong long kisim gutpela sindaun tru o bungim planti mani bilong helpim yumi long bihain. (Ritim 1 Timoti 5:4, 8; 6:6-10.) Sapos Kristen i laik “lukautim lain bilong en stret,” em i no ken bungim mani kago long dispela graun em klostu nau bai pinis. (1 Jon 2:15-17) Yumi no ken larim “strong bilong mani long giamanim man” na “ol wari bilong laip” i mekim na famili i no “holim strong dispela laip em i laip tru,” em laip yumi bai kisim long nupela taim God i kamapim na stretpela pasin tasol bai stap long en!—Mak 4:19; Luk 21:34-36; 1 Tim. 6:19.

10. Hau bai yumi inap bihainim savetingting bilong God long sait bilong kisim dinau?

¹⁰ Jehova i save olsem yumi nidim mani. Tasol mani i no inap lukautim na helpim yumi long wankain pasin olsem savetingting i kam long God. (Sav. 7:12; Luk 12:15) Planti manmeri i ting olsem taim ol i go wok mani long narapela kantri, ol bai kisim planti mani na i no gat hevi bai painim ol. Tasol tru tru, bikpela hevi i save painim ol. Planti bilong ol i gat bikpela dinau. Ol i no stap fri long mekim wok bilong God, nogat, ol i mekim wok bilong ol man husat i givim dinau long ol. (Ritim Sindaun 22:7.) I gutpela sapos yu yet i no bin kisim dinau.

11. Taim famili i mekim baset, hau bai dispela inap helpim ol long daunim hevi bilong mani?

¹¹ Eduardo i mekim disisen long stap wantaim famili, olsem na em i save olsem em i mas skelim gut pasin bilong yusim mani. Em na meri bilong em i basetim gut mani na bai ol inap baim ol samting ol i nidim tru. Baset bilong ol long nau i pasim ol long baim nating ol samting ol i no nidim, tasol olgeta i wanbel. b Eduardo i tok: “Mi rausim ol pikinini long ol praivet skul na putim ol long ol narapela skul bilong gavman.” Eduardo na famili i beten askim God long helpim em na bai em inap painim wok mani we i no inap pasim em long mekim wok lotu. Olsem wanem Jehova i bekim beten bilong ol?

12, 13. Wanpela papa i mekim wanem ol samting bilong helpim famili? Dispela papa i tingting strong long abrusim pasin bilong bungim planti mani kago, na olsem wanem Jehova i blesim em?

¹² Eduardo i tok: “Inap 2-pela yia, mipela i sot long mani. Mani bilong mi i wok long pinis, na liklik pe bilong mi i no inap long baim olgeta samting, na mi pilim taiet stret. Tasol, mipela inap go long olgeta miting na wok wantaim long autim tok.” Eduardo i mekim disisen olsem em i no inap skelim ol wok mani we bai pulim em long lusim famili na i go stap long narapela hap inap sampela mun o sampela yia. Em i tok: “Mi lain long mekim kain kain wok, olsem na sapos i no gat rot long mekim wanpela wok, mi inap mekim narapela wok.”

¹³ Isi isi Eduardo i bekim dinau, olsem na em i bekim bikpela win mani moa antap long mani em i bin dinau long en. Tasol em i skelim olsem, taim em i wok bung wantaim famili long olgeta narapela samting long laip bilong ol, dispela em i bikpela samting moa winim bikpela winmani em i bin bekim. Eduardo i tok: “Mani mi kisim olsem pe long nau em i liklik moa long mani mi bin kisim long ovasis, tasol mipela i no save stap hangre. Han bilong Jehova i no sot long helpim mipela. Olsem na mipela i tingting long mekim wok painia. Mipela i no karim bikpela hevi moa long sait bilong mani, na em isi moa long mipela inap kisim ol samting mipela i nidim.”—Ais. 59:1.

14, 15. Famili i ken mekim wanem taim ol wanblut i putim presa long ol long putim mani kago i stap namba 1 samting? Wanem gutpela samting inap kamap sapos famili i bihainim stretpela pasin?

¹⁴ Long planti hap, ol man i pilim olsem em wok bilong ol long givim mani na ol presen long ol wanblut na ol pren. Eduardo i tok: “Em pasin bilong mipela, na mipela i amamas long givim  ol samting. Tasol dispela pasin i gat mak bilong en. Mi bihainim savetingting na mi tokim ol arapela wanfamili olsem mi bai givim ol samting mi inap givim long ol, tasol mi no inap lusim tingting long lukautim famili bilong mi yet long ol samting ol i nidim long sait bilong wok lotu.”

¹⁵ Taim ol man i lusim narapela kantri na kam bek gen long asples bilong ol, o ol i no laik lusim famili na go mekim wok mani long narapela kantri, ol wanfamili i save kros, tok bilas, na bel hevi long ol, long wanem, ol i save kisim helpim long dispela lain. Sampela i tok ol dispela kain lain i no gat pasin laikim. (Snd. 19:6, 7) Anna, em pikinini meri bilong Eduardo, em i tok: “Taim yumi tingim tru wok lotu bilong yumi na yumi sakim mani kago, sampela wanblut bai luksave olsem laip bilong yumi olsem Kristen em i bikpela samting tru long yumi. Tasol olsem wanem ol bai save long dispela sapos yumi bihainim tok bilong ol na mekim ol samting ol i laik yumi mas mekim?”—Skelim 1 Pita 3:1, 2.

16. (a) Hau bai man inap ‘larim ol tingting giaman i giamanim em yet’? (Jems 1:22) (b) Jehova i save blesim wanem kain disisen?

¹⁶ Taim wanpela sista i lusim poroman marit na ol pikinini na i go kamap long kantri i gat planti mani kago long en, em i tokim ol elda olsem: “Mipela i bin lusim planti samting na bai mi inap kam long hia. Na tu, man bilong mi i lusim wok bilong em olsem elda. Olsem na mi laik tru bai Jehova i blesim samting mi mekim.” Sapos man i bilip long Jehova na mekim disisen, oltaim Jehova i save blesim dispela disisen. Tasol sapos man i mekim disisen i no stret wantaim laik bilong Jehova na em i lusim gutpela wok em i mekim long kongrigesen, Jehova i no inap blesim kain disisen olsem.—Ritim Hibru 11:6; 1 Jon 5:13-15.

17. Wai na yumi mas askim Jehova long stiaim yumi paslain long yumi mekim disisen? Hau bai yumi inap soim olsem yumi larim Jehova i stiaim yumi?

¹⁷ Kisim tingting bilong Jehova paslain long yu mekim disisen, na i no bihain long yu mekim disisen. Beten askim God long givim holi spirit, savetingting, na tok bilong stiaim yu. (2 Tim. 1:7) Askim yu yet: ‘Mi redi long bihainim tok bilong Jehova long wanem kain taim? Mi inap tu long bihainim tok bilong em long taim ol birua i mekim nogut long mi?’ Sapos olsem, orait yu redi long bihainim tok bilong em taim sindaun bilong yu i no gutpela moa olsem long bipo? (Luk 14:33) Askim ol elda long kamapim sampela skultok  bilong Baibel, na bihainim tok kaunsel bilong Jehova na long dispela rot yu soim olsem yu bilip na yu trastim tok promis bilong em. Ol elda i no inap mekim disisen bilong yu, tasol ol inap helpim yu long mekim disisen we bai helpim yu long stap amamas long bihain.—2 Kor. 1:24.

18. Husat i gat wok long lukautim famili? Tasol wanem ol samting inap opim rot long ol narapela long givim helpim?

¹⁸ Jehova i givim wok long het bilong famili, olsem em ‘i mas mekim ol samting em yet i gat wok long mekim’ long olgeta wan wan de long lukautim famili. Yumi mas tok amamas na beten askim God long helpim ol man husat i inapim dispela wok na ol i no lusim poroman marit na ol pikinini, maski ol narapela i putim presa long ol, o traim i painim ol. Taim ol bikpela hevi i kamap, olsem ol disasta o bikpela sik samting, dispela i save opim rot long yumi inap soim pasin laikim i stap namel long ol Kristen tru, na pasin bilong pilim hevi bilong narapela narapela. (Gal. 6:2, 5; 1 Pita 3:8) Long taim bilong hevi, yu ting yu inap givim helpim long sait bilong mani, o helpim wanbilip Kristen long painim wok mani long hap bilong yu? Taim yu mekim olsem, yu inap daunim presa em ol narapela i putim long em, na i no gat wok long em i go painim wok mani long narapela kantri.—Snd. 3:27, 28; 1 Jon 3:17.

19, 20. Ol Kristen i save olsem Jehova bai helpim ol, na bilong wanem ol i ken stap belgut?

¹⁹ Baibel i tok: “Long sindaun bilong yupela, yupela i no ken bihainim pasin bilong laikim tumas mani. Yupela i mas ting olsem ol samting yupela i gat pinis em inap long yupela. Long wanem, God i tok: ‘Mi no inap tru long lusim yu o givim baksait long yu long wanpela samting.’ Olsem na yumi gat strongpela bel na tok: ‘Jehova em i helpim bilong mi. Mi no inap pret. Ol man bai mekim wanem long mi?’” (Hib. 13:5, 6) Dispela tok promis i kamap tru olsem wanem?

²⁰ Wanpela brata i mekim wok elda planti yia pinis long wanpela kantri i stap rabis na em i tok: “Planti man i save tok olsem ol Witnes Bilong Jehova i save stap amamas tru. Na tu, ol i luksave olsem ol Witnes husat i stap rabis, oltaim ol i save bilas gut na i luk olsem sindaun bilong ol i gutpela moa winim ol narapela.” Dispela tok i stret wantaim tok promis Jisas i mekim long ol man husat i putim Kingdom i stap namba 1 samting long laip bilong ol. (Mat. 6:28-30, 33) Jehova, em Papa bilong yu long heven, em i laikim yu tru na em i laik bai yu na ol pikinini bilong yu i stap amamas. “Oltaim Bikpela i save was gut long ol manmeri i save aninit long em wanpela tasol, maski ol i stap long wanem hap bilong graun. Em i save helpim ol na strongim ol.” (2 Sto. 16:9) Em i givim ol lo bilong helpim yumi, em ol lo bilong helpim sindaun bilong famili na ol lo bilong stiaim yumi long sait bilong klos na kaikai samting. Taim yumi bihainim ol dispela lo, yumi soim olsem yumi laikim God na yumi trastim em. Baibel i tok: “Pasin bilong laikim God i olsem, yumi bihainim ol lo bilong en na ol lo bilong en i no givim hevi long yumi.”—1 Jon 5:3.

21, 22. Wai na yu tingting strong long soim olsem yu trastim Jehova?

²¹ Eduardo i tok: “Mi save olsem mi no inap kisim bek dispela haptaim we mi no bin stap wantaim meri na ol pikinini, tasol mi no larim dispela samting i mekim mi bel hevi. Planti olpela wanwok i kamap maniman, tasol ol i no stap amamas. Famili bilong ol i karim ol bikpela hevi. Tasol famili bilong mi i stap amamas tru! Na mi amamas long lukim olsem maski ol arapela brata long dispela kantri i stap rabis, ol i putim wok bilong God i stap namba 1 samting long laip bilong ol. Mipela olgeta i lukim truim bilong tok promis bilong Jisas.”—Ritim Matyu 6:33.

²² Strongim bel! Bihainim tok bilong Jehova na trastim em. Yu mas laikim tru God, poroman marit, na ol pikinini, na dispela i mas kirapim yu long inapim wok bilong yu long helpim famili long pas gut wantaim God. Taim yu mekim olsem, yu bai pilim tru olsem ‘Jehova em i helpim bilong yu.’