1-3. (a) Planti man long nau i gat wanem ol hevi long sait bilong mani? Sampela i mekim wanem bilong stretim ol dispela hevi? (Lukim piksa long kirap bilong stadi.) (b) Long sait bilong lukautim pikinini, papamama i tingting planti long wanem samting?

 MARILYN a i tok: “Olgeta de, man bilong mi, James, i save taiet taim em i pinis wok na kam long haus, tasol pe bilong em i no inap long baim olgeta samting mipela i nidim long olgeta wan wan de. Mi laik helpim em na baim ol naispela samting bilong pikinini bilong mipela, Jimmy, em ol samting ol wanskul bilong Jimmy i gat.” Na tu, Marilyn i tingim bikpela lain famili bilong ol, na em i laik bungim mani bilong helpim ol long bihain. Planti pren bilong em i go wok long ol narapela kantri bambai ol inap kisim planti mani. Tasol Marilyn i tingting planti. Bilong wanem?

² Marilyn i gat gutpela famili i stap strong long bilip, na em i no laik lusim ol. Em i skelim olsem ol narapela i go wok mani long ol narapela kantri, na i luk olsem famili bilong ol i stap strong yet long bilip. Tasol em i tingting planti olsem, taim em i stap longwe, olsem wanem em inap yusim Intenet long lukautim gut Jimmy na “trenim [em] olsem Jehova i makim, na putim tingting bilong [God] long bel” bilong em?—Efe. 6:4.

³ Marilyn i kisim tingting bilong ol narapela. James i no laik bai em i go, tasol em i tok em i no inap stopim Marilyn. Ol elda na sampela  long kongrigesen i tok em i no ken i go, tasol sampela sista i kirapim em long i go. Ol i tok: “Sapos yu laikim famili bilong yu, orait yu bai go. Yu inap mekim yet wok bilong Jehova.” Maski Marilyn i tingting planti, em i tok gutbai long James na Jimmy na em i go wok mani long narapela kantri. Em i tok: “Mi bai go stap sotpela taim tasol na kam bek.” b

4. Wai na planti manmeri i save lusim famili na go mekim wok mani long narapela kantri? Husat i save lukautim ol pikinini?

⁴ Kirap long bipo yet, Jehova i no laik bai ol wokman bilong em i stap rabis tru, olsem na taim hevi i kamap long wanpela hap, ol i save lusim ples na go stap long narapela hap. (Sng. 37:25; Snd. 30:8) Taim bikpela hangre i kamap, Jekop i salim ol pikinini man i go long Isip long baim kaikai. c (Stt. 42:1, 2) Long nau, i no olsem bikpela hangre i mekim na ol man i go stap long narapela hap, nogat. Ating ol i gat bikpela dinau. Sampela i laik mekim laip bilong famili i kamap gutpela moa. Hevi bilong mani i mekim na planti manmeri i lusim famili na i go stap long narapela provins o narapela kantri na bai ol i ken inapim ol samting ol i laik mekim. Ol i save larim ol liklik pikinini i stap wantaim poroman marit, bikpela brata o susa, ol bubu, ol narapela wanblut, o ol pren. Maski ol i bel sori long lusim poroman marit o pikinini na i go mekim wok mani long narapela kantri, ol i pilim olsem ol i no gat narapela rot.

5, 6. (a) Jisas i tok yumi mas mekim wanem sapos yumi laik stap amamas na kisim gutpela sindaun? (b) Jisas i skulim ol disaipel long beten long wanem samting? (c) Olsem wanem Jehova i save blesim yumi?

⁵ Long taim bilong Jisas, planti lain i stap rabis, na ating ol i pilim olsem ol bai stap amamas na kisim gutpela sindaun sapos ol i gat planti mani. (Mak 14:7) Tasol Jisas i laik bai ol i bilip long Jehova, em Man husat bai givim ol blesing bilong oltaim oltaim. Taim Jisas i mekim Bikpela Tok Long Maunten, em i tok olsem sapos yumi laik stap amamas tru na kisim gutpela sindaun, orait yumi no ken bilip long mani kago na strong bilong yumi yet, nogat, yumi mas pas gut wantaim Papa bilong yumi long heven.

⁶ Jisas i no skulim yumi long beten long kisim planti mani, nogat, em i skulim yumi long beten long kisim ol samting yumi nidim long olgeta wan wan de, olsem “bret . . . inap long dispela de.” Em i tok: “Lusim pasin bilong bungim ol gutpela gutpela samting bilong yupela long graun. . . . Mobeta yupela i bungim ol gutpela gutpela samting bilong yupela long heven.” (Mat. 6:9, 11, 19, 20) Yumi ken bilip olsem Jehova bai blesim yumi olsem em i tok promis long mekim. Taim God i blesim yumi, dispela i soim olsem em i orait long yumi, na tu, em i givim ol samting yumi nidim. Wanpela rot tasol bilong stap amamas tru na kisim gutpela sindaun em long bilip long Jehova, na yumi no ken bilip long mani.—Ritim Matyu 6:24, 25, 31-34.

7. (a) Jehova i makim husat long lukautim pikinini? (b) Wai na papa na mama i mas wok wantaim long lukautim pikinini?

⁷ Sapos yumi laik ‘painim pastaim stretpela pasin bilong God,’ orait yumi mas kisim wankain tingting olsem Jehova long wok yumi mas mekim insait long famili. Lo Bilong Moses i kamapim dispela stiatok em ol Kristen i mas bihainim: Papamama yet i mas trenim pikinini bilong ol long mekim wok bilong God. (Ritim Lo 6:6, 7.) God i givim dispela wok long papamama, na em i no givim dispela wok long ol tumbuna o sampela narapela. King Solomon i tok: “Pikinini, yu mas harim tok bilong papamama bilong yu na yu no ken sakim tok bilong tupela.” (Snd. 1:8) Jehova i laik bai papa na mama i wok wantaim long stiaim na skulim pikinini. (Snd. 31:10, 27, 28) Taim pikinini i lukim pasin bilong papamama na harim ol i stori long Jehova long olgeta de, dispela  i save skulim em long tingim wok bilong Jehova.

8, 9. (a) Taim papa o mama i lusim famili na i go stap long narapela kantri, wanem ol senis i save kamap insait long famili? (b) Wanem ol hevi inap painim famili?

⁸ Paslain long ol manmeri i go stap long narapela kantri, ol i save skelim ol hevi inap kamap, tasol planti bilong ol i no luksave long olgeta hevi. (Snd. 22:3) d Kwiktaim bihain long Marilyn i lusim famili, bikpela bel hevi i daunim em. James na Jimmy tu i bel hevi. Oltaim Jimmy i askim em, “Wai na yu lusim mi?” Marilyn i ting olsem em bai stap long narapela kantri inap sampela mun, tasol em i stap inap sampela yia, na em i luksave olsem ol bikpela senis i kamap long famili. Jimmy i no amamas moa long toktok na kamapim tingting bilong em long mama bilong em. Marilyn i bel hevi na tok, “Em i no laikim mi moa.”

⁹ Taim papamama na ol pikinini i no stap wantaim olsem famili, ol inap bel hevi tru na ol narapela hevi inap painim ol. e Sapos ol pikinini i liklik yet na papa o mama i lusim ol na i go stap long narapela kantri inap longpela taim, dispela inap givim bikpela hevi tru long pikinini. Marilyn i tokim Jimmy olsem em i laik helpim Jimmy. Tasol Jimmy i pilim olsem Mama i no tingim em moa. Pastaim, em i kros taim Mama i no stap. Tasol bihain, em i save kros taim Mama i kam visitim em. Wankain olsem planti pikinini em papa o mama i lusim ol, Jimmy tu i pilim olsem Mama i mekim pasin i no stret, olsem na Jimmy i no laikim em na em i no bihainim tok bilong em.—Ritim Sindaun 29:15.

10. (a) Sapos papa o mama i no stap wantaim pikinini na ol i salim tasol ol presen, dispela inap mekim wanem long pikinini? (b) Taim papa o mama i stap longwe long pikinini, em i no inap mekim wanem?

¹⁰ Marilyn i stap longwe long Jimmy, olsem na em i salim mani na ol presen bilong mekim gut bel bilong Jimmy. Tasol dispela i no helpim Jimmy long pas gut wantaim em, na tu, dispela pasin i skulim Jimmy long putim mani kago i stap namba 1 samting, na em i no tingim moa pasin bilong pas gut wantaim God na famili. (Snd. 22:6) Jimmy i tokim Mama olsem: “No ken kam bek. Salim tasol ol presen.” Marilyn i luksave olsem em i no inap lukautim pikinini long rot bilong salim pas, ringim em long telefon, o toktok long rot bilong vidio. Em i tok: “Taim pikinini i laik slip long nait, yu no inap holimpasim em bilong tok gutnait long em long rot bilong Intenet.”

11. (a) Taim man o meri i lusim poroman marit na i go mekim wok mani long narapela kantri, dispela inap mekim wanem long marit bilong ol? (b) Wanem samting i kirapim wanpela sista long luksave olsem em i mas i go bung gen wantaim famili bilong em?

¹¹ Marilyn i no pas gut moa wantaim Jehova na  man bilong em. Long olgeta wan wan wik, em i save go 1-pela taim tasol long miting na long wok autim tok, na bos i laik pulim em long mekim pasin pamuk. Marilyn na James i stap longwe long narapela narapela, olsem na ol i save tokim ol narapela lain long hevi bilong ol, na dispela i mekim na klostu ol i pundaun long pasin pamuk. Marilyn na James i no pundaun long pasin adaltri, tasol Marilyn i luksave olsem taim ol i stap longwe long narapela narapela, ol i no gat rot long bihainim tok bilong Baibel long mekim gut bel bilong narapela narapela na inapim laik bilong maritpasin. I no gat rot long ol inap toktok wantaim, lukluk, smail, tatsim, holimpasim, mekim tok o pasin bilong soim olsem ol i “laikim” tru narapela narapela, na givim “ol samting i stret meri [o, man] i kisim.” (Sol. 1:2; 1 Kor. 7:3, 5) Na ol i no gat rot long bung wantaim pikinini na lotuim Jehova olsem famili. Marilyn i tok: “Taim mi stap long kibung, mi harim olsem yumi mas mekim famili lotu long olgeta taim na dispela bai helpim yumi long abrusim bagarap long bikpela de bilong Jehova. Mi save olsem mi mas i go bek long ples. Mi mas mekim ol samting bilong pas gut gen wantaim God na famili bilong mi.”

12. Yumi ken givim wanem skultok bilong Baibel long ol man na meri husat i lusim famili na i go stap long narapela kantri?

¹² Taim Marilyn i laik i go bek long famili bilong em, ol elda long kongrigesen em i stap long en long narapela kantri ol i tok amamas long pasin bilong em long bilip na strongim bel. Tasol sampela narapela em ol tu i lusim poroman marit na famili na i go stap long narapela kantri, ol i no bihainim gutpela pasin bilong Marilyn, nogat, ol i traim long pasim em. Ol i tokim em: “I no longtaim na bai yu kam bek gen. Sapos yu go bek long ples, hau bai yu helpim famili?” Ol Kristen i no ken mekim tok bilong daunim narapela. Mobeta ol i “kirapim ol yangpela meri long kisim bek stretpela tingting na laikim man bilong ol, na laikim ol pikinini bilong ol, na . . . lukautim gut haus,” em haus bilong ol yet, na “bai ol man i no ken tok nogut long tok bilong God.”—Ritim Taitus 2:3-5.

13, 14. Wai na yumi mas i gat strongpela bilip na bai yumi inap putim laik bilong Jehova i stap namba 1 na laik bilong famili i stap namba 2? Stori long dispela.

¹³ Planti manmeri i bin kamap bikpela long ol ples we em nomol long ol manmeri i lusim famili na i go mekim wok mani long narapela kantri na bai ol inap lukautim famili. Sapos wanpela Kristen i laik amamasim Jehova na em i sakim pasin em planti man i bihainim na em i sakim laik bilong famili, dispela i soim olsem em i gat strongpela bilip.

¹⁴ Tingim stori bilong Carin, em i tok: “Taim pikinini bilong mi, Don, i bon, mitupela man bilong mi i mekim wok mani long narapela kantri, na mi kirap nupela long stadi long Baibel. Olgeta long famili bilong mi i laik bai mi salim Don i go long ples na papamama bilong mi bai lukautim  em, na mitupela man bilong mi i ken wok hat i go inap long mipela i bungim planti mani.” Taim Carin i strong long em yet bai lukautim Don, ol wanblut na man bilong em tu i kolim em olsem lesmeri na ol i lap long em, long wanem, ol i ting olsem em i no laik wok mani na helpim man bilong em. Carin i tok: “Mi no bin kliagut long as na i no stret long mi lusim Don wantaim papamama bilong mi inap sampela yia. Tasol mi save olsem wok bilong lukautim pikinini em wok Jehova i givim long mipela ol papamama bilong pikinini.” Man bilong Carin i no save long tok i tru, olsem na taim Carin i kisim bel gen, em i strong long Carin i mas rausim bel. Pastaim Carin i mekim gutpela disisen na dispela i bin strongim bilip bilong em, na nau tu em i strong long bihainim lo bilong Jehova. Long nau, Carin, man bilong em, na ol pikinini, ol i amamas olsem olgeta i stap wantaim. Sapos Carin i bin salim 1-pela o 2-pela pikinini wantaim i go long ples na ol narapela i lukautim ol, ating hevi inap painim ol.

15, 16. (a) Stori long ekspiriens bilong wanpela sista em Mama i lusim em na bubu meri i lukautim em. (b) Wai na em i no laik mekim wankain samting long pikinini meri bilong em?

¹⁵ Wanpela Witnes, nem bilong em Vicky, em i tok: “Inap sampela yia, bubu meri i lukautim mi, na liklik susa bilong mi i stap wantaim papamama bilong mi. Taim mi go bek long papamama, tingting bilong mi long ol i senis. Liklik susa i amamas long toktok wantaim ol na autim tingting bilong em, holimpasim ol, na em i pas gut wantaim ol. Mi pilim olsem mi stap longwe long papamama, na taim mi kamap bikpela, mi pilim hatwok long toktok wantaim ol na kamapim tingting tru bilong mi. Mitupela susa bilong mi i tokim papamama olsem mipela bai lukautim ol taim ol i kamap lapun. Mi bai lukautim ol, long wanem, em wok mi mas mekim, tasol susa bai lukautim ol, long wanem, em i laikim ol.”

¹⁶ Vicky i tok: “Mama i laik bai mi salim pikinini meri bilong mi i go stap wantaim em, wankain olsem em i bin salim mi i go stap wantaim mama bilong em. Mi bihainim savetingting na mi tok nogat. Mi na man bilong mi i laik lukautim pikinini bilong mipela na stiaim em long bihainim rot Jehova i makim. Mi no laik bagarapim pasin bilong mi long pas gut wantaim pikinini bilong mi long bihain.” Vicky i luksave olsem wanpela rot tasol bilong kisim gutpela sindaun em long larim Jehova na ol stiatok bilong em i stap namba 1 samting, na wok mani na laik bilong famili i stap namba 2 samting. Jisas i tokaut stret olsem: “I no gat wanpela man inap stap wokboi bilong tupela bosman,” God na mani wantaim.—Mat. 6:24; Kis. 23:2.

17, 18. (a) Oltaim ol Kristen i gat rot long kisim wanem helpim? (b) Neks stadi bai bekim wanem ol askim?

¹⁷ Sapos yumi putim Kingdom na stretpela pasin bilong God i stap namba 1 samting, orait Jehova bai helpim yumi long kisim ol samting yumi nidim. (Mat. 6:33) Olsem na oltaim ol Kristen i gat rot long kisim helpim. Maski yumi bungim hevi, Jehova i tok promis olsem “em bai wokim rot bilong helpim [yumi],” olsem na yumi no inap kalapim ol stiatok bilong Baibel. (Ritim 1 Korin 10:13.) Taim yumi “wetim” Jehova long helpim yumi, na yumi “bilip strong long em” na beten askim em long givim savetingting na stiaim yumi, na yumi bihainim ol lo na ol stiatok bilong em, orait “em bai i helpim [yumi].” (Sng. 37:5, 7) Sapos yumi tingim em olsem Bosman tru, orait em bai blesim hatwok bilong yumi long mekim wok bilong em. Sapos yumi putim God i stap namba 1, orait em bai mekim laip bilong yumi “i kamap gutpela.”—Skelim Stat 39:3.

¹⁸ Sapos yumi bin lusim famili na i go stap long narapela kantri na dispela i kamapim hevi, orait yumi ken mekim wanem bilong stretim dispela hevi? Yumi ken mekim wanem bilong lukautim famili na i no gat wok long lusim ol na i go stap long narapela kantri? Olsem wanem yumi ken helpim ol narapela long mekim stretpela disisen? Neks stadi bai bekim ol dispela askim.