Kalap go long lista

Kalap go long lista bilong ol tok

Yu ting wok bilong senisim ol jin bilong man em rot bilong surikim laip?

Painim Rot Bilong Stap Longpela Taim

Painim Rot Bilong Stap Longpela Taim

“Mi bin lukim ol wok God i givim long ol manmeri bilong mekim ol i bisi long wok. Em i bin mekim olgeta samting i nais tumas long taim bilong ol yet. Em i bin putim tingting bilong i stap laip oltaim oltaim long bel bilong ol manmeri.”Eklisiastis 3:10, 11.

OL DISPELA tok saveman King Solomon i mekim bipo i kamapim stret tingting ol man i gat long laip. Bikos laip i sotpela na yumi no inap abrusim dai, olsem na inap planti handret yia ol man i laik tru long stap laip longpela taim. Histori i kamapim planti stori na ol stori tumbuna long ol man i painim rot bilong stap laip longpela taim.

Olsem, Gilgames em wanpela king bilong Sumeria. Planti stori nating i stori long laip bilong em. Ol i kamapim wanpela bilong ol dispela stori long Stori bilong Gilgames, ol i tok em i go long wanpela raun i gat hevi long painim rot bilong abrusim dai. Tasol em i no inap painim wanpela rot.

Wanpela saientis long laboritori bilong em

Long 400 B.C.E., ol saientis long Saina i traim long wokim wanpela marasin em ol i bilip olsem em inap mekim man i stap laip longpela taim. Ol i miksim liklik mekuri na asenik bilong wokim dispela marasin. Ol man i ting dispela marasin i kilim sampela empera bilong Saina. Long Yurop, namel long yia 500 C.E. na 1500 C.E., sampela saientis i wokim gol em ol man inap daunim bikos ol i ting samting i stap long gol we i save sakim ros inap mekim na man i stap longpela taim.

Long nau, sampela baiolojis, em ol saientis i save skelim ol samting i gat laip, na ol saientis bilong jin i traim long painimaut wai na ol man i save go lapun. Olsem wok bilong painim “marasin bilong laip,” wok painimaut bilong ol i soim olsem ol man i gat strongpela laik yet long painim rot bilong daunim lapun na dai. Tasol wanem samting i kamap long kain wok painimaut?

GOD I BIN “PUTIM TINGTING BILONG I STAP LAIP OLTAIM OLTAIM LONG BEL BILONG OL MANMERI.” —EKLISIASTIS 3:10, 11

PAINIM AS NA OL MAN I GO LAPUN

Ol saientis husat i save stadim sel bilong ol man i kamapim winim 300 narapela narapela stori long wai na yumi save go lapun na dai. Long ol yia i go pinis, ol saientis bilong molekiul i senisim ol jin na protin na bai ol inap daunim strong bilong i go lapun hariap, long ol animal long laboritori na sel bilong ol man. Dispela i mekim na sampela maniman i givim mani long ol saientis so ol inap painimaut wai na yumi save dai. Ol dispela wok painimaut i kamapim wanem samting?

Painim rot bilong i stap longpela taim. Sampela baiolojis i ting wanpela risen na ol man i go lapun em bikos long samting i stap long pinis bilong kromosom bilong yumi, em ol i kolim telomia. Telomia i save protektim ol infomesen long jin insait long ol sel bilong yumi taim ol i bruk na kamapim nupela sel. Tasol long olgeta taim ol sel i bruk, telomia i save go sot. Bihain ol sel i no bruk moa na yumi stat long i go lapun.

Long 2009, Elizabeth Blackburn na tim bilong em i winim prais Nobel taim ol i painim wanpela samting we inap mekim na telomia i no go sot hariap, dispela i mekim na ol sel i no hariap long go lapun. Maski i olsem, ripot bilong ol i kamapim olsem telomia “i no mejik bilong surikim laip bilong man—yumi save telomia i no save helpim yumi long stap longpela taim winim mak bilong ol man long stap laip.”

Programim gen ol sel em narapela rot bilong kontrolim hevi bilong go lapun. Taim ol sel bilong yumi i go olpela na ol i no inap long kamapim gen ol nupela sel, ol inap salim ol rong infomesen i go long ol narapela sel i stap klostu we i save lukautim bodi, dispela i kamapim bikpela pen, pen i no save pinis, na sik. I no longtaim i go pinis, ol saientis long Frans i programim gen ol sel ol i kisim long ol lapun, sampela bilong ol i winim 100 krismas. Lida bilong lain i mekim wok painimaut, Profesa Jean-Marc Lemaître, i tokaut olsem wok bilong ol inap mekim senis long ol sel na ol i no hariap long go lapun.

SAIENS INAP SURIKIM LAIP BILONG YUMI?

I no olgeta saientis i wanbel olsem ol marasin samting bilong skruim laip inap mekim ol man i stap longpela taim moa winim haptaim man i save stap laip long nau. Tru, kirap long yia 1900 namba bilong ol man i stap laip longpela taim liklik i go antap. Dispela i kamap bikos ol i stap klin, i gat ol marasin bilong stopim sik, na ol i yusim ol antibaiotik na sut. Sampela saientis bilong jin i ting man inap stap laip longpela o sotpela taim winim mak bilong en.

Inap 3,500 yia i go pinis, Moses, man bilong raitim Baibel, i tok: “Mipela i save stap inap 70 yia tasol, na sapos mipela i gat strong, mipela i ken stap inap 80 yia. Tasol long olgeta dispela yia mipela i stap laip, mipela i save karim planti pen na hevi; ol dispela yia i save pinis kwiktaim na mipela tu i go pinis.” (Buk Song 90:10) Maski ol man i painim rot bilong surikim laip bilong yumi, laip i stap wankain olsem tok Moses i bin mekim.

Tasol ol retpela sea urchin na wanpela kain klem sel inap stap winim 200 yia, na ol diwai olsem bikpela diwai sekoia inap stap planti tausen yia. Taim yumi skelim laip bilong yumi wantaim ol dispela na ol narapela samting i gat laip, yumi laik save, ‘Yumi bilong i stap laip 70 o 80 yia na em tasol?’