1. Olsem wanem bret i bikpela samting long taim bilong Baibel?

 BRET em nambawan kaikai bilong planti manmeri long taim bilong Baibel. (Stt. 14:18; Luk 4:4) Bret em i bikpela samting tru, olsem na sampela taim Baibel i save yusim dispela tok “bret” bilong makim olgeta kain kaikai. (Mat. 6:11; Apo. 20:​7, lukim stadi nout long Study Bible.) Na tu, Jisas i bin yusim bret long wokim tupela mirakel em planti man i save long en. (Mat. 16:​9, 10) Wanpela bilong dispela tupela stori i stap long Jon sapta 6. Taim yumi skelim gen dispela stori, yumi bai luksave long ol skul em yumi ken bihainim long nau.

2. Wanem samting i kamap na planti tausen manmeri i nidim kaikai?

² Bihain long ol aposel bilong Jisas i pinis long autim tok, Jisas i kisim ol long wanpela bot na ol i go long hapsait bilong Raunwara Galili na bai ol i ken malolo. (Mak 6:​7, 30-32; Luk 9:10) Ol i kamap long wanpela hap i no gat planti manmeri i stap long en, klostu long Betsaida. Tasol i no longtaim, planti tausen manmeri i kam na ol i bung raunim ol. Jisas i no rausim ol i go, nogat. Long gutpela pasin, em i lusim sampela haptaim long skulim ol long Kingdom na oraitim ol man i gat sik. Taim ples i wok long i go tudak, ol disaipel i tingting long hau olgeta dispela manmeri bai kisim kaikai. Sampela bilong ol i gat liklik kaikai i stap, tasol planti bilong ol i mas i go long ol liklik taun bilong baim kaikai. (Mat. 14:15; Jon 6:​4, 5) Jisas bai mekim wanem?

JISAS I WOKIM MIRAKEL NA GIVIM BRET LONG OL MANMERI

3. Jisas i tokim ol aposel bilong em long mekim wanem long bikpela lain manmeri? (Lukim tu piksa.)

³ Jisas i tokim ol aposel bilong em olsem: “I no olsem ol i mas i go; yupela givim kaikai long ol.” (Mat. 14:16) Em bai hatwok  long ol i mekim olsem bikos i gat olsem 5,000 man i stap. Na taim yumi kaunim ol meri na ol pikinini wantaim, ating i gat olsem 15,000 manmeri em ol i mas givim kaikai long ol. (Mat. 14:21) Andru i tok: “Liklik mangi hia i gat 5-pela bret bali na 2-pela liklik pis. Tasol dispela i no inap tru long dispela bikpela lain manmeri.” (Jon 6:9) Olgeta manmeri i stap long dispela taim na ol manmeri i stap rabis tu ol i save kaikai bret bali, na ol dispela liklik pis ating ol i bin putim sol long en na draim. Tasol ol bret na pis em dispela liklik mangi i kisim i kam, ol i no inap tru long dispela bikpela lain manmeri.

4. Yumi inap kisim wanem skul long tok i stap long Jon 6:​11-13? (Lukim tu ol piksa.)

⁴ Jisas i laik mekim gutpela pasin long dispela bikpela lain manmeri, olsem na em i tokim ol long sindaun long ol grup long gras. (Mak 6:​39, 40; ritim Jon 6:​11-13.) Bihain, Jisas i beten na em i tok tenkyu long Papa bilong em long bret na pis. I stret long em i tok tenkyu long God bikos em tasol i As bilong ol dispela kaikai. Jisas i stap gutpela eksampel long pasin bilong beten paslain long kaikai, yumi ken mekim olsem long taim yumi yet i stap o taim ol narapela tu i stap. Bihain Jisas i tokim ol long tilim dispela kaikai long ol manmeri na ol i kaikai na ol i pulap. I gat sampela kaikai i stap yet, na Jisas i no laik bai ol i westim dispela kaikai. So em i tokim ol long bungim ol dispela kaikai i stap yet, ating ol bai yusim long bihain. Jisas i stap gutpela eksampel long yumi long pasin bilong yusim gut ol samting yumi gat. Sapos yu wanpela papa o mama, yu ken skelim dispela stori wantaim ol pikinini bilong yu na stori long ol skul yupela inap kisim  long pasin bilong beten, mekim gut long ol narapela, na givim samting.

5. Ol manmeri i mekim wanem taim ol i lukim samting Jisas i mekim long dispela de, na em i mekim wanem?

⁵ Ol manmeri i kirap nogut long pasin bilong Jisas long skulim ol na ol mirakel em i wokim. Ol i save long tok promis Moses i bin mekim olsem God bai makim wanpela spesel profet, olsem na ating ol inap tingting olsem, ‘Nogut Jisas em dispela profet?’ (Lo 18:​15-18) Sapos ol i ting olsem, orait ating ol i lukim olsem em inap mekim gutpela wok bos tru, em inap givim kaikai long lain Israel olgeta. Olsem na ol manmeri i laik “holim [Jisas] na mekim em i kamap king.” (Jon 6:​14, 15) Sapos Jisas i larim ol i mekim olsem, em bai larim em yet i insait long wok politik bilong ol Juda, em ol i aninit long wok bos bilong Gavman Rom. Yu ting em i mekim olsem? Nogat, em i no mekim olsem. Olsem yumi ritim, Jisas i ‘lusim dispela hap na em i go long maunten.’ Maski ol narapela i putim presa long em, em i no insait long wok politik. Dispela i stap olsem gutpela skul long yumi!

6. Hau yumi ken soim olsem yumi laik bihainim eksampel bilong Jisas? (Lukim tu piksa.)

⁶ Em tru olsem ol narapela i no inap askim yumi long wokim mirakel na kamapim planti kaikai o oraitim ol sikman, na tu, ol i no inap traim long mekim yumi kamap king o bikman bilong wanpela kantri. Tasol ol inap kirapim yumi long insait long wok politik long rot bilong  votim wanpela o mekim ol tok bilong sapotim wanpela we ol i ting olsem em inap mekim ol samting i kamap orait. Tasol eksampel bilong Jisas em i klia. Em i no laik insait long ol wok politik, na bihain em i tok olsem: “Kingdom bilong mi i no bilong dispela graun.” (Jon 17:14; 18:36) Ol Kristen long nau i mas bihainim tingting na pasin bilong Jisas. Yumi save sapotim dispela Kingdom, autim tok long en, na beten long dispela Kingdom i mas i kam. (Mat. 6:10) Yumi ken go bek long stori bilong Jisas i wokim mirakel long bret na skelim wanem narapela skul yumi ken kisim.

“MINING BILONG BRET”

7. Jisas na ol aposel i mekim wanem? (Jon 6:​16-20)

⁷ Bihain long Jisas i givim kaikai long bikpela lain manmeri, em i tokim ol aposel bilong em long kalap long bot na lusim dispela hap na go bek long Kaperneam na em i go antap long maunten, em i mekim olsem bai ol manmeri i no ken mekim em i kamap king. (Ritim Jon 6:​16-20.) Taim ol aposel i seil i go, strongpela win i kamap na i mekim wara i no stap isi. Bihain, Jisas i wokabaut antap long wara na em i kam long ol. Na em i tokim aposel Pita long wokabaut antap long wara tu. (Mat. 14:​22-31) Taim Jisas i go insait long bot, win i stop. Ol disaipel i kirap nogut na ol i tok: “Tru tumas, yu Pikinini Bilong God.” a (Mat. 14:33) Em narapela kain olsem ol disaipel i mekim dispela tok bihain long Jisas i wokabaut antap long wara, na i no bihain long em i wokim mirakel long bret. Mak i mekim dispela tok olsem: “[Ol aposel] i kirap nogut tru long dispela samting, long wanem, ol i no kisimgut mining bilong bret em i bin tilim. Bel bilong ol i pas yet na ol i no kliagut.” (Mak 6:​50-52) Ol i no luksave olsem Jehova i givim bikpela strong long Jisas long wokim ol mirakel. Maski i olsem, Jisas yet i stori gen long mirakel bilong bret, na em i givim narapela skul long yumi.

8-9. Wai na bikpela lain manmeri i painim Jisas? (Jon 6:​26, 27)

⁸ Dispela bikpela lain manmeri em Jisas i givim kaikai long ol, ol i tingim tasol ol samting bilong skin na ol laik bilong ol yet. Wai na yumi tok olsem? Long de bihain, ol i lukim olsem Jisas na ol aposel bilong em i go pinis. Ol narapela bot i kam olsem long Taiberias bilong i go long Kaperneam, olsem na ol manmeri i kalap long ol dispela bot na ol i go painim Jisas. (Jon 6:​22-24) Yu ting ol i go long dispela hap bilong harim sampela moa tok bilong Kingdom? Nogat. Bikpela tingting bilong ol em bilong kisim ol samting bilong skin em ol i nidim, olsem kaikai. Hau yumi save long dispela?

⁹ Luksave long samting i kamap taim ol i bungim Jisas klostu long Kaperneam. Jisas i tokaut klia olsem bikpela tingting bilong ol em bilong inapim ol samting bilong skin em ol i nidim, em ol samting bilong sotpela taim tasol. Em i tok ol i “bin kaikai bret na pulap” em “kaikai i save bagarap.” Em i kirapim ol long mekim wok bilong kisim “kaikai i no save bagarap na i save givim laip oltaim.” (Ritim Jon 6:​26, 27.) Jisas i tok Papa bilong em inap givim kain kaikai olsem. Ating ol i kirap nogut long harim olsem kaikai inap givim laip oltaim long man! Wanem kain kaikai tru inap givim laip oltaim long man? Na hau ol man i putim yau long tok bilong Jisas inap kisim dispela kaikai?

10. Ol manmeri i mas mekim wanem bilong “kisim laip oltaim”?

¹⁰ I luk olsem ol dispela Juda i ting olsem ol i mas mekim sampela pasin o sampela wok na bai ol i winim mak bilong kisim dispela kaikai. Ating ol i tingim “ol samting” o ol wok em Lo Bilong Moses i tok long ol i mas mekim. Tasol  Jisas i tokim ol olsem: “God i laik yupela i mas mekim olsem, yupela i mas bilip long dispela man em God i salim i kam.” (Jon 6:​28, 29) Bilong ol i ken “kisim laip oltaim,” ol i mas bilip long dispela man em God i makim. Jisas i bin tokim ol pinis long dispela samting. (Jon 3:​16-18, 36) Na bihain em i mekim sampela tok moa long samting yumi mas mekim bilong kisim laip oltaim.—Jon 17:3.

11. Olsem wanem ol Juda i soim olsem ol i laik kisim kaikai tasol? (Buk Song 78:​24, 25)

¹¹ Ol dispela Juda i no orait long tok Jisas i mekim olsem ol i mas bilip long em. Ol i askim em olsem: “Bai yu wokim wanem mirakel na bai mipela i ken lukim na bilipim yu?” (Jon 6:30) Ol i tok ol tumbuna papa bilong ol long taim bilong Moses, ol i bin kisim mana we i wankain long bret. (Neh. 9:15; ritim Buk Song 78:​24, 25.) I klia tru olsem ol i tingim tasol ol kaikai tru tru em ol inap kisim. Na tu, ol i no askim Jisas long eksplenim mining bilong dispela tok em i mekim bihain olsem “bret tru i kam long heven,” dispela bret i olsem mana i kam long heven na em inap givim laip long ol. (Jon 6:32) Ol i putim tingting olgeta long ol samting bilong skin em ol i nidim, olsem na ol i sakim ol tok i tru em Jisas i laik skulim ol long en. Yumi inap kisim wanem skul long dispela stori?

BIKPELA SAMTING LONG YUMI

12. Olsem wanem Jisas i kamapim klia wanem samting i bikpela samting moa?

¹² Hia em wanpela bikpela skul yumi inap kisim long Jon sapta 6. Nambawan bikpela samting yumi mas tingim em ol samting bilong bilip. Jisas i kamapim klia dispela poin taim em i sakim traim bilong Satan. (Mat. 4:​3, 4) Na long Bikpela Tok Long Maunten, em i kamapim klia olsem yumi mas tingim samting bilong bilip. (Mat. 5:3) Olsem na yumi ken askim yumi yet olsem, ‘Ol samting mi mekim long laip bilong mi i soim olsem mi tingim moa ol samting bilong bilip na mi no tingting tumas long inapim ol laik bilong mi yet?’

13. (a) Wai na i no gat rong long amamas long kaikai? (b) Yumi mas tingim wanem tok lukaut? (1 Korin 10:​6, 7, 11)

¹³ I stret long yumi beten long God long ol samting bilong skin em yumi nidim na yumi amamas long ol dispela samting. (Luk 11:3) Ol hatwok yumi mekim i opim rot long yumi “kaikai na dring” na yumi amamas, em pasin i “kam long han bilong God tru.” (Ekl. 2:24; 8:15; Jems 1:17) Maski i olsem, yumi mas putim ol samting bilong skin long ples stret bilong ol. Aposel Pol i kamapim klia dispela taim em i raitim pas i go long ol Kristen em ol i stap klostu long pinis bilong haptaim bilong ol Juda. Em i stori gen long ol samting i bin kamap long ol Israel long bipo, na ol samting i kamap tu klostu long Maunten Sainai. Em i tok lukaut long ol Kristen olsem ol i “no ken laikim ol samting nogut, olsem [ol Israel] i bin laikim ol samting nogut.” (Ritim 1 Korin 10:​6, 7, 11.) Ol Israel i laikim tumas kaikai, olsem na ol samting Jehova i wokim mirakel na givim long ol i kamap olsem “ol samting nogut.” (Nam. 11:​4-6, 31-34) Na ol i lotuim imis bilong dispela pikinini bulmakau ol i wokim long gol, na ol i kaikai, dring, na ol i amamas. (Kis. 32:​4-6) Pol i kamapim stori bilong ol olsem tok lukaut long ol Kristen em ol i stap paslain long pinis bilong haptaim bilong ol Juda long 70 C.E. Long nau, yumi tu i stap long wanpela haptaim em klostu nau bai pinis, olsem na yumi laik tingim gut tok lukaut bilong Pol.

14. Baibel i stori olsem wanem long kaikai long nupela taim?

¹⁴ Taim Jisas i tok givim “bret long mipela inap long dispela de,” em i tok tu long dispela taim bai kamap bihain we laik bilong God bai “kamap long graun olsem em i save kamap  long heven.” (Mat. 6:​9-11) Yu piksaim wanem samting taim yu tingim dispela taim? Wanpela bilong ol samting God i laik mekim long dispela graun em long kamapim gutpela kaikai. Olsem i stret wantaim tok bilong Aisaia 25:​6-8, bai i gat planti gutpela kaikai em yumi bai enjoim aninit long wok bos bilong Kingdom Bilong Jehova. Buk Song 72:16 i tok: “Bai i gat planti wit samting long graun; na antap long ol maunten, ol wit samting bai pulap.” Yu luk fowed long yusim sampela bilong ol dispela wit samting long redim feiveret bret bilong yu o traim wanpela nupela resepi? Na tu, yu bai enjoim prut bilong ol gaden wain em yu yet i planim. (Ais. 65:​21, 22) Na olgeta man long graun bai enjoim ol dispela naispela kaikai.

15. Ol man i kirap bek bai kisim skul long wanem samting? (Jon 6:35)

¹⁵ Ritim Jon 6:35. Wanem samting bai painim ol man em ol i bin kaikai bret na pis em Jisas i wokim mirakel na givim long ol? Long kirap bek bai kamap, yu inap bungim sampela bilong ol. Maski sampela bilong ol i no bin bilip long Jisas long pastaim, ol inap kirap bek. (Jon 5:​28, 29) Ol dispela manmeri i mas kisim skul long mining bilong tok bilong Jisas olsem: “Mi bret bilong laip. Man i kam long mi bai i no hangre moa.” Ol i mas bilip long ofa Jisas i givim bilong baim bek ol man, ol i mas bilip olsem em i givim laip bilong em bilong helpim ol. Long dispela taim, bai i gat bikpela wok bilong skulim ol man i kirap bek na ol bebi i bon long dispela taim long tok bilong Baibel. Yumi bai kisim bikpela amamas tru long insait long dispela wok bilong skulim ol man! Yu bai kisim bikpela amamas long mekim dispela wok winim pasin bilong kaikai bret tru tru. Yes, ol samting bilong bilip bai givim bikpela amamas long yumi.

16. Yumi bai stori long wanem samting long neks atikol?

¹⁶ Yumi bin stori long sampela hap bilong Jon sapta 6, tasol i gat planti samting moa Jisas i skulim yumi long en long “laip oltaim.” Dispela i olsem tok lukaut i go long ol Juda long dispela taim bipo, na em i olsem tok lukaut long yumi long nau tu. Yumi bai wok yet long skelim Jon sapta 6 long neks atikol.